Dulowa

Ten artykuł od 2009-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Dulowa

wieś
Panorama miejscowości z widokiem na szkołę podstawową, kościół i kurhan w Karniowicach
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	chrzanowski
Gmina	Trzebinia
Wysokość	289–380 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1484[2]
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	32-545[3]
Tablice rejestracyjne	KCH
SIMC	0222812
Położenie na mapie gminy Trzebinia Dulowa
Położenie na mapie Polski Dulowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Dulowa
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego Dulowa
50°08′47″N 19°31′20″E/50,146389 19,522222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dulowa – wieś o statusie sołectwa położona w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim, w gminie Trzebinia^[4].

Dulowa graniczy z Karniowicami, Filipowicami, Wolą Filipowską, Nieporazem, Młoszową i Bolęcinem. Integralne części miejscowości: Bajce, Doły, Dulówka, Nawsie, Przy Karniowicach^[7].

Przez Dulową przebiega linia kolejowa nr 133 Kraków – Katowice oraz droga krajowa nr 79 (Katowice – Trzebinia – Kraków – Sandomierz – Warszawa). W Dulowej znajduje się przystanek kolejowy (Dulowa (stacja kolejowa))

Dulowa z Karniowicami tworzy parafię Karniowice-Dulowa, położoną w dekanacie Trzebinia w Archidiecezji Krakowskiej.

Od średniowiecza do 1795 r. w województwie krakowskim. Po III rozbiorze Polski okolice Dulowej należały do dystryktu olkuskiego^[8] w ramach tzw. Galicji Zachodniej w zaborze austriackim. W 1809 r. teren Dulowej przyłączono do departamentu krakowskiego w granicach Księstwa Warszawskiego. W latach 1815–1845 w Rzeczypospolitej Krakowskiej jako jedna z 224 wsi.

Od 1846 r. do 1918 należała do Wielkiego Księstwa Krakowskiego, w ramach zaboru austriackiego.
W 1847 r. przez Dulową wybudowano Kolej Krakowsko-Górnośląską łączącą Kraków z Mysłowicami. Od chwili powstania powiatu chrzanowskiego w latach 1853–1854 w ramach reformy administracyjnej przeprowadzonej w Wielkim Księstwie Krakowskim i Królestwie Galicji, Dulowa należy to tego powiatu. Od 1918 r. do 1939 i od 1945 do 1975 w woj. krakowskim. W okresie II wojny światowej należała do Rzeszy Niemieckiej i była miejscowością graniczną z Generalnym Gubernatorstwem.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego. W roku 1995 na wniosek mieszkańców i ówczesnego radnego: Czesława Palucha i Marka Rudkowskiego dokonano zmiany granic Dulowej i Młoszowej, w wyniku czego Dulowa została ona powiększona o 60.1358 ha. W granicach Dulowej znalazła się szkoła podstawowa oraz cmentarz komunalny.

W 1998 r. wraz z większością Ziemi Chrzanowskiej wróciła do Małopolski. 1 stycznia 2006 r. przyłączono część Woli Filipowskiej z gminy Krzeszowice^[9].

Sołectwo położone jest w zlewniach dopływów rzeki Wisły; część zachodnia i południowa – w zlewni rzeki Chechło, część wschodnia i północna – w zlewni rzeki Rudawa. Przez Dulową przepływa rzeka Dulówka, która w dalszym biegu zmienia nazwę na Krzeszówkę, a następnie na Rudawę i wpada do Wisły w Krakowie. Południową granicę Dulowej stanowi rzeka Chechło. W Puszczy Dulowskiej w tym częściowo w Dulowej znajdują się tereny źródliskowe rzeki Chechło^[10].

Dulowa położona jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej na dwóch ich mezoregionach. Północna część Dulowej leży na Wyżynie Olkuskiej. Część południowa położona jest w Rowie Krzeszowickim.

W Dulowej wyróżnia się miejsca o nazwach własnych:

• Bojca – wschodnia część Dulowej przy drodze 79.
• Rzeczyska – zachodnia część Dulowej na granicy z Młoszową.
• Doły – północna część Dulowej w Dolinie lokalnego strumienia (do lat 90. XX wieku część Karniowic).
• Skałka – wzniesienie o wysokości 362 m n.p.m. pomiędzy Bojcami a Dołami.
• Górki – niskie wzniesienia nad potokiem Checho w środku Puszczy Dulowskiej.
• Charchoły – dolinik strumieni położonych we wschodniej części Dulowej.

Przez Dulową prowadzą dwa szlaki rowerowe:

• czerwony okrężny szlak Ziemi Chrzanowskiej,
• niebieski szlak łączący Jezioro Chechelskie z zamkiem Tenczyn.

Dulowa położona jest na terenie dwóch parków krajobrazowych. Część północna położona jest na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Podkrakowskie. Natomiast część południowa (Puszcza Dulowska) leży w granicach Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Znaczną część Dulowej zajmuje Puszcza Dulowska. Jest ona pozostałością prastarej puszczy, która w Średniowieczu rozciągała się między Krakowem a Przemszą. Teren puszczy znajduje się na pofałdowanej równinie sandrowej powstałej na przedpolu lodowcowym. Jednolity kompleks leśny, przerywany naturalnymi polanami, w najdłuższym miejscu osiąga 8 km w najszerszym około 4 km. Potok Chechło dzieli Puszczę na 2 części. Część północna (zwana Lasem Dulowskim) jest piaszczysta i sucha. Dominuje tu sosna i świerk. Część południowa (Las Bagno, Las Rudno) jest podmokła i zatorfiona. Występują tu torfowiska niskie, lasy olchowy, gęsty bór bagienny.
W latach 60. XX w. przywędrowało tutaj stado łosi. Obecnie żyje tu kilkanaście osobników. Można tu spotkać jelenie, sarny i dziki. Spośród ptactwa żyją tu również: czajki, derkacze, krogulce, myszołowy, jastrzębie gołębiarze. W Puszczy Dulowskiej żyje również traszka górska. W latach 80. osiedlono tu kilka par bobrów. Ich populacja liczy obecnie kilkadziesiąt osobników. Wybudowane przez nie tamy przyczyniły się do zalania około 20 ha lasu. Na terenie Puszczy Dulowskiej w Dulowej i Młoszowej od 1998 roku znajduje się ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza. Korzystający ze ścieżki mogą zapoznać się z podstawowymi gatunkami drzew budujących drzewostany puszczy, takimi jak: sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata, olsza czarna, modrzew europejski, świerk pospolity, dąb szypułkowy, topola, osika, buk zwyczajny, klon, jawor, dąb czerwony, czeremcha późna oraz krzewy: kruszyna pospolita, bez koralowy, wierzba uszata, jabłoń domowa. W miejscach podmokłych można spotkać dwa gatunki mchów omawianych w podręcznikach szkolnych, mianowicie płonnika oraz torfowca, a w suchszych miejscach rokieta pospolitego. Z paprotników na uwagę zasługuję orlica pospolita i wietlica samicza. Do największych atrakcji ścieżki należy bez wątpienia stanowisko bobra europejskiego, którego w 1986 roku reintrodukowano nad potokiem Chechło. Obecnie określa się szacunkowo liczebność populacji bobrów na terenie puszczy na około 120 osobników. Ścieżka wyposażona jest w tablice informacyjno-dydaktyczne oraz w miejsca wypoczynku.

W potoku Dulówka występuje pstrąg potokowy.

W Dulowej znajdują się:

• Cmentarz komunalny
• Szkoła Podstawowa im. Królowej Jadwigi
• Dworzec kolejowy
• Dom Strażaka
• Dom Spokojnej Starości „EDEN”
• Leśniczówka
• Ośrodek Hodowli Zwierzyny^[11]
• Wiejski Dom Kultury
• Kapliczki:
  • św. Floriana – skrzyżowanie ul. Floriana z ul. Krakowską
  • przy ul. Krakowskiej
  • przy ul. św. Floriana
  • na skrzyżowaniu ul. Parku Jurajskiego i ul. Młyńskiej

• Uczniowski Klub Sportowy „Dulowa”
• Koło Gospodyń Wiejskich
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Zespół Folklorystyczny „Dulowiacy”
• Miejscowość Tematyczna^[12] – Zaginiona wioska^[13]

• Serwis Dulowa ON-LINE
• Parafia Karniowice-Dulowa
• Dulowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 217 .