Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero. Tupustarrien gaineko zortzi datu. Tupustarria galtzada-harri tamaina duen eta Nafarroako zenbait kaletan aurki dezakegun memoria historikoko oroigarri bat da. Gaztelaniaz, "adoquín tropezón" bezala ezagutzen da.
Tupustarri ekimena Europako Stolpersteine (Stolperstein, singularrean) proiektuan du oinarri ekimenak. Stolperstein, ibiltariak bidean estropezu egin dezakeen harria izendatzen duen alemaniar hitza. Alemanian, Austrian, Herbehereetan, Frantzian, Italian eta Europako beste herrialde batzuetan nazismoaren biktimak bizi izan ziren tokiak adierazten ari diren bezala, Iruñeko eta Nafarroako beste herri batzuetako espaloiak 3.452 letoizko plakaz beteta egon daitezke, herrialde horietan ikusten diren bezalakoak, Frankismoaren biktimak bizi izan ziren etxebizitzak seinalatzen[ 1] .
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak (AFFNA36) koordinatutako eta 2015an abian jarritako ekimena da eta norbanako zein eragile ezberdinen borondatezko ekarpenekin finantzatua dago[ 1] .
10x10x10 zentimetro neurtzen duten[ 2] letoizko plakak dira eta “Hemen bizi zen” (edo hemen irakasten zuen, hemen lan egin zuen, etab.) adierazten dute oroigarri hauek, gerra zibilaren biktimaren izena, jaioturtea, desagertze data, nafar horien azken helmuga eta erailketa datarekin batera. Plaka espaloian edo kalean jarriko litzateke, biktimaren azken bizilekuko atearen aurrean.
Kaleetan ikusterakoan, bere urre-koloreko distiraren eraginez, edo lurrazaletik pixka bat irteten delako, konturatu gabe burua makurtu eta galtzada-harrian grabatutakoa irakurtzera eramaten du, sinbolikoki biktimen aurrean makurtuz[ 1] [ 3] .
Sabotaje ekintza 2018ko martxoaren 23an Iruñeko alde zaharreko kale ezberdinetan hamaika tupustarri jarri ziren eta handik egun gutxira, Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak, San Nikolas kaleko 2, 4 eta 9 zenbakietan jarritakoek jasandako boikoita salatu zuen[ 4]
Jarritako Tupustarriak
2015ean
2015eko ekainaren 30ean[ 1] Herria Kalea Izena Iruñea Merced kalea, 5 Ángel Martínez Larrayoz Iruñea Merced kalea, 5 Corpus Dorronsoro Arteta Iruñea Merced kalea, 5 Félix Martínez Castillo Iruñea Merced kalea, 5 Ignacio San Pedro (Sampedro) Chocolonea Iruñea Merced kalea, 5 Jesús Dorronsoro Arteta Iruñea Merced kalea, 5 Jesús Dorronsoro Tercero Iruñea Merced kalea, 5 Jesús Irigaray Santos Iruñea Merced kalea, 5 Pedro Belloso García Iruñea Merced kalea, 7 Román Ibero Hualde Iruñea Merced kalea, 10 José Robledo Gonzalez Iruñea Merced kalea, 18 Dámaso Arbizu Saralegui Iruñea Merced kalea, 21 Constantino Eguia Olaechea Iruñea Merced kalea, 25 Francisco Escudero Berdoncés Iruñea Merced kalea, 28 Manuel Ayesa Iruñea Merced kalea, 29 Antonio Méndez Vela Iruñea Merced kalea, 29 Basilio López Cárcar Iruñea Merced kalea, 29 Pedro Alfaro Hernández
2016an
2016ko maiatza[ 5] Herria Kalea Izena Larraga Maravillas Lamberto kalea, 3 Maravillas Lamberto Yoldi Larraga Maravillas Lamberto kalea, 3 Vicente Lamberto Martinez
2016ko ekaina[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Eslava kalea, 9 Antonio Pidal Hualde Iruñea Eslava kalea, 9 Isidro Pidal Hualde Iruñea Eslava kalea, 11 Serafín Goicoechea Guinda Iruñea Eslava kalea, 11 José Goicoechea Guinda Iruñea Eslava kalea, 20 José Roa García Iruñea Gaztelu plaza, 29 Luis Goikoetxea Ginda Iruñea Jarauta kalea José Belzunegui Goicoecheandia Iruñea Jarauta kalea, 6 Armando Grávalos Armendariz Iruñea Jarauta kalea, 14 Miguel Sola Goñi Iruñea Jarauta kalea, 15 José Zapatero Barea Iruñea Jarauta kalea, 29 Cipriano Daroca Lizarraga Iruñea Jarauta kalea, 40 Francisco Fernandino Urdaniz Iruñea Jarauta kalea, 40 Romualdo Castillo Oger Iruñea Jarauta kalea, 52 Benito Vergara Martinez Iruñea Jarauta kalea, 56 Jose Mª Amadoz Aguinaga Iruñea Jarauta kalea, 67 Juan Aldave Beorlegui Iruñea Jarauta kalea, 69 Rafael Zalacain Ugalde Iruñea Jarauta kalea, 77 Jaime Lluch Quillide Iruñea Jarauta kalea, 82 Miguel Gonzalez Iglesias Iruñea Jarauta kalea, 90 Eduardo Alonso Fuster Iruñea Jarauta kalea, 96 Pedro Soriano Gonzalez Iruñea Mercaderes kalea, 4 Juan Larreta Larrea
2017an
2017ko apirila[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Kale Nagusia, 10 Pascual Esteban Masip Iruñea Kale Nagusia, 11 Juan Arrastia Redrado Iruñea Kale Nagusia, 16 Narciso Larraz Gil Iruñea Kale Nagusia, 16 Victor Pascual Catalá Iruñea Kale Nagusia, 21 Juan Echepare Aramendia Iruñea Kale Nagusia, 44 Ramón Bengaray Zabalza Iruñea Kale Nagusia, 45 Jose Luis Menaya Marco Iruñea Kale Nagusia, 51 Eladio Zilbeti Azparren Iruñea Kale Nagusia, 57 Tomas Aríz Oteiza Iruñea Kale Nagusia, 57 Enrique Ignacio Astiz Aranguren Iruñea Kuria kalea, 47 Gabriel Iziz Bueno Iruñea San Anton kalea, 13 Manuel Quirós Cívicos Iruñea San Anton kalea, 48 Rodolfo Muerza Saraldi Iruñea San Anton kalea, 56 Miguel Uriz Ichaso Iruñea San Anton kalea, 56 Agustin Uriz Ichaso Iruñea San Anton kalea, 57 Pablo Oroz Bidaurreta Iruñea San Anton kalea, 58 Vicente Michel Díaz Iruñea San Anton kalea, 63 Isidoro Eguia Olaechea Iruñea San Anton kalea, 63 Bautista Eguia Olaechea
2017ko ekaina[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Compañia kalea, 15 Virgilio Leret Ruiz Iruñea Compañia kalea, 17 Gregorio Angulo Martinena Iruñea Navarro Villoslada kalea, 2 Ramón Ramos García Iruñea Paulino Caballero kalea, 10 Luciano Eguia Olaechea Iruñea Paulino Caballero kalea, 14 Luis Guilló Guilló Iruñea Paulino Caballero kalea, 17 Filomeno Urdiroz Apezarena Iruñea San Inazio etorbidea, 7 Santiago Cayuela Medina Iruñea San Inazio etorbidea, 7 Natalio Cayuela Medina
2017ko abuztuaren 6an[ 6] Herria Kalea Izena Oronoz Mugairi Francisco Mula Castro
2017ko urrian[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Telleria kalea, 9 Eusebio Ijurra Astrain Iruñea Telleria kalea, 17 Carlos Mendiondo Blanco Iruñea Telleria kalea, 17 Jose Belloz Crespan Iruñea Telleria kalea, 17 Santos Alfaro Hernandez Iruñea Telleria kalea, 17 Bienvenido Martínez Atienza Iruñea Telleria kalea, 23 Julian Idoate Oyaga Iruñea Telleria kalea, 35 Moises Garjon Arostegui Iruñea Telleria kalea, 37 Eucario Redin Idoate
2018an
2018ko martxoaren 23an[ 7] Herria Kalea Izena Iruñea Lindatxikia Kalea, 4 Isidro Mencos Rosain Iruñea San Nikolas Kalea, 2 Ildefonso Zabalardo López Iruñea San Nikolas Kalea, 4 Gerónimo Julián Ruiz Lara Iruñea San Nikolas Kalea, 9 César Burguete Díaz Iruñea San Nikolas Kalea, 29 Juan Perez Marturet Iruñea San Nikolas Kalea, 34 Benito Vallejo Hernández Iruñea San Nikolas Kalea, 34 José María Goñi Villanueva Iruñea San Nikolas Kalea, 34 Manuel Goñi Villanueva Iruñea San Grogorio Kalea, 14 Emilio Caballero Alonso Iruñea San Grogorio Kalea, 24 Antonio García del Olmo Iruñea San Grogorio Kalea, 44 Lorenzo Yoldi Lacunza
2018ko apirila[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Estafeta kalea, 29 José Ramos Martinez Iruñea Estafeta kalea, 29 Antonio Espila Divason Iruñea Estafeta kalea, 29 Aniceto Pajares Martinez Iruñea Estafeta kalea, 53 Dionisio Espoz Inchauspe Iruñea Estafeta kalea, 67 Inocente Hualde Hualde Iruñea Estafeta kalea, 71 Pedro Perez Ruiz Iruñea Merced kalea, 21 Miguel Iribarren Goñi
Mues herrian dauden tupustarrien adibidea
2018ko apirilaren 21ean[ 8] Herria Kalea Izena Mués Kale Nagusia, 12 Ramón Pinillos Sainz Mués Kale Nagusia, 38 Corpus PInillos Sainz Mués Murillo kalea, 15 Lucas Ortega
2018ko ekainaren 22an[ 9] Herria Kalea Izena Iruñea Estafeta kalea Inocente Hualde Hualde Iruñea Estafeta kalea, 35 Anselmo Navarro Bujanda Iruñea Estafeta kalea, 35 José Andrés González
2018ko ekainaren 23an[ 9] Herria Kalea Izena Iruñea Merced kalea, 21 Miguel Iribarren Goñi Iruñea Santo Domingo kalea, 19 Camino Oscoz Urriza
2019an
2019ko maiatza[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Nabarreria kalea, 22 Justo Preciado Trevijano Iruñea Pozo Blanco kalea, 19 Juan Urrizalqui Andueza Iruñea San Jose Plaza, 1 Constantino Preciado Trevijano Iruñea Xabier kalea, 2 Enrique Melchor Irure Iruñea Xabier kalea, 2bis Conrado Garcia Ollo Iruñea Xabier kalea, 2bis Jose Cayo Cascante Iruñea Xabier kalea, 2bis Ricardo Rebolledo Antolin Iruñea Xabier kalea, 44 Francisco Sola Heredia
2019ko ekainaren 13an[ 10] Herria Kalea Izena Iruñea Carmen kalea, 14 Jesús Cepero Barbería Iruñea Carmen kalea, 22 Jesús Jiménez Pernaute Iruñea Carmen kalea, 25 Dionisio Gutiérrez Ijalba Iruñea Carmen kalea, 26 Simón Betelu Arrivillaga Iruñea Carmen kalea, 28 Fermín Orcoyen Recio Iruñea Carmen kalea, 30 José María Peralta Amigot Iruñea Estafeta Kalea, 63 Casildo Ojeta Irigoyen Iruñea Estafeta Kalea, 63 Lino Ojeta Irigoyen Iruñea Juan de Tarazona, 115 Matias Tabar Ilintxeta Iruñea Juan de Tarazona, 115 Isidro Tabar Ilintxeta Iruñea Maiatzeren biko kalea, 1 Ángel Hurtado Novallas Iruñea Maiatzeren biko kalea, 7 Pablo Calvete Ezcuer Iruñea Maiatzeren biko kalea, 7 Tiburcio Osacar Echalecu Iruñea Xabier Kalea José Cayo Cascante
2020an
2020ko otsaila[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Leire kalea, 5 Agustin Arroyo Alfaro Iruñea Leire kalea, 5 Jose Maria Arroyo Alfaro
2020ko azaroa[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Descalzos kalea, 82 Jose Nespereira Gonzalez
2020ko abendua[ 5] Herria Kalea Izena Gares Arrieta kalea, 13 Sixto Zugarramurdi Gares Cerco Nuevo kalea, 47 Jesus Mateo Yoldi Ulzurrun Gares Cerco Nuevo kalea, 63 Jose Ugarte Eguilaz Gares Don Rodrigo kalea, 35 Agustin Uterga Ugalde Gares Don Rodrigo kalea, 120 Mariano Aldave Molinet Gares Kale Nagusia, 97 Pascual Urra Larreta Gares Kanpoetxea kalea, 3 Valeriano Elizalde Artazcoz Gares Mañeruko bide zaharra, 9 Emilia Reta Lopez Gares Mañeruko bide zaharra, 9 Emilio Reta Lopez Gares Mañeruko bide zaharra, 9 Jesús Reta Lopez Gares La Población kalea, 128 Bienvenido Elorz Arbizu Gares La Población kalea, 130 Isidoro Latienda Asiain Gares La Población kalea, 150 Julio Aldaz Ruiz Gares San Pedro kalea, 10 Anselmo Revuelta Vallejo
2021ean Obanos herrian dauden tupustarrien adibidea
2021eko urriaren 23an[ 11] Herria Kalea Izena Obanos Jaso eta Azpilikueta kalea, 3 Santiago Guembe Redín Obanos Los Infanzones kalea, 27 Eugenio Lategui Santamaria Obanos Los Infanzones kalea, 31 Alberto Lorenzo Lamas Obanos Ntra. Sra de Arnotegui kalea, 11 José Alcalá Gorriz Obanos Ntra. Sra de Arnotegui kalea, 15 Román Alcalá Gorriz Obanos San Martin kalea, 4 Victoriano Munarriz Tabar Obanos San Martin kalea z/g Jesús Astrain Aget Obanos San Martin plaza, 1 Teodoro Jaurrieta Beaumont Obanos San Juan zeharbidea, z/g Rogelio Astrain Aget Obanos San Salvador zeharbidea, 2 Benjamín Zabalegui Vallejos Obanos San Salvador zeharbidea, 6 Pedro Lategui Santamaria Obanos San Salvador zeharbidea, 8 Santiago Jaurrieta Irurzun Obanos San Sebastian zeharbidea, 12 Andres Almendariz Leache Obanos San Sebastian zeharbidea, 12 Máximo Urio Ugarte Obanos San Sebastian zeharbidea, z/g Cecilio Urio Gorospe Obanos San Sebastian zeharbidea, z/g Rafael Ros Gosas
2021eko abenduaren 12an[ 12] Herria Kalea Izena Zangotza Alfonso el Batallador, 15 José Benedé Artieda Zangotza Alfonso el Batallador, 15 Luis Benedé Artieda Zangotza Juan de Berrueta kalea, 12 Liborio Marco Miguéliz Zangotza Leire kalea, 27-A Martín Lozano Segura Zangotza Padre Raimundo etorbidea, 13 Felix Larriqueta Maisterra Zangotza Pino kalea, 7 Isidro Artieda Martínez Zangotza San Miguel kalea, 10 Félix Zubiate Murillo Zangotza San Miguel kalea, 33 José Urroz Navallas Zangotza San Miguel kalea, 54 Primitivo Palacín Campaña Zangotza Santiago kalea, 16 Javier Rocafort Apesteguía
2022an
2022ko urtarrila[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Manuel de Falla kalea, 15 Manuel Bea Soto
2022ko apirila[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Carlos III. etorbidea, 9 Mariano Saez Morila
2022ko uztailaren 2an[ 5] Herria Kalea Izena Zangotza Alfonso el Batallador, 15 Eugenio Palacin Campaña Zangotza Alfonso el Batallador, 25 Agustin Ibañez Azcoiti Zangotza Alfonso el Batallador, 25 Sabino Ibañez Azcoiti Zangotza Estudio kalea, 27 Joaquin Beorlegui Zaratiegui Zangotza Jenaro Vallejos kalea, 7 Isidro Tabar Ilincheta Zangotza Jenaro Vallejos kalea, 7 Matias Tabar Ilincheta Zangotza Kale Nagusia, 83 Enrique Lores Bambo Zangotza Padre Raimundo etorbidea, 8 Felix Oroz Buey Zangotza Padre Raimundo etorbidea, 8 Gregorio Oroz Buey Zangotza Padre Raimundo etorbidea, 8 Ramon Oroz Buey Zangotza San Miguel kalea, 59 German Zagurria Campaña Zangotza Santiago kalea, 19 Jesus Villabriga Migueliz
2022ko iraila[ 5] Herria Kalea Izena Zangotza Enrique de Labrit kalea, 12 Emiliano Lacasa Urrizola
2022ko urria[ 5] Herria Kalea Izena Zangotza Alfonso el Batallador kalea, 2 Alejandro Aranguren Quintana Zangotza Amadores kalea, 13 Francisco Estabolite Hualde Zangotza Amadores kalea, 13 Ignacio Echegoyen Cemborain Zangotza Amadores kalea, 17 Jeremias Iso Sola Zangotza Kale berria, 17 Honorino Ibañez Leoz Zangotza Kale Nagusia, 16 Romualdo Moriones Belzunegui Zangotza Kale Nagusia, 25 Antonino Adin Iribarren Zangotza Kale Nagusia, 54 Juan Mangado Garcia Zangotza Oscura kalea, 29 Maximo Lacasa Garcia Zangotza Padre Raimundo etorbidea, 13 Juan Antonio Garces Goñi Zangotza San Babil kalea, 7 Jesus Iribarren Garayo Zangotza Santa Catalina plaza, 10 Jose Plano Urrutia
2022ko azaroa[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Jarauta kalea, 34 Miguel Antonio Escobar Perez Iruñea Jarauta kalea, 34 Ricardo Zabalza Elorga
2023an
2023ko apirila[ 5] Herria Kalea Izena Zangotza Caballeros kalea, 8 Felix Zoco Torres Zangotza Caballeros kalea, 23 Evaristo Iso Egea Zangotza Kale Nagusia, 52 Meliton Mulet Arrieta Zangotza Foruen plaza, 3 Jose Alzate Egozkue Zangotza Los Arcos plaza, 10 Andres Clavería Gorria Zangotza San Cristobal kalea, z/g Jose Maria Alvarez García Zangotza Santa Catalina plaza Juan Villacampa Sanchez
2023ko uztaila[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Florencio Ansoleaga kalea, 16 Jose Rodriguez Medel ( Iruñea San Saturnino kalea, 6 Ramon Huder Ansa
2023ko abuztua[ 5] Herria Kalea Izena Iruñea Jose Alonso kalea, 2 Marino Huder Carlosena
2024an
2024ko apirilaren 15ean[ 13] Herria Kalea Izena Iruñea Kaldereria kalea, 34 Joaquín Roncal Lasantas
Erreferentziak ↑ a b c d (Gaztelaniaz) «EL TROPEZÓN. Proyecto Stolpersteine (Los adoquines dorados).» AFFNA36.ORG (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ (Gaztelaniaz) Montañés, Garikoitz. (2015-06-29). «Un tropezón con la memoria» elDiario.es (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2016-09-25). «Atarrabia coloca «adoquines tropezones» en recuerdo de 20 fusilados» naiz: (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ (Gaztelaniaz) Ariztegi, Miguel M.. (2018-03-27). «Saboteados los 'adoquines de la memoria' instalados en Pamplona por los familiares de los represaliados por el franquismo» elDiario.es (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s «Mapa con Filtros – AFFNA36.ORG» affna36.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-04) . ↑ (Gaztelaniaz) A.D.C. (2017-08-05). «Reconocimiento a Franciso Mula, fusilado en 1936, en Oronoz-Mugairi» El Diario Vasco (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ (Gaztelaniaz) Press.Pamplona, Europa. (2018-03-22). «Nuevos adoquines en el Casco Antiguo en recuerdo a los fusilados en Pamplona» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ Homenaje en Mués. (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ a b (Gaztelaniaz) «CONTINUAMOS INSTALANDO TROPEZONES EN PAMPLONA» AFFNA36.ORG (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ (Gaztelaniaz) Cascante, Lola Cabasés Hita / Patxi. (2019-06-14). «Nuevos adoquines colocados en Pamplona recuerdan a doce víctimas más del 36» Diario de Noticias de Navarra (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ Dia de la memoria en Obanos. (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ (Gaztelaniaz) Actual, Pamplona. (2021-12-12). «Colocación de adoquines "tropezones" en Sangüesa, en recuerdo de once vecinos fusilados en el 36» Pamplona Actual (Noiz kontsultatua: 2023-11-07) . ↑ (Gaztelaniaz) NOTICIAS, DIARIO DE. (2024-04-15). «Homenaje en la casa natal de Joaquín Roncal, joven maestro republicano asesinado tras el golpe del 36» Diario de Noticias de Navarra (Noiz kontsultatua: 2024-04-16) .
Kanpo estekak Nafarroako Fusilatuen Senitartekoan Elkartea Tupustarrien mapa