Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64 we Wrocławiu

Galeriowiec

Titanic

Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. Powstańców Śląskich 46-64
Typ budynku	galeriowiec, mieszkalny
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Wacław Kamocki, Julian Łowiński
Wysokość całkowita	60 m
Kondygnacje	14
Szerokość frontu	nieco poniżej 300 m
Ukończenie budowy	1991
Właściciel	współwłasność osób fizycznych i innych osób prawnych
Położenie na mapie Wrocławia Galeriowiec
Położenie na mapie Polski Galeriowiec
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Galeriowiec
51°05′44,923″N 17°01′26,495″E/51,095812 17,024026
Multimedia w Wikimedia Commons

Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64 (zwany Titaniciem) – budynek mieszalno-usługowy położony we Wrocławiu przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64 w ramach wrocławskiego osiedla Powstańców Śląskich (Osiedle Południe). Ten obiekt został zbudowany jako jeden z trzech budynków stanowiących tak zwaną ścianę wschodnią ulicy Powstańców Śląskich. W części mieszkalnej jest budynkiem typu galeriowiec. Na dwóch pierwszych kondygnacjach zrealizowano część handlowo-usługową.

Budynek położony jest we Wrocławiu na osiedlu Powstańców Śląskich^[1] w dawnej dzielnicy Krzyki^[2], w jednostce urbanistycznej Śródmieście Południowe^[3][4]. Adres zabudowy to ulica Powstańców Śląskich 46-64^[2][5][6]. Część miasta, w której leży budynek, zaliczana jest do obszarów wielkich osiedli blokowych, ze znacznym lub dużym stopniem wykorzystania terenu oraz z dużą lub średnią gęstością zaludnienia. Obszary takie charakteryzują się przejrzystym układem przestrzennym, czytelnym i zrozumiałym układem geometrycznym ulic oraz bogatym programem funkcjonalnym^[7][8]. Teren ten charakteryzuje się także wyjątkowo korzystnym dostępem do infrastruktury komunikacyjnej^[9], a w bezpośrednim sąsiedztwie budynku znajdują się przystanki zarówno tramwajowe, jak i autobusowe dla linii komunikacyjnych w ramach wrocławskiej komunikacji miejskiej^[9][10][11], zarówno dziennych, jak i nocnych^[11].

Budynek położony jest w pierzei wschodniej ulicy, przy jej odcinku od ulicy Zaolziańskiej do ulicy Radosnej^[6][12]. Przy północnym krańcu sąsiaduje z zachowaną kamienicą historyczną ujętą w gminnej ewidencji zabytków położoną pod adresem ulica Zaolziańska 1^[13][14]. Naprzeciwko budynku po stronie zachodniej ulicy Powstańców Śląskich rozlokowana jest zabudowa tak zwanego Centrum Południowego^[15][16], po w kierunku południowo-zachodnim Sky Tower^{[2][17][18][19]}. Z kolei po wschodniej stronie budynku znajduje się zabudowa osiedla Barbara^[20][21][22], z zielenią międzyblokową^[23][24] stanowiącą obszar standardu zieleni^[24]. Osiedle Barbara powstało w ramach inwestycji polegającej na zabudowie południowej dzielnicy Wrocławia, tak zwanego osiedla Południe, realizowanego w latach 60. i 70. XX wieku^{[20][25][26][27]}. Dwa kolejne galeriowce tworzące ścianę wschodnią ulicy Powstańców Śląskich położone są przy tej ulicy w kierunku południowym. Bliższy położony jest między ulicą Radosną i Wielką (galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 82-94) oraz następny między ulicą Wielką a placem Powstańców Śląskich^[12][28][29].

Obszar tzw. Przedmieścia Południowego^[26][30], w obrębie którego położony jest budynek, w dwudziestoleciu międzywojennym był jednym z najbardziej reprezentacyjnych, prestiżowych części miasta z najbogatszymi kamienicami i wyższym standardem zamieszkania^[25][27]. Osią całego założenia urbanistycznego była ulica Powstańców Śląskich^[25]. W wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., jakie miało miejsce pod koniec II wojny światowej, obszar ten uległ zniszczeniu^[26][31], szacunkowo w około 90%^[27].

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) przystąpiono w latach 60. XX wieku do budowy Osiedla Południe^[20][26][27]. Kontynuowano ją jeszcze w latach 70. XX wieku, a pojedyncze inwestycje powstawały także w okresach późniejszych^[27]. Całe osiedle podzielone było na cztery części, przy czym teren na którym posadowiony jest budynek należał do osiedla Barbara^[20][21][22]. Osiedle zaprojektowano jako modernistyczne w całkowitym oderwaniu od historycznej zabudowy^[22][27].

Jednym z trzech galeriowców tu zbudowanych jest budynek przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64. Autorami projektu^[a] są Wacław Kamocki^[32][33] i Julian Łowiński^{[32][33][34][35][36][37]}. Projekt powstał w 1978 r.^[32][33] (lub w 1985 r.^[37]). Początek budowy miał miejsce w 1988 r.^[5] Został oddany od użytkowania w 1991 r.^[5][34][35] (lub jak podają niektóre źródła rok później – w 1992 r.^[2][18]).

W 2015 r. wykonano remont budynku^[17][35][38]. Obejmował on między innymi odnowienie galerii komunikacyjnych, malowanie elewacji i wymianę wind^[17][38]. W 2023 r. w budynku przeprowadzono remont elewacji^[34].

Współcześnie według podziałów gruntów pierwotny obiekt podzielony jest na kilka nieruchomości gruntowych, a tym samym także w ewidencji gruntów i budynków zewidencjonowanych jest kilka budynków. Najwyższy budynek w tym zespole z częścią mieszkalną stanowi jedną nieruchomość. Działka gruntu na której jest posadowiony zajmuje 1.5604 ha^[39][40]. Pod względem klasoużytku sklasyfikowano ją jako B – tereny mieszkaniowe^[39]. Nieruchomość gruntowa stanowi współwłasność należącą do osób fizycznych i innych osób prawnych^[40], ale zarządzana jest przez Spółdzielnię Mieszkaniową Południe^[17][38]. Natomiast powierzchnia zabudowy budynku wynosi 1.423 m². Według Klasyfikacji Środków Trwałych zaliczany jest do rodzaju m – budynki mieszkalne (110). Budynkowi temu przypisano identyfikator EGiB G5 026401_1.0022.AR_24.4/1.1_BUD, oraz identyfikator IIP: PL.PZGiK.112.EGiB A5B44E44-7797-459D-BB1F-E752A1081794^[41]. Budynek ma przypisane do ulicy Powstańców Śląskich następujące numery porządkowe: 46, 48, 50, 52, 52a, 52b, 52c, 54, 54b, 56, 56b, 56c, 56d, 56e, 58, 58a, 58b, 58c^[39][40]. Dwie dolne kondygnacje zajmują biura, siedziby różnych firm i lokale przeznaczone do świadczenia usług^[17][37]. W budynku tym przy ulicy Powstańców Śląskich 50 mieści się Urząd Pocztowy nr 15^[42][43].

Ponadto w obrębie wyżej opisanej działki wydzielono trzy działki ewidencyjne z pawilonami usługowymi. Są to kolejno:

• numer 60: działka o powierzchni 0,1675 ha^[44][45], klasoużytek: Bi – Inne tereny zabudowane^[44], która stanowi własność gminy z ustanowionym prawem użytkowania wieczystego^[45], z budynkiem o powierzchni zabudowy wynoszącej 1.117 m², rodzaj budynku według Klasyfikacji Środków Trwałych: h – budynki handlowo-usługowe (103)^[46]
• numer 62: działka o powierzchni 0,1145 ha^[47][48], klasoużytek: Bi – Inne tereny zabudowane^[49], która stanowi własność Skarbu Państwa w zarządzie, użytkowaniu^[48], z budynkiem o powierzchni zabudowy wynoszącej 1.1747 m², rodzaj budynku według Klasyfikacji Środków Trwałych: b – budynki biurowe (105)^[50], w budynku tym mieści się Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego KRUS Oddział Regionalny^[51][52]
• numer 64: działka o powierzchni 0,1669 ha^[53][54], klasoużytek: B – Tereny mieszkaniowe^[53], która stanowi własność gminy z ustanowionym prawem użytkowania wieczystego^[54], z budynkiem o powierzchni zabudowy wynoszącej 1.580 m², rodzaj budynku według Klasyfikacji Środków Trwałych: h – budynki handlowo-usługowe (103)^[55].

W różnych publikacjach publicystycznych podawana jest liczba pięter budynku jako 16 (tj. 17 kondygnacji nadziemnych)^[2][18][34]. Jednak w ewidencji gruntów i budynków liczba kondygnacji budynku mieszkalnego określona jest na 14^[41]. Jego wysokość zaś określa się na około 60 m – wysokość strukturalna^[2][18] (około 59 m^[5]). Główną funkcję obiektu jest mieszkalnictwo^[2][18], a długość budynku z częścią mieszkalną na biską 300 m^[32]. Budynek został ukształtowany jako wieloklatkowy wieżowiec w układzie galeriowca^{[2][18][34][35][56]}, to znaczy budynku, w który wejścia do mieszkań prowadzą z otwartej galerii komunikacyjnej^[17][56]. Może w nim mieszkać nawet 2,5 tysiąca osób^[34].

Charakterystycznym elementem budynku są cztery wieże wyraźnie wyodrębniające się i dominujące w bryle budynku mieszkalnego^[32][36][56], w których mieszczą się pionowe ciągi komunikacyjne, kontrastujące z poziomymi podziałami fasady wynikającymi z ukształtowania galerii komunikacyjnych^[32]. Duża część elewacji pomalowana jest na kolor biały^[56].

Wewnętrzna architektura jednak odstaje od współczesnych standardów i wielu mieszkańców podnosi zarzut dotyczący niewygodnych, ciasnych mieszkań, niefunkcjonalnych galerii, ciągłego hałasu i niskiego komfortu^[36].

Między mieszkalnym wieżowcem a pawilonami usytuowano trakt komunikacyjny długości ponad 200 m i szerokości około 10 m^[57]. Wysokość budynków handlowo-usługowych i biurowego liczba kondygnacji określona jest na dwie^[46][50][55].

W odniesieniu do tego budynku, ze względu na jego architekturę, bywa stosowane określenie, nazwa potoczna – „Titanic”^{[18][32][34][35][56]}. Inne określenia to między innymi „niezatapialny Titanik” czy „zagubiony transatlantyk”^[36]. Niezależnie od tego spotyka się też określenie „Galeriowiec”^[36][56]. Wynika z to z faktu zewnętrznego ukształtowania budynku w formie przypominającej statek^{[32][34][35][37]} lub prom wycieczkowy^[56]. Taki bowiem był zamysł projektanta, który chciał nawiązać do wyglądu dużego pasażerskiego statku (liniowca pasażerskiego). Zamysł taki wynikał, jak stwierdza sam autor projektu (jeden z autorów), z jego pasji do wszystkiego co pływa. Ponadto charakterystyczne cztery wieże wyodrębnione w bryle budynku przywodzą na myśl skojarzenie z czterema kominami historycznego statku Titanic. Wielkość natomiast projektu sprawia, że jest równocześnie określany jako jeden z największych „molochów” w mieście. To sprawia, iż jest obiektem którego nie da się nie zauważyć, przy czym nie tylko ze względu na wielkość, ale także jako obiekt charakterystyczny pod względem architektonicznym^[34][35][36]. Ocena samego budynku jest bardzo zróżnicowana. Od pozytywnej, szczególnie w zakresie konstrukcji, do negatywnych wynikających według tych opinii z zaburzania krajobrazu^[35], ale także architektura powodująca nazywanie budynku „maszkaronem”. Pojawiają się głosy z postulatami wyburzenia budynku. Ze względu na wielkość budynku mówi się o nim „gigant”. Niezależnie od tego w którą stronę kieruje się opinia, jest to niewątpliwie budynek wobec którego trudno pozostać obojętnym, gdyż wzbudza spore emocje, choć największe zainteresowanie i zachwyt wzbudzał w okresie zakończenia budowy, a z czasem jego blask przygasł. Wskazuje się jednak, że niezależnie od swoich wad i zalet budynek przesłania brzydkie blokowiska^[36].

Bardzo mocne, skrajne głosy krytyczne wobec budynku wskazują na takie mankamenty jak: przeskalowanie niektórych elementów np. pasażu z którego korzysta stosunkowo niewiele osób przy dużym koszcie utrzymania, monumentalizm, gigantyzm, demiurgiczność, brak czytelności układu komunikacyjnego – betonowy labirynt, niedoświetlone światłem dziennym przejścia i klatki schodowe – jest ciemno i straszno oraz z tym związane – betonowe, pionowe sarkofagi bez drzwi i okien mające być w zamyśle architekta klatkami schodowymi, mroczne tunele przyziemi, w których czai się mnóstwo „niespodzianek” oraz wiele „wynikowych” ślepych zaułków, służących dziś za dzikie toalety lub wysypiska odpadów, antyhumanitaryzm, degeneracja końca modernizmu i inne, które prowadzą autora tej krytyki do takich między innymi wniosków jak: nieudana próba połączenia modernistycznej architektury z wielofunkcyjnością naturalnej miejskości, anty-ludzka makabra, makabryczny mutant modernizmu, najdroższy w utrzymaniu i jednocześnie najbardziej beznadziejny^[58][59]. Autor tej chyba jednej z najskrajniejszych opinii krytycznych stawia zarzut, że autorom^[a] projektu zabrakło wyobraźni lub wiedzy o zachowaniach ludzi i psychologii środowiskowej^[58].

Przed uchwaleniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla miasta Wrocławia z 2018 r. podczas prac i analiz dotyczących jakie obiekty uznać za dobra kultury współczesnej ten budynek był jedną z propozycji^[33], która nie została jednak uwzględniona, przez co galeriowiec nie znalazł się na wrocławskiej liście takich dóbr^[60].

Ten konkretny galeriowiec również jest wyraźnym elementem charakterystycznym, szczególnym, stanowiącym dominantę. Pełni rolę pielęgnacji lokalnego dziedzictwa, a także wzmacnia cechy reprezentacyjności galeriowców wzdłuż ulicy Powstańców Śląskich, charakterystycznych w skali osiedla i miasta. Uznaje się go za predysponowanego do objęcia ochroną jako zabytku^[61]. Obiekt kreuje obszar standardu usług z ofertą usług podstawowych oraz przestrzenią dla gastronomii^[62].

• historia Wrocławia
• architektura Wrocławia
• modernizm w Polsce

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Apartamentowiec Thespian [online], Autorzy pomysłu i tekstów: Fundacja Transformator (Michał Duda, Agata Gabiś, Karolina Jara), Oprawa graficzna: Marian Misiak, Zdjęcia: Jerzy Krzysztof Kos, wroapp.pl, 5 sierpnia 2020 [dostęp 2024-01-30] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24] .}
• Architekci Wrocławia 1945-1995, 50 lat Stowarzyszenia Architektów Polskich we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego SARP, 1996, ISBN 83-86480-37-8  (pol.).
• AdamA. Bednarek AdamA., Wielki Galeriowiec Titanic i blok-statek na Kiełczowskiej. Wrocław myśli, że leży nad morzem [online], spidersweb.pl; SPIDER’S WEB, 21 marca 2022 [dostęp 2024-02-02]  (pol.).
• IwonaI. Bińkowska IwonaI. i inni red., Leksykon zieleni Wrocławia, Wrocław miasto spotkań, Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2013, ISBN 978-83-64025-06-8, ISBN 978-83-64025-06-8  (pol.).
• Centrum Południowe, WebMediaTech (urbanity.pl), 23 maja 2019, b3396 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• PiotrP. Czyszkowski PiotrP., Chronić czy zburzyć? Titanic w centrum Wrocławia [online], radiowroclaw.pl; RADIO WROCŁAW, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2024-02-02]  (pol.).
• MichałM. Dębek MichałM., Spektakl o mądrym mieście, [w:] TomaszT. Bojęć (red.), Miasto mądre i samodzielne, wyd. Tom 4, Wrocław: Biuro Festiwalowe IMPART 2016, 2016 (Strategie dla Miasta Przyszłości), s. 17–68, ISBN 978-83-946602-5-3, ISBN serii: 978-83-946602-6-0  (pol.), Foresight Społeczny Wrocław 2036/56. Projekt Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.
• Galeriowiec, WebMediaTech (urbanity.pl), 19 lipca 2017, b13485 [dostęp 2024-02-07]  (pol.).
• Geoinfo Portal (GIPortal2), Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu we Wrocławiu [dostęp 2024-01-23]  (pol.).
• MartaM. Gołębiowska MartaM., Remont galeriowców. Co się zmieni?, wyborcza.pl, 27 kwietnia 2015 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• JJ, Titanic w centrum Wrocławia. Mieszka w nim tyle ludzi, co w małym miasteczku [online], tuwroclaw.com; TuWrocław, 24 lipca 2023 [dostęp 2024-02-02]  (pol.).
• TomaszT. Kanik TomaszT., Galerie strachu [online], wroclaw.naszemiasto.pl; Polska Press Sp. z o.o., 11 czerwca 2001 [dostęp 2024-02-07]  (pol.).
• RobertR. Masztalski RobertR., PiotrP. Kryczka PiotrP., Problemy lokalizacji budynków wysokościowych w śródmieściu Wrocławia, w aspekcie dynamiki zmian polityki przestrzennej miasta, [w:] ZbigniewZ. Zuziak, AndrzejA. Grzybowski (red.), Centra miast metropolitalnych w Polsce urbanistyka a polityka przestrzenna, Monografia, Katowice: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach, 2018, s. 139–152, ISBN 978-83-952000-3-8 , Wydawnictwo dofinansowane z budżetu Samorządu Województwa Śląskiego. Publikacja dofinansowana z budżetu miasta Katowice. Monografia dofinansowana ze środków Śląskiej Okręgowej Izby Architektów RP.
• IzabelaI. Mironowicz IzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3  (pol.).
• Witold JerzyW.J. Molicki Witold JerzyW.J., AndrzejA. Zwierzchowski AndrzejA. (red.), Architektura Wrocławia 1945-2000, Album wykonano z materiałów zdjęciowych wystawy „Architektura Wrocławia 1945-2000” przygotowanej przez Oddział Wrocławski SARP eksponowanej w Muzeum Architektury we Wrocławiu od 18 kwietnia do 15 maja 2000 r., Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich; Studio Wydawniczo-Typograficzne „Typoscript”, 2001, ISBN 83-86480-83-1, ISBN 978-83-86480-83-8, OCLC 749356652  (pol.), Stowarzyszenie Architektów Polskich. Oddział we Wrocławiu.
• PawełP. Relikowski PawełP., Najwyższe obiekty we Wrocławiu. Znasz je wszystkie? Zobacz! [online], gazetawroclawska.pl; Gazeta Wrocławska; Polska Press Sp. z o.o., 1 kwietnia 2020 [dostęp 2024-02-02]  (pol.).
• Schematy komunikacji zbiorowej, aktualizacja: 2023-10-16, Urząd Miejski Wrocławia: Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Centrum Informacji Urzędu Miejskiego, Wrocław, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2024-01-24]  (pol.).
• WeronikaW. Skupin WeronikaW., Wrocław: Trwa remont galeriowców przy Powstańców Śląskich [online], gazetawroclawska.pl; Gazeta Wrocławska; Polska Press Sp. z o.o., 21 kwietnia 2015 [dostęp 2024-02-02]  (pol.).
• Sky Tower, WebMediaTech (urbanity.pl), 13 czerwca 2023, b1276 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław 2018 [dostęp 2024-01-29]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Ewidencja Miejscowości, Ulic i Adresów Wrocławia, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Zespół ds. Nazewnictwa Ulic i Adresów w ramach Wydziału Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2024-01-23]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2024-01-23]  (pol.).
• NadiaN. Szagdaj NadiaN., RemigiuszR. Biały RemigiuszR., Sedesowce, Wisielec, Titanic. To nieoficjalne nazwy znanych, wrocławskich budynków. Wyjaśniamy skąd się wzięły! [online], gazetawroclawska.pl; Gazeta Wrocławska; Polska Press Sp. z o.o., 13 stycznia 2024 [dostęp 2024-02-02]  (pol.).
• AgnieszkaA. Zabłocka-Kos AgnieszkaA., Agata GabiśA.G. Michał Duda Agata GabiśA.G., Wrocławska architektura 1945-1989: lista obiektów i założeń urbanistycznych, SARP  (pol.).

• Budynek „Galeriowiec” [online], wikimapia.org [dostęp 2024-02-06]  (pol.).
• Fotomapy ukośne 2015 [online], geoportal.wroclaw.pl; Urząd Miejski Wrocławia [dostęp 2024-02-06]  (pol.).
• Galeriowiec 40-64, Wrocław [online], 3dmdb.com, ID: 6139310 [dostęp 2024-02-06]  (pol. • ang.).
• Galeriowiec nr 40-64, [w:] Polska / Województwo dolnośląskie / Wrocław / Południe / ul. Powstańców Śląskich [online], polska-org.pl, ID: 537084 [dostęp 2024-02-06]  (pol.).
• Powstańców Śląskich 46-64, [w:] Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / Borek / ul. Powstańców Śląskich [online], fotopolska.eu, ID: b9366 [dostęp 2024-02-06]  (pol.).
• #MIGAWKA #TITANIC #TRANSATLANTYK W CENTRUM WROCŁAWIA dron [online], youtube.com: Radio Wrocław [dostęp 2024-02-06]  (pol.), montaż: Piotr Czyszkowski.