Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej

Cerkiew
św. Michała Archanioła
w Świątkowej Małej

A-68 z dnia 31.01.1985 r.[1]
kościół filialny
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Świątkowa Mała
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Matki Bożej Niepokalanej w Desznicy
Wezwanie	św. Michała Archanioła
Historia Data zakończenia budowy 1762 Data poświęcenia 1762 Data zamknięcia 1931, ponowne otwarcie po adaptacji w latach 50. XX wieku Aktualne przeznaczenie cerkiew zaadaptowana na kościół Poprzednie wyznanie Kościół Greckokatolicki w Polsce
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno
Położenie na mapie gminy Krempna Świątkowa Mała, cerkiew
Położenie na mapie Polski Świątkowa Mała, cerkiew
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Świątkowa Mała, cerkiew
Położenie na mapie powiatu jasielskiego Świątkowa Mała, cerkiew
49°30′50,5″N 21°26′20,4″E/49,514028 21,439000
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka w Świątkowej Małej z 1762.

Obecnie rzymskokatolicki kościół filialny parafii Matki Bożej Niepokalanej w Desznicy.

Obiekt w 1965 wpisany na listę zabytków oraz włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Cerkiew w Świątkowej Małej istniała już w 1581, jako świątynia pomocnicza parafii prawosławnej w Grabiu. Parafia ta zmieniła wyznanie po podpisaniu aktu unii brzeskiej. W 1762 wzniesiono obecną budowlę, jako cerkiew pomocniczą, należącą do parafii w Rozstajnem. Po 1860 zmieniono przynależność administracyjną świątyni, czynią ją tym razem pomocniczym obiektem sakralnym parafii w Świątkowej Wielkiej. Na przełomie XIX i XX wieku dokonano znaczącej przebudowy obiektu, dodając wieżę nad przedsionkiem i zamieniając pierwotną namiotową kopułę nad babińcem na dach dwuspadowy. W 1927, w czasie tzw. schizmy tylawskiej, wszyscy mieszkańcy Świątkowej Małej przeszli na prawosławie. Zrezygnowali jednak z wznoszenia nowej cerkwi, uczęszczając na nabożeństwa do kaplicy w Świątkowej Wielkiej. Dotychczas użytkowana świątynia została natomiast zamknięta w 1931. W latach 50. XX wieku niemal całkowicie zdewastowany. obiekt z rozkradzionym wyposażeniem wnętrza zaadaptowano na kościół rzymskokatolicki. Do świątyni przeniesiono te elementy wyposażenia, jakie udało się uratować ze zniszczonej po 1947 cerkwi w Rozstajnem. W latach 70. obiekt został kilkakrotnie okradziony - złodzieje wycięli królewskie wrota z ikonostasu oraz wynieśli ikony rzędu świąt. Ikonostas nigdy nie został uzupełniony. Odnowiona w latach 1975-78. W 1991 ikonostas i kilka ikon poddano konserwacji. Generalny remont świątyni przeprowadzono w 2010. Obejmował między innymi wyminę podwalin, zrębu ściany południowej nawy, oszalowania, pokrycia gontowego oraz konserwację ikon.

• 
  Widok od strony południowej
• 
  Widok od strony zachodniej
• 
  Widok od strony północnej

Jest to budowla drewniana, konstrukcji zrębowej, orientowana, trójdzielna (babiniec, nawa, prezbiterium). Za babińcem wieża konstrukcji słupowo-ramowej, z przedsionkiem w przyziemiu, o pochyłych ścianach, z dachem namiotowym, zwieńczona hełmem z baniastą kopułą, z pozorną latarnią. Nad nawą i prezbiterium dachy namiotowe, łamane, z baniami i kutymi krzyżami, nad babińcem dach dwuspadowy. Dachy kryte gontem, hełm wieży blachą.

Wnętrza nawy i prezbiterium nakryte kopułami zrębowymi, w babińcu i przedsionku stropy płaskie. W babińcu chór muzyczny z prostym parapetem. Zachował się zniszczony przez nieznanych złodziei ikonostas z 1670, w którym brakuje carskich oraz diakońskich wrót i ikon w rzędzie świąt oraz proroków. Przetrwały natomiast wizerunki w rzędzie Deesis, w którym znajdują się postacie apostołów, ewangelistów, Jana Chrzciciela oraz dwie ikony Matki Bożej - jedna z nich, typu Eleusa, zastępuje tradycyjne wyobrażenie Chrystusa na centralnym miejscu w rzędzie. W miejscu carskich wrót wstawiony został obraz Chrystusa Nauczającego. Na ścianach bocznych cerkwi znajdują się jeszcze inne ikony, w tym wyobrażenie Sądu Ostatecznego z 1653 oraz postać Matki Bożej typu Hodegetrii z 1670.

• 
  Widok od strony wschodniej
• 
  Widok od północnego wschodu
• 
  Cmentarz przycerkiewny
• 
  Przed remontem, 2009
• 
  Wieże
• 
  Przed remontem, 2008

• G.i Z. Malinowscy, E. i P.Marciniszyn, Ikony i cerkwie. Tajemnice łemkowskich świątyń, Carta Blanca, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61444-15-2
• Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, str.157-158 ISBN 83-89188-08-2
• Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, KrzysztofK. Zieliński (red.), Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, 2015, s. 276-277, ISBN 978-83-61577-68-3, OCLC 922211420 .