Edward Wania

Edward Wania
Ilustracja
podpułkownik kawalerii podpułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia

13 października 1897
Ottynia

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Grupa Kawalerii ppłk. Wani

Stanowiska

dowódca grupy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje - dwukrotnie ranny
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Multimedia w Wikimedia Commons

Edward Maksymilian Wania (ur. 13 października 1897 w Ottyni, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Grób symboliczny Edwarda Wani na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kw. P3)
Tabliczka upamiętniająca na ścianie kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie

Życiorys

Urodził się 13 października 1897 w Ottyni, w ówczesnym powiecie tłumackim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Jana i Reginy z domu Stachura[1]. Absolwent szkoły powszechnej, gimnazjum i seminarium nauczycielskiego w Krakowie. Należał do Związku Strzeleckiego. Od 16 sierpnia 1914 w Legionach Polskich. Przydzielony do 3 pułku piechoty w składzie II Brygady. Od 1 maja 1915 do 18 lutego 1918 służył w 2 pułku ułanów, z którym odbył kampanię karpacką, w Królestwie Polskim i na Wołyniu. Członek POW.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego, skierowany do 9 pułku ułanów. W stopniu porucznika brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 w szeregach 9 pułku Ułanów Małopolskich i 3 pułku szwoleżerów. W 1923 był zweryfikowany w stopniu porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[2], a następnie został awansowany na stopień rotmistrza kawalerii ze starszeństwem z 1 lipca 1923[3]. W latach 20. pozostawał oficerem 9 pułku ułanów, stacjonującym w Trembowli[4][5]. Z dniem 28 lutego 1925 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 13 Szwadronu Kawalerii[6][7][8]. 2 kwietnia 1929 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 23. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[9][10]. 31 marca 1930 roku został przesunięty ze stanowiska dowódcy szwadronu liniowego na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 9 pułku ułanów w Stanisławowie[11][12][13]. 11 kwietnia 1933 roku ogłoszono jego przeniesienie do 3 pułku szwoleżerów na stanowisko kwatermistrza[14]. Skończył kurs kwatermistrzowski przy Wyższej Szkole Wojennej i odbył praktykę w 4 dywizjonie artylerii konnej. W 1935 zamieszkał w Grudziądzu i został tam komendantem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii[15]. Na podpułkownika został awansowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 5. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[10]. W lutym 1936 został przeniesiony do 9 pułku ułanów na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. Od 1937 ponownie komendant Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii.

Po wybuchu II wojny światowej 1939, w okresie kampanii wrześniowej 10 września 1939 został mianowany dowódcą grupy swojego imienia w składzie Grupy Operacyjnej gen. Jana Kruszewskiego. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został aresztowany przez Sowietów podczas próby przedostania się do Rumunii. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. O jego pobycie tam wspomniał w swojej relacji inny jeniec, absolwent grudziądzkiej szkoły podchorążych Zdzisław Peszkowski[16][17], wskazując, że podpułkownik Wania nosił Order Virtuti Militari, oznajmiając także nadzorującym jeńców funkcjonariuszom NKWD, iż odznaczenie otrzymał za wojną polsko-bolszewicką z 1920[18]. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 4030[19]. Przy zwłokach Edwarda Wani zostały odnalezione wizytówki[20].

Jego żoną była Maria, z domu Ujejska (1908–1990), z którą miał syna Andrzeja.

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika[29]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[30].

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Edward Wania został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Łopusznie.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
  2. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 682.
  3. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 604.
  4. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 617.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 559.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 21 lipca 1925 roku, s. 400.
  7. ↑ Jednodniówki 2006 ↓, s. 43, 108, 109, 150, 169.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 331, 347.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 3 kwietnia 1929 roku, s. 105.
  10. ↑ a b Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 376.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 116.
  12. ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 22, 76.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 145, 636.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 83.
  15. ↑ W 70 rocznicę zbrodni katyńskiej. cwk.grudziadz.pl. [dostęp 2014-12-05].
  16. ↑ Zdzisław Peszkowski: Wspomnienia jeńca z Kozielska. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989, s. 15–16. ISBN 83-85015-66-3.
  17. ↑ Zdzisław Peszkowski: Z grodu nad krętym Sanem w szeroki świat. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 57. ISBN 83-919305-3-X.
  18. ↑ Zdzisław Peszkowski: Z grodu nad krętym Sanem w szeroki świat. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 61. ISBN 83-919305-3-X.
  19. ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-08-05].
  20. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 172. ISBN 83-7001-294-9.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 5.
  22. ↑ Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 310.
  23. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 365.
  25. ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 3.
  26. ↑ M.P. z 1926 r. nr 252, poz. 706 „za zasługi położone około zabezpieczenia granic Państwa”.
  27. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 145.
  28. ↑ Na podstawie fotografii [1]
  29. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  30. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-08-05].

Bibliografia

  • Wania Edward. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.19-1274 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-03].
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
  • Kazimierz Banaszek, Krystyna Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
  • Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
  • Małgorzata Gwara, Magdalena Lewnau, Beata Czekaj-Wiśniewska: Korpus Ochrony Pogranicza. Jednodniówki w zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Polonia Militaris, 2006. ISBN 83-60619-03-4.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
  • Żołnierze Niepodległości : Edward Wania. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-02].
  • Edward Wania. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2017-06-04].