Język musi

baso Palembang
Obszar

Sumatra Południowa (Indonezja)

Liczba mówiących

3,1 mln (2000)

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 3 środek szerszej komunikacji↗
Kody języka
ISO 639-3 mui
IETF mui
Glottolog musi1241
Ethnologue mui
Linguist List mui
BPS 0052 2
Występowanie
Ilustracja
Rozprzestrzenienie geograficzne dialektów musi (ang.)
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
W Inkubatorze znajduje się testowa wersja Wikipedii w języku musi

Język musi, także palembang (baso Palembang; indonez. bahasa Melayu Palembang[1][2]) – język austronezyjski używany w prowincji Sumatra Południowa w Indonezji, należący do grupy języków malajskich. Według danych z 2000 roku posługuje się nim 3,1 mln osób. Służy jako lokalna lingua franca[3].

W niektórych publikacjach terminy „musi” i „palembang” są ze sobą utożsamiane[4]. Inni autorzy czynią między nimi rozróżnienie[5]. „Musi” to nazwa okolicznej rzeki, a Palembang to ośrodek administracyjny prowincji. W szerokim znaczeniu nazwa „musi” odnosi się do dużej sieci dialektów malajskich z Sumatry Południowej (tworzących tzw. język musi) lub jednej z dwóch grup dialektów w ramach języka musi[3], a w wąskim ujęciu („musi właściwy”) chodzi o jedną z odmian lokalnych, która swoim zasięgiem obejmuje obszar wzdłuż rzeki Musi, od kecamatanu Lais na wschodzie aż po kecamatan BTS Ulu na południowym zachodzie oraz rejon rzeki Rawas i kecamatan Rawas Ilir na północnym zachodzie[6]. Nazwa „palembang” również bywa odnoszona do języka musi[4], ale w ściślejszym ujęciu określa jedynie odmiany tradycyjnie związane z miastem Palembang i okolicznymi terenami wiejskimi[7].

W publikacji Ethnologue (wyd. 18, 2015) musi i palembang wymieniono jako dwie grupy dialektów języka musi[3][a]. J. McDowell i K. Anderbeck (2020) pod pojęcie języka musi włączają dwa kompleksy dialektalne: Upper Musi i Palembang-Lowland. Kompleks Upper Musi tworzą dialekty: musi właściwy, pegagan, col[b] i rawas, a Palembang-Lowland zawiera w sobie mniejsze grupy: Palembang (dialekty: lama/alus – tradycyjny, pasar/sari-sari – handlowy oraz pesisir) i Lowland (penesak, lematang ilir i belide)[8]. Region charakteryzuje się złożoną sytuacją językową, gdzie czasem brak wyraźnej tożsamości etnolingwistycznej, szerzej przyjętych nazw lokalnych dialektów czy też spójnych poglądów w kwestii podziałów językowych. O ile część społeczności podkreśla swoją odrębność w zakresie cech językowych i przynależności etnicznej, to inne określają swój język ogólnymi nazwami typu bahasa dusun („język wsi”), bahasa Melayu („język malajski”)[9].

Odmiana sari-sari/pasar (dosł. codzienna, handlowa) z grupy Palembang-Lowland przyjęła się jako główny język miasta Palembang, a zarazem stanowi ogólny środek komunikacji w prowincji Sumatra Południowa. Jest wykorzystywana w kontaktach międzyetnicznych i handlu; pojawia się też w mediach lokalnych. Blisko spokrewniona odmiana alus/lama/asli (tradycyjna) w dużej mierze wyszła z użycia, ale zachowała się jako język niektórych pobliskich wsi (co odzwierciedla nazwa palembang dusun)[7]. Jednocześnie alus odgrywa pewną rolę jako jeden z poziomów mowy (używany przy zwracaniu się do osób starszych lub szanowanych oraz podczas pewnych tradycyjnych uroczystości)[2]. W mieście odmiana tradycyjna ma niski status, lecz wśród mieszkańców wsi uchodzi za formę bliższą pierwotnemu językowi palembang[10].

Dialekty musi (w tym palembang) należą do grupy języków malajskich, według klasyfikacji Ethnologue tworzą część tzw. makrojęzyka malajskiego[3]. Na płaszczyźnie słownictwa dialekty palembang wykazują wpływy języka jawajskiego[11]. W szczególności dotyczy to odmiany tradycyjnej, która zachowała większy zasób leksyki jawajskiej. Odmiana handlowa jest natomiast stosunkowo bliska językowi indonezyjskiemu (zarówno standardowemu, jak i dżakarckiemu)[12]. Rozwinęły się formy pośrednie między indonezyjskim a palembang (Palembang Indonesian); ich domeną są reklamy i audycje radiowe[13].

Charakter pożyczek jawajskich łączy odmianę tradycyjną z językiem banjar (z Kalimantanu), który ma podobny repertuar takich zapożyczeń; wskazuje to na znaczny kontakt między regionami[14]. Obecność wpływów jawajskich wyróżnia palembang pośród języków malajskich południowej Sumatry[15].

Piśmiennictwo jest słabo rozwinięte[16]. Istnieje tradycja literatury ustnej[17][18]. W edukacji i sferze religijnej preferowany jest język indonezyjski[16].

Uwagi

  1. ↑ W publikacji wyróżniono następujące dialekty: belide, burai, nadbrzeżny (Coastal Malay), kelingi, lematang ilir, meranjat, musi sekayu, palembang lama, pegagan, penesak, penukal, rawas.
  2. ↑ Czasem uważany za odrębny język. Niemniej autorzy klasyfikacji z 2020 r. zaliczają go do dialektów musi (McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 12, 20).

Przypisy

  1. ↑ Muhadjir: Bahasa Betawi: sejarah dan perkembangannya. Jakarta: Yayasan Obor Indonesia, 2000, s. 13. ISBN 978-979-461-340-5. OCLC 44728036. [dostęp 2021-08-20]. (indonez.).
  2. ↑ a b Dunggio i in. 1983 ↓, s. 3.
  3. ↑ a b c d M. PaulM.P. Lewis M. PaulM.P., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Musi, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-05-28] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24]  (ang.).
  4. ↑ a b MardheyaM. Alsamadani MardheyaM., SamarS. Taibah SamarS., Types and Functions of Reduplication in Palembang, „Journal of the Southeast Asian Linguistics Society”, 12 (1), 2019, s. 113–142, ISSN 1836-6821 [dostęp 2024-02-27]  (ang.).
  5. ↑ B. Grimes: Malayic languages. W: William Frawley (red.): International Encyclopedia of Linguistics: 4-Volume Set. Wyd. 2. Oxford: Oxford University Press, USA, 2003, s. 2:547–550. DOI: 10.1093/acref/9780195139778.001.0001. ISBN 978-0-19-513977-8. OCLC 51478240. (ang.).
  6. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 19, 113–114.
  7. ↑ a b McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 13–15.
  8. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 12–20.
  9. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 112–113.
  10. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 114.
  11. ↑ UriU. Tadmor UriU., Language Contact and Historical Reconstruction: The Case of Palembang Malay [online], 5th International Symposium on Malay/Indonesian Linguistics, Leipzig; 16–17.06.2001 [dostęp 2020-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-26]  (ang.).
  12. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 14.
  13. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, przyp. 15, s. 14.
  14. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 54.
  15. ↑ McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 146.
  16. ↑ a b McDowell i Anderbeck 2020 ↓, s. 136–138.
  17. ↑ Dunggio i in. 1983 ↓, s. 4.
  18. ↑ Gani, Ahmad i Ihsan 1981 ↓, s. 19.

Bibliografia

  • P.D. Dunggio, Suwarni N., Asnah S., Nur Indones: Struktur bahasa Melayu Palembang. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1983. OCLC 13986928. [dostęp 2024-02-27]. (indonez.).
  • Zainal Abidin Gani, Mustanni Ahmad, Diemroh Ihsan: Struktur bahasa Musi. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1981. OCLC 16466040. (indonez.).
  • Jonathan McDowell, Karl Anderbeck: The Malay Lects of Southern Sumatra. Paul Sidwell (red.). Honolulu: University of Hawaiʻi Press, 2020, seria: JSEALS Special Publication 7. OCLC 8894504428. [dostęp 2024-02-27]. (ang.).