Grzegorz VII (papież)

Grzegorz VII

Gregorius Septimus

Hildebrand
Papież Biskup Rzymu
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	ok. 1020 Sovana
Data i miejsce śmierci	25 maja 1085 Salerno
Miejsce pochówku	Katedra św. Mateusza w Salerno
Papież
Okres sprawowania	1073–1085
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	maj 1073
Sakra biskupia	30 czerwca 1073
Pontyfikat	22 kwietnia 1073
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Święty
Grzegorz VII

Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	1584 przez Grzegorza XIII
Kanonizacja	1606 przez Pawła V
Wspomnienie	25 maja
Atrybuty	gołąb, księga, łzy[1]

Grzegorz VII (łac. Gregorius VII, właśc. Hildebrand OSB; ur. ok. 1020 w Sovanie, zm. 25 maja 1085 w Salerno^[2]) – włoski duchowny, święty Kościoła katolickiego, papież w okresie od 22 kwietnia 1073 do 25 maja 1085^[3].

Należał do papieży-reformatorów, a najlepiej znany jest z powodu tzw. sporu o inwestyturę, z władcą Niemiec Henrykiem IV^[3].

Życiorys

Życie przed wyborem na papieża

Hildebrand urodził się w niezamożnej rodzinie, w Toskanii; wykształcenie i formację duchową zdobył w klasztorze benedyktyńskim na Awentynie, związanym z opactwem św. Piotra i Pawła w Cluny^[2]. Wiosną 1047 opuścił Rzym, towarzysząc jako osobisty sekretarz papieżowi Grzegorzowi VI, zdetronizowanemu przez cesarza Henryka III na synodzie w Sutri i deportowanemu do Kolonii^[2]. Z rąk Grzegorza VI, otrzymał w 1047, niższe święcenia kapłańskie^[2]. Po śmierci Grzegorza, wstąpił do klasztoru kluniackiego, lecz po dwóch latach wrócił do Rzymu, by stać się jednym z najbliższych współpracowników pierwszego papieża reformy, Leona IX (1049-1054) oraz jego następców: Wiktora II (1055-1057), Stefana IX^[a] (1057-1058), Mikołaja II (1058-1061) i Aleksandra II (1061-1073)^[2]. Pełnił funkcję subdiakona Kościoła Rzymskiego (1049) (święcenia subdiakonatu otrzymał od Leona IX), rektora bazyliki św. Pawła za Murami, papieskiego legata przewodzącego reformacyjnym synodom w Tours (1054) i Chalon-sur-Saone (1056) i archidiakona Kościoła rzymskiego (1059)^[2]. Posłował też na dwór cesarzowej Agnieszki oraz do Mediolanu^[2].

Wybór

Na pogrzebie Aleksandra II (22 kwietnia 1073) został wybrany na papieża przez lud rzymski, który wołał: „Hildebrand ma być papieżem!”, co zostało później potwierdzone przez kardynałów^[3]. Miesiąc po wyborze otrzymał święcenia prezbiteratu, a 30 czerwca – sakrę biskupią. Nie poinformował dworu cesarskiego o swoim wyborze, ani nie prosił o zatwierdzenie, ze względu na napięcie panujące wówczas pomiędzy papiestwem a cesarstwem^[2].

Pontyfikat

Z jego okresu pochodzi dokument tzw. Dictatus Papae (1075) – jest to program reformy, w którym sformułowano m.in. zasady uniwersalizmu papieskiego^[2]. Grzegorz VII był rzecznikiem reformy Kościoła, faktycznym kierownikiem polityki papieskiej od pontyfikatu Mikołaja II^[3]. Jako papież realizował program zmierzający do centralizacji Kościoła pod absolutną władzą papieża przez wzmocnienie karności kościelnej oraz emancypację Kościoła spod władzy świeckiej^[3]. Na dwóch synodach wielkopostnych w 1074 i 1075, papież potwierdził, wprowadzone przez swoich poprzedników, dekrety potępiające symonię i małżeństwa duchownych^[2]. Ponadto, pozbawił godności wszystkich biskupów, zezwalających na łamanie celibatu, w zamian za łapówki^[3]. Szczególnie przeciwni tym zmianom byli księża z Niemiec i Francji^[3]. Prawdziwe zaognienie sporu z biskupami i władzą cesarską spowodował spór o inwestyturę, czyli mianowanie biskupów przez książąt świeckich^[3].

W wigilię Bożego Narodzenia 1075, gdy Grzegorz odprawiał pasterkę w kościele św. Marii Maggiore, do krypty wpadła nagle grupa uzbrojonych żołnierzy, najemnicy złapali papieża za włosy i zranionego wywlekli sprzed ołtarza. Zamknięto go w ufortyfikowanej wieży, gdzie był torturowany i wyśmiewany. Następnego dnia papieża odbito, wierni doprowadzili go do kościoła, by dokończył mszę z poprzedniego dnia.

Z początku król Henryk IV Salicki był przychylny reformom, lecz nie zamierzał podporządkować się dekretowi o inwestyturze^[3]. Gdy 9 czerwca 1075 zakończył walkę z Sasami, sam wpłynął na mianowanie biskupów w Mediolanie, Niemczech, a także w Spoleto i Fermo^[2]. Dowiedziawszy się o tym, Grzegorz ostro upomniał króla i zagroził mu klątwą^[3]. W wyniku tego 24 stycznia 1076 król, wraz z biskupami niemieckimi, odbył synod w Wormacji, na którym wystosował list do papieża żądając, by ten opuścił Stolicę Piotrową^[2]. Kilka miesięcy później, Grzegorz odpowiedział na synodzie wielkopostnym, ekskomunikując Henryka i pozbawiając go władzy świeckiej^[3]. Spór ten udało się załagodzić legatowi papieskiemu, który doprowadził do spotkania papieża z królem w Canossie w styczniu 1077^[3]. Henryk przez trzy dni publicznie pokazywał się w pokutnych szatach i prosił Grzegorza o wybaczenie i zdjęcie klątwy, czego papież dokonał 27 stycznia^[3].

Pokój ten okazał się jednak krótkotrwały, ponieważ niemieccy książęta, zbuntowali się przeciw Henrykowi i mianowali antykrólem jego szwagra, Rudolfa Szwabskiego^[3]. Henryk natychmiast zwrócił się do papieża z prośbą o ekskomunikę Rudolfa i zagroził, że jeśli odmówi, król powoła antypapieża^[3]. Na tę groźbę, papież po raz kolejny ekskomunikował Henryka, zdjął z urzędu i obłożył klątwą (marzec 1080)^[3]. Wówczas Henryk zwołał synod w Brixen i 25 czerwca 1080 odwołał Grzegorza i powołał na jego miejsce arcybiskupa Rawenny, Wiberta (później uznanego za antypapieża)^[2]. Wkrótce potem Henryk wyruszył podbić Rzym i w 1083 zajął tzw. „miasto Leona”, a w rok później pozostałe dzielnice miasta^[2]. Wówczas kilkunastu kardynałów przeszło na stronę Wiberta – antypapieża Klemensa, który w 1084 koronował Henryka na cesarza rzymskiego^[3]. Z pomocą Grzegorzowi (broniącemu się w Zamku św. Anioła), przyszedł władca Normanów Robert Guiscard, który jednocześnie spustoszył miasto^[3]. Odpowiedzialnością za czyny grabieżców, Rzymianie obarczyli Grzegorza, który, złamany tym, wycofał się do Salerno, gdzie rok później zmarł^[3].

W sprawach zagranicznych Grzegorz poparł króla Kastylii Alfonsa VI, który w 1080 wprowadził liturgię rzymską w miejsce liturgii mozarabskiej^[2]. Planował także wysłać krucjatę do Cesarstwa Bizantyńskiego przeciw Turkom i odzyskać Grób Święty w Jerozolimie^[2]. Pomimo że nie udało mu się tego zrealizować, zachował przyjazne stosunki z Michałem VII Dukasem^[2]. W 1079, po wieloletnich pertraktacjach, udało mu się przekonać Berengara z Tours, że podczas Eucharystii chleb i wino ulegają przemianie substancjalnej^[2].

Odniesienia w kulturze

Spór papieża Grzegorza VII z cesarzem Henrykiem IV został opisany w powieści historycznej „Tiara i korona” Teodora Jeske-Choińskego.

Kanonizacja

Grzegorz VII został beatyfikowany przez Grzegorza XIII w 1584, a kanonizacji dokonał w 1606 papież Paweł V^[2].

Dzień obchodów

Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest od czasów decyzji Benedykta XIII (1728) o kanonizacji równoważnej w całym Kościele w dies natalis (25 maja)^[4][5].

Zobacz też

• kult świętych
• wstawiennictwo świętych
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Poczet najznamienitszych papieży, Kluszczyński, Kraków 2005
• Pope St. Gregory VII. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-11-29]. (ang.).