Zoegdidi (gemeente)

Zoegdidi
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი

Gemeente in Georgië
Locatie in Georgië
Geografie
Regio	Samegrelo-Zemo Svaneti
Hoofdplaats	Zoegdidi
Oppervlakte	692 km² [2]
Hoogste punt	Oerta (466 m)
Coördinaten	42° 30' NB, 41° 52' OL
Bevolking
Inwoners (2024)	92.915 [3] (134,3 inw./km²)
Etniciteit (2014)	Georgisch (99,6%)
Religie (2014)	Georgisch-Orthodox (98,4%) Jehova's (0,6%)
Bestuur
Burgemeester	Mamoeka Tsotseria (2021-)
Overige informatie
Tijdzone	UTC+4
Website	Officiële website
Zoegdidi in Samegrelo-Zemo Svaneti
Foto's
Colchis laagland met zicht richting Zoegdidi en Grote Kaukasus (Egrisigebergte)
Portaal    Georgië

Zoegdidi (Georgisch: ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი, Zoegdidis munitsipaliteti) is een gemeente in het westen van Georgië met ongeveer 93.000 inwoners (2024), gelegen in de regio Samegrelo-Zemo Svaneti. De gemeente heeft een oppervlakte van 692 km² en ligt in het Colchis laagland. De gelijknamige stad is het bestuurlijke centrum. De gemeente grenst voor een groot deel aan de autonome maar feitelijk afgescheiden republiek Abchazië, wat impact heeft op de dorpen langs de grens, die door de rivier Engoeri gevormd wordt.

Het grondgebied van de gemeente Zoegdidi is sinds de oudheid bewoond. Archeologische vindplaatsen bevestigen dat de draslanden aan de kust in het recente geologische verleden zijn ontstaan. Deze draslanden waren namelijk aanzienlijk minder groot tijdens de bloei van de Colchiscultuur in het vierde tot derde millennium v.Chr.

Tijdens de hellenistische periode liep een belangrijke handelsroute vanuit Svanetië in de richting van de Zwarte Zee langs de rivier Engoeri en door het gebied van de moderne gemeente Zoegdidi. Vanaf de Zwarte Zeekust werden handelsgoederen naar de Helleense wereld vervoerd. Bewijs van de ontwikkeling van deze handelsroute zou de oude necropolis van het dorp Riki zijn, met de graven van sociaal vooraanstaande leden.^[4]

Na het uiteenvallen van het Koninkrijk Georgië in de 15e eeuw lag het gebied van Zoegdidi in het vorstendom Mingrelië (of ook wel Odisji en Samegrelo) en stond het onder de heerschappij van de adellijke Dadiani-familie. De stad Zoegdidi was de residentie van het vorstendom. Het Ottomaanse Rijk had de uiteindelijke controle over het gebied, maar vanaf de 18e eeuw verloren zij het gezag. Toen Rusland in 1810 overging tot de annexatie van West-Georgië werd de Russische bestuurlijke indeling langzamerhand ingevoerd die de basis legde voor de hedendaagse indeling.

In 1867 werd Mingrelië volledig geannexeerd door het Russisch Rijk en werd opgenomen in het gouvernement Koetais. Daarbinnen werd het oejezd Zoegdidi opgericht.^[5] Het oejezd, ook wel mazra genoemd in het Georgisch, had een grotere omvang dan de huidige bestuurseenheid, en omvatte ook Tsalendzjicha, Tsjchorotskoe en het grootste deel van Chobi.^[4] In 1897 had dit oejezd in totaal 114.869 inwoners.^[6]

Het oejezd was onderverdeeld in drie districten, zogeheten oetsjastoks, waaronder het oetsjastok Zoegdidi.^[7] Dit oetsjastok had ongeveer de omvang van de moderne gemeente. De stad Zoegdidi was het bestuurlijk centrum van zowel het oejezd als oetsjastok.

Aan deze indeling kwam een eind met de grote bestuurlijke herindeling in de Sovjet-Unie in 1930 toen het rajon (district) Zoegdidi gevormd werd met de hedendaagse omvang. De stad Zoegdidi was tussen 1950 en 1995 een onafhankelijke bestuurlijke eenheid die direct ondergeschikt was aan de Georgische Sovjetrepubliek. In 1995 werd de stad weer aan het district toegevoegd en werd het district ingedeeld bij de nieuw gevormde regio (mchare) Samegrelo-Zemo Svaneti.

In 2006 werd het district omgezet naar gemeente. Tussen 2014 en 2017 was de stad Zoegdidi wederom een aparte bestuurseenheid naast de rest van de rurale gemeente. In 2017 werd dat teruggedraaid omdat deze constructie te duur en inefficiënt bleek.^[8]

De gemeente Zoegdidi wordt in het uiterste westen begrensd door de Zwarte Zee, terwijl de noordwestelijke grens met Abchazië (Gali district) door de rivier Engoeri gevormd wordt. De gemeente grenst in het noordoosten aan Tsalendzjicha, in het oosten aan Tsjchorotskoe, en in het zuidoosten aan Chobi.

Het zuidwestelijke deel van Zoegdidi ligt in het Colchis-laagland, dat een hoogte heeft van circa 10 meter boven zeeniveau. Een deel van het nationaal park Kolcheti ligt in de gemeente. Het noordoostelijke deel ligt van de gemeente in het Odisji-plateau. Dit plateau is een lichte verheffing ten opzichte van het laagland, met een hoogte tot ruim 300 meter boven zeeniveau, dat zich tot de voet van het Egrisigebergte strekt.^[10]

Het hoogste punt van de gemeente, de berg Oerta met 466 meter boven zeeniveau, bevindt zich in een kleine beboste heuvelrug in het zuiden van de gemeente op de grens met Chobi, wat tevens het westelijke uiteinde is van het Odisji plateau. Vanuit het Egrisigebergte stromen verschillende rivieren in zuidwestelijke richting door de gemeente naar de Zwarte Zee.

Begin 2024 telde de gemeente Zoegdidi 92.915 inwoners,^[3] een daling van bijna 8% ten opzichte van de volkstelling van 2014. Het aantal inwoners in de stad Zoegdidi daalde sinds 2014 met 4%, en raakte in deze periode de positie van 6e grote stad van het land kwijt aan Poti.

Bevolkingsontwikkeling van de gemeente Zoegdidi
	1897	1922	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2002[11]	2014	2020	2024
Gemeente Zoegdidi	-	-	-	74.246	96.643	112.241	120.217	125.444	167.760	105.509	100.184	92.915
Zoegdidi	3.407	4.525	5.577	15.062	31.081	39.896	45.170	50.022	68.894	42.998	41.494	41.332
Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.[12][13][6] Noot:[11]

De bevolking van Zoegdidi is met 99,6% praktisch mono-etnisch Georgisch, waarbij ruim 200 Russen (0,2%) de grootste etnische minderheid zijn. Verder wonen er kleine aantallen Oekraïners, Bosja, Armeniërs, Assyriërs, Abchaziërs, Osseten, en Pontische Grieken.^[15] Qua religie bestaat de bevolking voor 98,4% uit Georgisch-Orthodoxen. De enige geloofsminderheden zijn circa 600 jehova's (0,6%), waarvan bijna de helft in de stad Zoegdidi woont, en enkele tientallen moslims.

Zoegdidi heeft meer dan andere gemeenten in Georgië de gevolgen gevoeld van de burgeroorlog rond Abchazië van 1992-93 en oprispingen daarna, zoals in 1998. In totaal zijn circa 300.000 etnisch Georgiërs ontheemd geraakt, waarvan slechts een beperkt deel kon terugkeren. De gemeente huisvestte in 2021 nog 14.962 huishoudens (49.379 personen) die geregistreerd staan als interne vluchtelingen (IDP, internally displaced persons).^[16] Dit is na Tbilisi het hoogste aantal binnenlandse vluchtelingen in een gemeente. In internationale gremia wordt jaarlijks een beroep gedaan op het recht op terugkeer (naar Abchazië), maar dit wordt systematisch geweigerd door Abchazië en patroon Rusland.^[17]

In het aangrenzende Gali district in Abchazië wonen ongeveer 30.000 Georgiërs. Door de inperking van het onderwijs in het Georgisch,^[18] maar ook het ontnemen van het Abchazische "paspoort",^[19] zijn zij meer afhankelijk geworden van interactie met Zoegdidi voor scholing,^[20] pensioenrechten en complexere medische zorg.^[21] Sinds 2016 zijn verschillende Abchazische checkpoints naar Georgisch gecontroleerd gebied gesloten, wat deze interactie bemoeilijkt en tot internationale kritiek heeft geleid. Sinds 2019 is alleen de brug over de Engoeri bij Zoegdidi open, maar tijdens de coronapandemie is deze ook een jaar gesloten geweest.^[22] De beperkingen van het oversteken van de Engoeri en de gescheiden gemeenschappen en dorpen aan beide zijden van de feitelijke grens leiden geregeld tot menselijk leed.^[23][24]

De gemeente Zoegdidi is bestuurlijk onderverdeeld in 30 gemeenschappen (თემი, temi) met in totaal 58 dorpen (სოფელი, sopeli) en één stad (ქალაქი, kalaki).^[1]

• stad: Zoegdidi, bestuurlijk centrum van de gemeente, tevens hoofdstad van de regio Samegrelo-Zemo Svaneti;
• dorpen: in totaal 58, waaronder Anaklia en Ganmoechoeri.

De gemeenteraad van Zoegdidi (Georgisch: საკრებულო, sakreboelo) is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd kiesstelsel wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 45 leden: 30 leden worden via een proportionele lijststem gekozen en 15 leden worden gekozen door middel van een districtenstelsel.^[25] In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 35 districtszetels.

Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Mamoeka Tsotseria van Georgische Droom met 51,6% van de stemmen gekozen tot burgemeester, via een tweede ronde tegen een kandidaat van Verenigde Nationale Beweging. De vijftien districtszetels zijn naar kandidaten van Verenigde Nationale Beweging (8) en Georgische Droom (7) gegaan. De oppositiepartij Verenigde Nationale Beweging behaalde de meeste proportionele stemmen (43,2%), gevolgd door Georgische Droom (40,1%) en Voor Georgië (10,6%). Tien andere partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.^[26][27]

Zoegdidi was een van de slechts zeven gemeenten waar de heersende Georgische Droom partij geen meerderheid wist te behalen in de gemeenteraad.^[28] De oppositiepartij Verenigde Nationale Beweging werd zelfs de grootste partij in Zoegdidi, maar niet genoeg voor een absolute meerderheid, nadat een hertelling een zetel van de partij afnam.^[29] Dit leidde tot protest later in de maand, en een gespannen sfeer rond de tweede ronde voor de burgemeestersverkiezing en daarna.^[30][31] Na verschillende pogingen werden de oppositiepartijen UNM en Voor Georgië het vier maanden na de verkiezingen eens over een voorzitter van de Sakrebulo.^[32]

In de gemeente zijn diverse historische bezienswaardigheden uit de Egrisi- en Mingreelse bloeiperiode:^[35]

• Dadiani-paleis in Zoegdidi. Tegenwoordig een geschiedenis- en architectuurmuseum. Een van de vooraanstaande paleizen in de Kaukasus in neogotische stijl. Al in de 19e eeuw werden hier archeologische vondsten uit Nokalakevi (Archaeopolis) tentoongesteld.
• Oude forten, zoals Tsjakvindzji, Roechi, en Anaklia.
• Verschillende oude kerken, zoals de Tsaisji-kathedraal (10e-11e eeuw), Sint Joriskerk in Koki (12-13e eeuw), Heilige Mariakerk in Kortscheli (17e eeuw).
• Nationaal park Kolcheti, een beschermd natuurgebied van draslanden in het westelijke kustgebied dat verspreid ligt over meerdere gemeenten.

De belangrijkste hoofdweg in Georgië, S1 (Tbilisi - Zoegdidi - Abchazië), passeert door de gemeente en doet de hoofdplaats Zoegdidi aan. De S1 is in Zoegdid onderdeel van de Europese E97. Tevens hebben enkele belangrijke regionale hoofdwegen hun beginpunt in Zoegdidi, zoals de nationale route Sh6 naar Tsalendzjicha, de nationale route Sh7 naar Mestia, en de nationale route Sh8 naar Anaklia. Zoegdidi is het eindpunt van de spoorlijn uit Tbilisi.

• (ka) Website gemeente Zoegdidi

Zie de categorie Zugdidi Municipality van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.