Haua Fteah

Haua Fteah

Wejście do jaskini Haua Fteah
Państwo	Libia
Data odkrycia	znana od dawna ludności lokalnej odkryta dla nauki w 1948
Odkrywca	C. T. Houlder Charles McBurney
Położenie na mapie Libii Haua Fteah
32°53′59″N 22°03′05″E/32,899722 22,051389

Haua Fteah – schronisko w północno-wschodniej części Libii, u podnóża północnych stoków gór Al-Dżabal al-Achdar.

W 2020 roku jaskinia została wpisana na libijską listę informacyjną światowego dziedzictwa UNESCO – listę obiektów, które Libia zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[1] .

Haua Fteah leży w Cyrenajce w północno-wschodniej części Libii^[1] , u podnóża północnych stoków gór Al-Dżabal al-Achdar, ok. 1 km od wybrzeża Morza Śródziemnego^[2] i ok. 8 km na wschód od miasta Susa^[1] .

Haua Fteah to półkoliste schronisko w skałach wapiennych^[1] . Wejście do jaskini ma 50 m szerokości i 20 m wysokości, a jej strop ma 80 m średnicy^[1] .

Jaskinia została odkryta dla nauki w 1948 roku przez badaczy Charlesa McBurneya (1914–1979) i C. T. Houldera z University of Cambridge^[3]. Schronisko wcześniej było wykorzystywane przez lokalnych pasterzy i ich stada w okresie zimowym^[4].

W latach 1951–1955 jaskinię zbadali naukowcy z University of Cambridge, którzy odkryli ślady bytności człowieka na przestrzeni ponad 80 tys. lat^[1] . Podczas pierwszej fazy prac znaleziono ludzkie kości żuchwy oraz zęby trzonowe, które uznano za należące do gatunku spokrewnionego z Neandertalczykiem^[5] .

Kolejne badania przeprowadzone w latach 2007–2015 ujawniły, że ślady w jaskini sięgają 150 tys. lat – obejmując cały okres ostatniego zlodowacenia^[1] . Na podstawie odnalezionych w latach 50. XX w. kości żuchwy potwierdzono bytność Homo sapiens^[1] . Wiek kości oszacowano na 73–65 tys. lat^[6].

Materiał odkryty w jaskini dostarczył unikalnego świadectwa o zdolnościach adaptacyjnych Homo sapiens do zmian klimatycznych oraz świadectwa rozwoju kulturowego i technologicznego człowieka^[1] .

• Douka, Katerina and Zenobia Jacobs, Christine Lane, Rainer Grün, Lucy Farr, Chris Hunt, Robyn H. Inglis, Tim Reynolds, Paul Albert, Maxime Aubert, Victoria Cullen, Evan Hill, Leslie Kinsley, Richard G. Roberts, Emma L. Tomlinson, Sabine Wulf, Graeme Barker. The chronostratigraphy of the Haua Fteah cave (Cyrenaica, northeast Libya). „Journal of Human Evolution”. 66, s. 39–63, January 2014. DOI: 10.1016/j.jhevol.2013.10.001. (ang.). 
• McBurney, Charles B.M.: The Haua Fteah (Cyrenaica) and the Stone Age of the South-East Mediterranean. CUP, 1967. [dostęp 2021-03-25]. (ang.).
• McBurney, C.B.M., Trevor, J.C., Wells, L.H.. The Haua Fteah Fossil Jaw. „The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland”. 83 (1), s. 71–85, 1953. Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. (ang.). 
• Haua Fteah Cave. UNESCO. [dostęp 2021-03-25]. (ang.).