Harcerski słownik biograficzny

Harcerski słownik biograficzny – wielotomowa publikacja, mająca na celu zgromadzenie biografii zasłużonych i nieżyjących osób związanych z polskim harcerstwem. Planowane jest opublikowanie około 1200 biogramów w dwunastu tomach. Słownik wydawany jest w układzie holenderskim, tzn. w każdym kolejnym woluminie umieszczane są biogramy w układzie alfabetycznym od A do Z.

Prezentowani w wydawnictwie instruktorzy i działacze harcerscy poświęcili znaczną część życia harcerstwu, uzyskując w tej działalności wybitne efekty. Wielu z nich właśnie w harcerstwie rozwinęło te swoje cechy charakteru, które pozwoliły im osiągnąć znaczące sukcesy, zarówno w dziedzinie wychowania, jak i profesjach nieraz znacznie od niego odległych. Wybitni przedstawiciele elit II Rzeczypospolitej – mężowie stanu, profesorowie, generałowie – mieli w swoich życiorysach epizody harcerskie, a nawet podkreślali ich wpływ na swoje dalsze losy^[1].

Wydawany jest od 2006 przez Muzeum Harcerstwa i Marron Edition. Pierwszy tom ukazał się dzięki dotacji w ramach programu Promocja czytelnictwa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, drugi – również dzięki wspomnianemu programowi oraz ze środków Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Od trzeciego do piątego tomu finansowanie odbywało się w ramach współpracy z Muzeum Historii Polski. Szósty tom został wydany ze środków Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych^[2]. Od pierwszego tomu redaktorem naczelnym słownika jest Janusz Wojtycza, będący równocześnie członkiem zespołu redakcyjnego Małopolskiego słownika biograficznego uczestników działań niepodległościowych 1939–1956 oraz współpracownikiem redakcji Polskiego Słownika Biograficznego^[3]. Każdy autor biogramu musi zachowywać zasady pisania zawarte w Instrukcji redakcyjnej HSB^[4]. Autorami haseł są zarówno naukowcy (historycy, pedagodzy, archiwiści ze stopniem doktora, doktora habilitowanego i tytułem profesora), instruktorzy harcerscy, będący członkami chorągwianych i hufcowych komisji historycznych ZHP, jak i członkowie rodzin. Biogramy dwóch ostatnich grup są szczegółowo weryfikowane i redagowane tak, aby spełniały warunki naukowości. Każdy tom podlega recenzji co najmniej 3 osób (w tym z tytułem profesora min. 2).

Recenzenci poszczególnych tomów:

• tom I – prof. dr hab. Adam Massalski, prof. dr hab. Andrzej Pankowicz^[5][6], prof. dr hab. Ryszard Terlecki^[7][8]
• tom II – prof. dr hab. Adam Massalski, prof. dr hab. Andrzej Pankowicz, prof. dr hab. Janusz Tazbir
• tom III – prof. dr hab. Andrzej Jaczewski, prof. dr hab. Józef Lipiec^[9], prof. dr hab. Zygmunt Ruta, dr Julia Tazbir
• tom IV – prof. dr hab. Andrzej Jaczewski, prof. dr hab. Józef Lipiec, prof. dr hab. Sławomir Mazur, dr hab. Janina Kamińska
• tom V – prof. dr hab. Andrzej Jaczewski, prof. dr hab. Józef Lipiec, prof. dr hab. Sławomir Mazur, dr hab. Mieczysław Rokosz
• tom VI – prof. dr hab. Józef Lipiec, prof. dr hab. Sławomir Mazur, dr hab. Jacek J. Nawrocki, dr hab. Mieczysław Rokosz

Schemat biogramu zamieszczonego w „Harcerskim słowniku biograficznym” oparto na standardzie Polskiego Słownika Biograficznego. Zgodnie z nim każdy artykuł biograficzny składa się z trzech części: hasła, właściwego życiorysu oraz dokumentacji. W haśle obok nazwiska, imienia (imion), innych używanych nazwisk, pseudonimów i dat życia znalazły się: zawód, stopień instruktorski i najważniejsze funkcje pełnione w harcerstwie (w kolejności chronologicznej). Biogramy zostały przygotowane na podstawie opracowań i źródeł drukowanych, a w wielu przypadkach także materiałów archiwalnych, rękopiśmienniczych, wzmianek prasowych, danych z nagrobków oraz informacji uzyskanych od rodzin i osób bliskich. We wskazówkach bibliograficznych zamieszczonych w dokumentacji każdego biogramu podano najważniejsze pozycje drukowane i archiwalia (w kolejności wskazanej przez instrukcję redakcyjną PSB: opracowania ogólne, opracowania, wydawnictwa źródłowe, wzmianki prasowe, archiwalia i źródła rękopiśmiennicze oraz relacje ustne)^[1].

• prof. dr hab. Adam Massalski – przewodniczący (t. I – )
• prof. uczelni dr hab. Janusz Wojtycza – redaktor naczelny (t. I – )
• prof. dr hab. Antonina Gurycka (t. I – t. III)
• prof. dr hab. Andrzej Janowski (t. I – VI)
• prof. dr hab. Janina Kamińska (t. IV – )
• prof. dr hab. Roman Loth (t. IV – VI)
• prof. dr hab. Andrzej Pankowicz (t. I – III)
• prof. dr hab. Maria Straszewska (t. I – VI)
• prof. dr hab. Ryszard Szwed (t. I – t. IV)
• prof. dr hab. Bogusław Śliwerski (t. I – )
• dr hab. Adam Dobroński (t. I – )
• dr hab. Andrzej Krzysztof Kunert (t. IV – )
• dr. Wanda Czarnota (t. I – )
• dr Julia Tazbir (t. II – )
• hm. Andrzej Borodzik (t. V)
• hm. Katarzyna Traczyk (sekretarz redakcji t. I, od t. II członek redakcji)
• phm. Anna Radziejowska-Hilchen (t. V – )

• „Harcerski słownik biograficzny” t. 1, pod red. J. Wojtyczy, Warszawa 2006, ISBN 83-923571-1-6, ISBN 83-60405-15-8, 96 biogramów;
• „Harcerski słownik biograficzny” t. 2, pod red. J. Wojtyczy, Warszawa 2008, ISBN 978-83-923571-3-1, ISBN 978-83-60405-55-0, 102 biogramy;
• „Harcerski słownik biograficzny” t. 3, pod red. J. Wojtyczy, Warszawa 2012, ISBN 978-83-932229-2-6, ISBN 978-83-60405-83-3, 102 biogramy;
• „Harcerski słownik biograficzny” t. 4, pod red. J. Wojtyczy, Warszawa 2016, ISBN 978-83-932229-8-8, ISBN 978-83-65248-15-2, ISBN 978-83-946784-0-1, 101 biogramów;
• „Harcerski słownik biograficzny” t. 5, pod red. J. Wojtyczy, Warszawa 2019, 278 s., ISBN 978-83-953754-0-8, ISBN 978-83-65248-35-0, ISBN 978-83-66193-07-9, 100 biogramów^[10][2].
• „Harcerski słownik biograficzny” t. 6, pod red. J. Wojtyczy, Warszawa-Łódź 2023, 270 s., ISBN 978-83-923571-0-0, ISBN 978-83-953754-4-6, ISBN 978-83-66193-25-3, 100 biogramów

• Strona Harcerskiego Słownika Biograficznego