Stehgeiger

Een stehgeiger (letterlijk: sta-violist) is een violist die al spelend leiding geeft aan een muziekensemble.

Het fenomeen stehgeiger ontstond in Wenen, in de eerste helft van de 19e eeuw (de Biedermeiertijd). In die tijd werden de dansorkesten groter waardoor een dirigent nodig werd; vaak nam de eerste violist deze taak op zich. Steeds meer ensembles werden door een stehgeiger geleid, met name dansorkesten en salonorkesten in thee- en koffiehuizen. Ook stomme films werden wel begeleid door een ensemble met een stehgeiger.

Bekende 19-eeuwse Weense stehgeigers waren Johann Strauss jr. en Joseph Lanner. In de 20e eeuw voerde Willi Boskovsky het gebruik weer in bij de nieuwjaarsconcerten van de Wiener Philharmoniker die hij in de periode 1955 tot 1979 dirigeerde. In later jaren stond daar ook de Amerikaanse dirigent Lorin Maazel met zijn viool voor het orkest. De bekendste hedendaagse stehgeiger is André Rieu.

In het Duitse voetbaljargon wordt de term stehgeiger gebruikt voor een technisch begaafde speler die weinig loopwerk verricht.

• Lorin Maazel als stehgeiger bij de Wiener Philharmoniker. Youtube opname