Vastenavond
Vastenavond (ook wel bekend als "Vette dinsdag" of Mardi Gras in van oorsprong Franstalige streken en verwant aan het Russische Maslenitsa) is de dinsdag voor Aswoensdag en vormt traditioneel het einde van de carnavalsperiode. Tot dinsdagnacht 24.00 uur mag nog carnaval worden gevierd en is het toegelaten zich als Vastenavondgek te verkleden. In de katholieke traditie is klokslag middernacht carnaval voorbij en begint de veertigdaagse vastentijd tot het paasfeest.
In Nederlands Limburg staat het gehele carnaval bekend als vastelaovend(j), dat Limburgs is voor Vastenavond. De Vastenavond zelf wordt lèsten daag vanne vastelaovendj (laatste dag van de carnaval) of carnavalsdinsdig genoemd en op die dag vinden veel afsluitende activiteiten plaats zoals het Uulverbranje in Montfort.
In Engelstalige landen wordt deze dag al naargelang de lokale voorkeuren Mardi Gras, Shrove Tuesday of Pancake Tuesday genoemd, omdat op deze dag traditioneel pannenkoeken worden gegeten.[1] Doorgaans maakte men de voorraadkast leeg voor de Vastentijd. Bij boerenfamilies betekende dit doorgaans het opgebruiken van eieren, melk en meel, juist de ingrediënten van pannenkoeken.[2]
Uit middeleeuwse notities blijkt dat er al in de vroege middeleeuwen rond februari rituelen waren ter opwekking van de ingeslapen natuur. Deze vieringen – met veel liederlijkheid – vonden dus ook al plaats in de periode vlak vóór de kerkelijke vasten. Het Oud-Germaanse 'faseln' (zowel 'vruchtbaarheid' als 'onzinnigheid bedrijven') kan de term mogelijk verklaren; ook in de Duitse naam voor het feest, 'Fassnacht' of 'Faschung' is dit woord terug te vinden. Vanaf het einde van de middeleeuwen zagen de autoriteiten de Vastenavond – met liederlijkheid, maskers en spot van voornamelijk jongeren – als een bedreiging. Dit blijkt uit vele bepalingen, beperkingen en verboden die door grotere Nederlandse steden werden opgelegd.[3]
Er zijn vele oude vastenavondliederen, waaronder 'bedelliedjes'. Hieruit blijkt hoe belangrijk de vastenavondviering was, althans tot de 18e eeuw. Voorbeelden van liedteksten: Ieuchdigh volekje ras, ras, ras, Vrijmoedig man, De Vastenavont die komt a(e)n.[4]
De oudste vermelding van de Vastenavond is in de versroman Parzival van Wolfram von Eschenbach (ca. 1200 en 1210):
- ..... daz diu koufwîp ze Tolenstein
- an der vasnaht nie baz gestriten:
- wan si tuontz von gampelsiten
- unde müent ân nôt ir lîp
- ..... dat de koopvrouwen van Tollenstein
- op vastenavond nooit beter hebben gevochten.
- ze doen dit na de narrenzitting
- en vermoeien hun lichaam zonder noodzaak.
Data
In de onderstaande tabel is de datum voor Vastenavond gegeven, evenals die van Pasen, Hemelvaart en Pinksteren.
jaar | Vastenavond (dinsdag) | Eerste paasdag (zondag) | Hemelvaartsdag (donderdag) | Eerste pinksterdag (zondag) |
---|---|---|---|---|
Vroegst | 0203 3 februari | 0322 22 maart | 0430 30 april | 0510 10 mei |
Laatst | 0309 9 maart | 0425 25 april | 0603 3 juni | 0613 13 juni |
2014 | 0304 4 maart | 0420 20 april | 0529 29 mei | 0608 8 juni |
2015 | 0217 17 februari | 0405 5 april | 0514 14 mei | 0524 24 mei |
2016 | 0209 9 februari | 0327 27 maart | 0505 5 mei | 0515 15 mei |
2017 | 0228 28 februari | 0416 16 april | 0525 25 mei | 0604 4 juni |
2018 | 0213 13 februari | 0401 1 april | 0510 10 mei | 0520 20 mei |
2019 | 0305 5 maart | 0421 21 april | 0530 30 mei | 0609 9 juni |
2020 | 0225 25 februari | 0412 12 april | 0521 21 mei | 0531 31 mei |
2021 | 0216 16 februari | 0404 4 april | 0513 13 mei | 0523 23 mei |
2022 | 0301 1 maart | 0417 17 april | 0526 26 mei | 0605 5 juni |
2023 | 0221 21 februari | 0409 9 april | 0518 18 mei | 0528 28 mei |
2024 | 0213 13 februari | 0331 31 maart | 0509 9 mei | 0519 19 mei |
2025 | 0304 4 maart | 0420 20 april | 0529 29 mei | 0608 8 juni |
2026 | 0217 17 februari | 0405 5 april | 0514 14 mei | 0524 24 mei |
2027 | 0209 9 februari | 0328 28 maart | 0506 6 mei | 0516 16 mei |
2028 | 0229 29 februari | 0416 16 april | 0525 25 mei | 0604 4 juni |
2029 | 0213 13 februari | 0401 1 april | 0510 10 mei | 0520 20 mei |
2030 | 0305 5 maart | 0421 21 april | 0530 30 mei | 0609 9 juni |
2031 | 0225 25 februari | 0413 13 april | 0522 22 mei | 0601 1 juni |
2032 | 0210 10 februari | 0328 28 maart | 0506 6 mei | 0516 16 mei |
2033 | 0301 1 maart | 0417 17 april | 0526 26 mei | 0605 5 juni |
2034 | 0221 21 februari | 0409 9 april | 0518 18 mei | 0528 28 mei |
2035 | 0206 6 februari | 0325 25 maart | 0503 3 mei | 0513 13 mei |
2036 | 0226 26 februari | 0413 13 april | 0522 22 mei | 0601 1 juni |
2037 | 0217 17 februari | 0405 5 april | 0514 14 mei | 0524 24 mei |
2038 | 0309 9 maart | 0425 25 april | 0603 3 juni | 0613 13 juni |
2039 | 0222 22 februari | 0410 10 april | 0519 19 mei | 0529 29 mei |
2040 | 0214 14 februari | 0401 1 april | 0510 10 mei | 0520 20 mei |
2041 | 0305 5 maart | 0421 21 april | 0530 30 mei | 0609 9 juni |
2042 | 0218 18 februari | 0406 6 april | 0515 15 mei | 0525 25 mei |
2043 | 0210 10 februari | 0329 29 maart | 0507 7 mei | 0517 17 mei |
2044 | 0301 1 maart | 0417 17 april | 0526 26 mei | 0605 5 juni |
Zie ook
- Vasten
Referenties
- ↑ (en) Schmid,Albert F. Yesterday's Reflections: A Repository of Memories, iUniverse, 2013, ISBN 1475973772, ISBN 978-1475973778
- ↑ What is Shrove Tuesday and why do we eat pancakes?
- ↑ M. Kruijswijk (2004) Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen, hoofdstuk 3, o.a. p. 60, 61
- ↑ M. Kruijswijk (2004) Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen, hoofdstuk 3, o.a. p. 66-77