Grupa 1 karcynogenów wg IARC

Ten artykuł od 2021-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Grupa 1 karcynogenów wg IARC – czynnik, mieszanina i okoliczności sklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako rakotwórcze dla ludzi^[1]. Wyjątkowo czynnik (mieszanina) może zostać umieszczony w tej kategorii, gdy dowody potwierdzające rakotwórczość u ludzi są niewystarczające, jednak istnieją wytaczające dowody rakotwórczości u zwierząt doświadczalnych, mechanizm rakotwórczości jest znany, a także jest pewność, że człowiek ma kontakt z danym czynnikiem.

• Ludzki wirus niedoboru odporności, typ 1 (HIV-I)
• Human T-cell lymphotropic virus, typ 1 (HTLV-I)
• Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), typy 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 i 66
• Wirus zapalenia wątroby typu B (WZW B; przewlekłe zakażenie)
• Wirus zapalenia wątroby typu C (WZW C; przewlekłe zakażenie)
• Human herpesvirus 8(inne języki) (Kaposi sarcoma-associated herpesvirus)
• Wirus Epsteina-Barr

• Helicobacter pylori

• Przywra chińska
• Opisthorchis viverrini
• Przywra krwi

• 2-Naftyloamina
• Aldehyd octowy – związany ze spożywaniem napojów alkoholowych
• 4-Aminobifenyl
• Aflatoksyny
• Kwasy arystolochowe
• Arsen i jego związki nieorganiczne
• Azbest
• Azatiopryna
• Benzen
• Benzydyna
• Benzo(a)piren
• Beryl i jego związki
• Karbadoks(inne języki)
• Chloronafazyna(inne języki)
• Eter bis(chlorometylowy)(inne języki)
• Eter chlorometylowo-metylowy(inne języki)
• 1,3-Butadien
• Busulfan
• Kadm i związki kadmu
• Chlorambucyl
• Semustyna(inne języki)
• związki chromu(VI)
• Cyklosporyna
• Cyklofosfamid
• 1,2-Dichloropropan(inne języki)
• Dietylostylbestrol
• Etanol w napojach alkoholowych
• Erionit(inne języki)
• Tlenek etylenu
• Etopozyd sam oraz w połączeniu z cisplatyną i bleomycyną
• Fluoro-edenit
• Aldehyd mrówkowy (formaldehyd)
• Arsenek galu
• Lindan
• Melfalan
• metoksalen(inne języki) w połączeniu z promieniowaniem UVA
• 4,4'-Metylenobis(2-chloroanilina)(inne języki) (MOCA)
• MOPP(inne języki) i inne złożone chemioterapeutyki, w tym substancje alkilujące
• Iperyt siarkowy (iperyt, gaz musztardowy)
• 2-Naftyloamina
• Związki niklu
• 4-(N-Nitrozometyloamino)-1-(3-piridylo)-1-butanon(inne języki) (NNK)
• N-Nitrozonornikotina(inne języki) (NNN)
• Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (dioksyny)
• Polichlorowane bifenyle
• Pentachlorofenol(inne języki)
• Promieniowanie neutronowe
• Tamoksyfen
• 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzodioksyna (TCDD)
• Tiotepa (N,N'N'-trietylenetiofosforamid)
• Izotop toru-232 i produkty jego rozpadu, podawane dożylnie w postaci koloidalnej dyspersji tlenku toru(IV)(inne języki)-232
• Treosulfan(inne języki)
• Trichloroeten
• o-Toluidyna
• Chlorek winylu

• Fosfor-32, jako fosforan
• Pluton
• promieniotwórcze izotopy jodu o krótkim czasie życia, w tym jod-131(inne języki) z awarii reaktorów jądrowych i eksplozji jądrowych (ekspozycja w dzieciństwie)
• Produkty rozpadu jądrowego, w tym stront-90(inne języki)
• izotopy promieniotwórcze emitujące promieniowanie α, wewnątrz organizmu
• izotopy promieniotwórcze emitujące promieniowanie β, wewnątrz organizmu
• Rad-224 i produkty jego rozpadu
• Rad-226(inne języki) i produkty jego rozpadu
• Rad-228(inne języki) i produkty jego rozpadu
• Radon-222(inne języki) i produkty jego rozpadu
• Pył krzemionkowy, kryształy (wdychany w postaci kwarcu lub krystobalitu – czynnik ryzyka zawodowego)

• Zanieczyszczenie powietrza
• Pyły zawieszone w powietrzu (aerozole atmosferyczne)

• Promieniowanie jonizujące (wszystkie typy)
  • Promieniowanie ultrafioletowe (długość fali 100–400 nm, obejmuje UVA, UVB, i UVC) także promieniowanie słoneczne
  • Promieniowanie rentegnowskie i gamma
  • Promieniowanie neutronowe

• Aflatoksyny (jego naturalnie występujące mieszaniny)
• Napoje alkoholowe
• Orzech arekowy(inne języki)
• betel z tytoniem lub bez tytoniu
• Smoła pogazowa, pak węglowy
• Węgiel, emisje wewnątrz budynków ze spalania w gospodarstwach domowych
• Spaliny z silnika diesla
• Hormonalna terapia zastępcza w menopauzie
• Dwuskładnikowy środek antykoncepcyjny doustny(inne języki)
• Pył skórzany
• Olej mineralny, nieprzetworzony lub lekko przetworzony
• Farby zawierające benzen
• Fenacetyna, w mieszankach przeciwbólowych
• Rośliny zawierające kwasy arystolochowe(inne języki)
• Polichlorowane bifenyle (dioksynopodobne)
• Mięso przetworzone(inne języki)
• Solona ryba wg receptury chińskiej(inne języki)
• Oleje z łupków bitumicznych
• sadza (czynnik ryzyka zawodowego kominiarzy)
• pył drzewny

• Piec Achesona, narażenie zawodowe
• Opary mocnych kwasów nieorganicznych
• hutnictwo aluminium
• produkcja auraminy
• naprawa i produkcja obuwia (pył skórzany i benzen)
• kominiarstwo (sadza)
• Gazyfikacja węgla
• destylacja smoły pogazowej
• produkcja koksu
• Produkcja mebli i szafek (pył drzewny)
• Wydobywanie hematytu (kopalniane) z ekspozycją na radon
• hutnictwo stali i żelaza (ryzyko zawodowe)
• produkcja izopropanolu z wykorzystaniem mocnych kwasów
• hutnictwo szkła
• produkcja fuksyny
• malarstwo (benzen)
• kontakt z emulsją smołową i smołą
• przemysł gumowy
• piaskowanie (pył krzemionkowy)
• tytoń o wykorzystaniu innym niż palenie
• bierne palenie tytoniu
• palenie tytoniu
• kontakt z promieniowaniem UV w solarium
• spawanie

• List of Classifications by cancer sites with sufficient or limited evidence in humans, Volumes 1 to 136 [online], IARC, 5 lipca 2024 [dostęp 2024-09-08]  (ang.).
• Agents Classified by the IARC Monographs, Volumes 1–136 [online], IARC [dostęp 2024-09-08]  (ang.).