Ireneusz Staroń

Ireneusz Staroń (ur. 17 marca 1991 w Lubinie) – polski krytyk literacki, historyk literatury, redaktor, prozaik, doktor nauk humanistycznych^[1], dwukrotnie (2021, 2024) nominowany do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza^[2][3].

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego^[4]. Zajmuje się polską literaturą nowoczesną XX i XXI wieku^[5]. W swoich badaniach stosuje metodę bliskiego czytania (close reading) i skupia się na drobiazgowej analizie filologicznej utworu literackiego^[4]. Dopiero po takiej analizie wpisuje utwór w szerszy kontekst kulturowy^[6]. W swoich badaniach dotyka kontekstów psychologicznych^[7], teologicznych^[8], a także tego, czym jest wiersz wolny jako tekst graficzny^[9]. Zajmował się między innymi twórczością Brunona Schulza^[10], Floriana Czarnyszewicza^[11] (zwłaszcza jego powieścią Nadberezyńcy^[12]), Stanisława Antoniego Muellera^[13], Krzysztofa Koehlera^[14] oraz polską literaturą emigracyjną pisarzy pochodzących z dawnych Kresów^[15].

Od 2015 juror Nagrody Literackiej Czterech Kolumn, wykłada na Studiach Literacko-Artystycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego^[16]. W 2021 roku uzyskał na Uniwersytecie Wrocławskim stopień doktora nauk humanistycznych w dziedzinie literaturoznawstwo na podstawie rozprawy doktorskiej Fuga i rap. O poezji Krzysztofa Koehlera^[14]. W latach 2021–2022 sekretarz redakcji, a od 2023 zastępca redaktora naczelnego wydawanego przez Instytut Literatury kwartalnika „Nowy Napis”^[17][18].

Recenzent miesięcznika „Nowe Książki”^[19]. Publikował między innymi w „Arcanach”^[20], „Metaforze”^[21], „Pamiętniku Literackim”^[22], "Pracach Literackich"^[23], „Toposie”^[24], „Twórczości”^[25]. W 2021 roku był nominowany wraz z Pauliną Subocz-Białek do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za książkę Poza mapą. O „Nadberezyńcach” Floriana Czarnyszewicza^[26]. Recenzując tę książkę, Danuta Ulicka nazwała ją "eposem o eposie", który zapowiada "restytucję tradycyjnej, porządnej filologii". Badaczka, podkreślając wysokie znaczenie książki Poza mapą, porównała ją do studium Artysta i dzieło (1938) autorstwa Konstantego Troczyńskiego, poświęconego Próchnu Wacława Berenta^[12]. Z kolei Beata Obsulewicz-Niewińska chwaliła w książce Poza mapą połączenie języka naukowego z płynnością i błyskotliwością narracji^[27].

Bibliografia publikacji naukowych Staronia dostępna jest na stronie Polskiej Bibliografii Naukowej^[28].

W 2023 roku ukazała się jego debiutancka powieść Wzgórze Bzów. Pojawiają się w niej wątki związane z wysiedleniem Polaków z dawnej Galicji Wschodniej na Dolny Śląsk po II wojnie światowej. Teresa Tomsia określiła ją mianem "literackiej ballady prozą", w której "Ważny jest zapach i dotyk, słuch i patrzenie, czuwanie i przeczuwanie". Zwracała uwagę, że język tej prozy przypomina język Brunona Schulza i Tadeusza Nowaka^[29]. Z kolei Wojciech Stanisławski porównywał ją do prozy poetyckiej z powieści Pawła Huellego^[30]. Za Wzgórze Bzów Staroń otrzymał wyróżnienie Nagrody Feniks 2024^[31], był nominowany do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza 2024^[32], do Nagrody Literackiej i Historycznej Identitas 2024^[33][34] oraz do Nagrody Silesiana 2024^[35].

• Paulina Subocz-Białek, Ireneusz Staroń, Nadkolory i nadaromaty. Schulz, Mueller, Blecher, Lublin 2017, ISBN 978-83-65172-90-7.
• Paulina Subocz-Białek, Ireneusz Staroń, Nostalgiczna pieśń powrotu. O twórczości Floriana Czarnyszewicza, Instytut Literatury, Kraków 2020, ISBN 978-83-66359-25-3.
• Paulina Subocz-Białek, Ireneusz Staroń, Poza mapą. O „Nadberezyńcach” Floriana Czarnyszewicza, Arcana, Kraków 2020 (II wyd. 2021), ISBN 978-83-65350-56-5.
• Paulina Subocz-Białek, Ireneusz Staroń, Надкольори й надаромати: Шульц, Мюллер, Блекер, tłum. Tetiana Pawlińczuk, Lwów 2022^[36], ISBN 978-83-67170-65-9.

• Fuga i rap. O poezji Krzysztofa Koehlera z lat 1986–1998, Instytut Literatury, Kraków 2023, ISBN 978-83-67170-89-5.

• Wzgórze Bzów, Ursines, Czeladź 2023^[37], ISBN 978-83-965895-5-2.

• Ireneusz Staroń - katalog elektroniczny Biblioteki Narodowej [dostęp 2024-01-13]
• Ireneusz Staroń - biogram na stronie "NowyNapis.eu" [dostęp 2024-01-13]