Adolf Marian Czarnota
rotmistrz | |||
Data i miejsce urodzenia | 30 marca 1896 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | wiosna 1940 | ||
Przebieg służby | |||
Siły zbrojne | Wojsko Polskie | ||
Jednostki | |||
Stanowiska | dowódca szwadronu | ||
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa | ||
Odznaczenia | |||
|
Adolf Marian Czarnota (ur. 30 marca 1896 w Sędziszowie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – rotmistrz Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Urodził się 30 marca 1896 w Sędziszowie, w ówczesnym powiecie jędrzejowskim guberni kieleckiej, w rodzinie Antoniego i Walerii z Wiktorów[1][2]. Do 12 roku życia wychowywał się przy rodzicach i uczył w państwowej szkole rosyjskiej[3]. Po śmierci ojca przeniósł się z matką do Kielc, gdzie pozostawał na utrzymaniu brata[3]. W 1911 wyjechał do Lwowa, do drugiego brata, gdzie uczył się prywatnie i równocześnie uczęszczał do fabryki, w której uczył się budowy maszyn[3]. W 1913 we Lwowie wstąpił do Związku Strzeleckiego[4].
6 sierpnia 1914 w Krakowie wstąpił do Legionów Polskich[3][5]. Początkowo pełnił służbę w Komendzie I Brygady Legionów Polskich w charakterze gońca[6]. 1 stycznia 1915, na własną prośbę, został przeniesiony do 1 pułku ułanów i przydzielony do I plutonu 3. szwadronu[6]. 22 listopada 1915 awansował na starszego ułana[5]. Od 6 lutego do 4 kwietnia 1917 był słuchaczem kawaleryjskiego kursu podoficerskiego przy 1 pułku ułanów w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem dostatecznym. Posiadał wówczas stopień kaprala[7]. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Szczypiornie[5][3]. 14 lipca 1918, po zwolnieniu z obozu, wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej i został przydzielony do 8. kompanii II batalionu[3]. 14 grudnia 1918 został przeniesiony do 9 pułku ułanów w Dębicy[3]. W jego szeregach walczył na wojnie z bolszewikami jako dowódca plutonu w szwadronie karabinów maszynowych[8]. 17 lipca 1919 jako podoficer byłych Legionów Polskich został mianowany z dniem 1 lipca 1919 podporucznikiem w kawalerii[9]. Wyróżnił się 11 sierpnia 1920 w bitwie pod Radziechowem[8]. 27 sierpnia 1920 dowódca 9 puł., major Stefan Jacek Dembiński, we wniosku na odznaczenie Orderem Virtuti Militari napisał:
dnia 11 sierpnia 1920 w bitwie pod Radziechowem i las Antonin(inne języki) 9 puł. atakował w pieszym szyku, frontalnie. Ogień nieprzyjacielski był bardzo silny i posuwanie tyraliery bardzo utrudnione. Na rozkaz wysunięto taczanki przed linię tyraliery. Pod dowództwem ppor. Czarnoty wysuwają się trzy taczanki tuż przed linię nieprzyjacielską i mimo ognia bardzo silnego, zwalczają na odległości 300 m nieprzyjaciela tak skutecznie, że ten w najkrótszym czasie musiał opuścić swoją linię zostawiając jeden karabin maszynowy na miejscu. Tym odważnym czynem spowodował ppor. Czarnota zajęcie Antoninu przy minimalnych własnych stratach[8].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i kontynuował służbę w 9 pułku ułanów[10][11][12]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem od dnia 1 czerwca 1919 i 23. lokatą w korpusie oficerów jazdy[13][14]. 31 marca 1924 prezydent RP Stanisław Wojciechowski nadał mu stopień rotmistrza ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 i 19. lokatą w korpusie oficerów jazdy[15][16][17][18][19][20]. W lutym 1925 został przydzielony z macierzystego pułku do szwadronu pionierów 6 Samodzielnej Brygady Kawalerii na stanowisko dowódcy szwadronu[21]. W sierpniu 1926 został przeniesiony do 6 pułku ułanów, z pozostawieniem na stanowisku dowódcy szwadronu pionierów 6 SBK[22][23]. 8 grudnia 1928 został przeniesiony do 4 pułku strzelców konnych w Płocku[3][24][25][26]. W marcu 1934 dowodził szwadronem zapasowym pułku[27]. Był członkiem Związku Legionistów Polskich[4]. W marcu 1939 nadal dowodził szwadronem zapasowym i równocześnie pełnił funkcję komendanta Rejonu Przysposobienia Wojskowego Konnego[28].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 był dowódcą szwadronu gospodarczego 4 psk[29][30]. Dostał się do niewoli sowieckiej i przebywał w obozie w Starobielsku[31]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach[2][32]. Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[33].
Był żonaty; miał córkę Annę (ur. 14 stycznia 1924) oraz pasierba Mieczysława (ur. 10 stycznia 1921)[27].
Upamiętnienie
- 5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień majora[34]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[35].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 2691[1][36][37]
- Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”[38]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie[11][12][23][25][39][40][41]
- Srebrny Krzyż Zasługi – 1938 „za zasługi w służbie wojskowej”[42][40]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[4]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[4]
Zobacz też
- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- obozy NKWD dla jeńców polskich
- ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie
- zbrodnia katyńska
Przypisy
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ a b Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 78.
- ↑ a b c d e f g h Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ a b c Żołnierze Niepodległości : Czarnota Adolf Marian. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-11-01].
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3, 4.
- ↑ CAW ↓, sygn. I.120.1.125 s. 9.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 6.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 80 z 26 lipca 1919, poz. 2715.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 252.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 617.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 559.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 166.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 682.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 174.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 604.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 347, w 1928 zajmował 18. lokatę.
- ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 78, w 1930 zajmował 11. lokatę.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 148, w 1932 zajmował 5. lokatę.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 133, w marcu 1939 zajmował 1. lokatę.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 17 lutego 1925, s. 79.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 9 sierpnia 1926, s. 246.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 295.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 341.
- ↑ a b Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 44.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 658.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 712–713.
- ↑ Przemsza-Zieliński 1995 ↓, s. 213.
- ↑ Kukawski 2013 ↓, s. 51, 54.
- ↑ Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 55.
- ↑ Kukawski 2013 ↓, s. 59.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 408.
- ↑ Tatara 1929 ↓, s. 31.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 148.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 133.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 3, tu rotmistrz Czarnota podał, że posiada Krzyż Walecznych z dwoma okuciami, ale na fotografii widoczny jest krzyż z jednym okuciem.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938, s. 34.
Bibliografia
- Czarnota Adolf Marian. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.19-1279 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-01].
- Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego). Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2017-11-07].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
- Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Lesław Kukawski: Historia pułku. W: 4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej. Krzysztof Mijakowski (red.). T. 34. Warszawa: Edipersse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918-1939. ISBN 978-83-7769-361-2.
- Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Jan Tatara: Zarys historji wojennej 9-go pułku ułanów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.