Język tolai

Tolai
Obszar

Nowa Brytania, Nowa Irlandia (Papua-Nowa Gwinea)

Liczba mówiących

81 tys.[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 3 środek szerszej komunikacji↗
Kody języka
ISO 639-3 ksd
IETF ksd
Glottolog kuan1248
Ethnologue ksd
WALS tla
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tolai, także: kuanua[2][3], gunantuna[1][3][4], tuna[1][3], raluana[5][6] – język austronezyjski używany na półwyspie Gazelle w Papui-Nowej Gwinei, a także na pobliskich terenach Nowej Brytanii i Nowej Irlandii[2]. Według danych z II poł. XX w. posługuje się nim 81 tys. osób[1].

Był wykorzystywany jako lingua franca w działalności misjonarskiej[7]. Pod wpływem zachodnim powstało piśmiennictwo w tym języku[2]. Dawniej bywał określany jako „język nowobrytyjski”[8].

Jest silnie zróżnicowany wewnętrznie; pośród jego dialektów można wyróżnić trzy grupy: dialekty kokopo (odmiany paparatava i raluana), dialekty północnego wybrzeża (volavolo i rakunai) oraz dialekty „marginalne” (nodup, kabair, vuatom, vunamarita)[6]. Pewne znaczenie w komunikacji ponadlokalnej ma dialekt raluana, który był promowany przez misjonarzy[9].

Leksykalnie jest stosunkowo odrębny od pozostałych języków Nowej Brytanii. Część zasobu słownikowego łączy go z językiem nakanai, co może wynikać z historii handlu między regionami[8].

Spotykane są różne nazwy na określenie tego języka, przy czym określenie „tolai” (nazwa grupy etnicznej) jest preferowane w nowszej literaturze[5][10]. Sam lud Tolai posługuje się wyrażeniem a tinata tuna („prawdziwy”[11] lub „rdzenny język”[5][10]). Nazwa „kuanua”, spopularyzowana przez misjonarzy, również przyjęła się w lokalnym użyciu[5][10].

Należy do najlepiej poznanych języków Papui-Nowej Gwinei. Istnieje stosunkowo duży zasób materiałów (gramatycznych i leksykograficznych) poświęconych temu językowi[12]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim (historycznie wypracowano kilka wersji ortografii)[2]. Niemniej wzrosło znaczenie tok pisin w roli języka pisanego[13].

Przypisy

  1. ↑ a b c d David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Kuanua, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06]  (ang.).
  2. ↑ a b c d Mühlhäusler 1990 ↓, s. 196.
  3. ↑ a b c Chowning 1969 ↓, s. 24, 37.
  4. ↑ Holger Jebens: After the Cult: Perceptions of Other and Self in West New Britain (Papua New Guinea). New York: Berghahn Books, 2013, s. 49 (przyp. 12). ISBN 978-0-85745-798-1. OCLC 426817300. [dostęp 2022-08-24]. (ang.).
  5. ↑ a b c d Mosel 1984 ↓, s. 4.
  6. ↑ a b Mosel 1995 ↓, s. 727.
  7. ↑ Craig Volker. What are “church lingua franca” in PNG?. „ The National”, 2018-11-02. [dostęp 2022-08-14]. [zarchiwizowane z adresu 2022-08-14]. (ang.). 
  8. ↑ a b Chowning 1969 ↓, s. 24.
  9. ↑ Mosel 1984 ↓, s. 9.
  10. ↑ a b c Terry Crowley, John Lynch, Malcolm Ross: The Oceanic Languages. Richmond: Curzon Press, 2002, s. 22. DOI: 10.4324/9780203820384. ISBN 978-0-203-82038-4. ISBN 978-0-415-68155-1. ISBN 978-0-7007-1128-4. OCLC 847627595. (ang.).
  11. ↑ JohnJ. Lynch JohnJ., Pacific Languages: An Introduction, Honolulu: University of Hawaiʻi Press, 1998, s. 40, DOI: 10.2307/j.ctv893h2b, ISBN 978-0-8248-1898-2, ISBN 978-0-8248-4258-1, ISBN 978-0-8248-8183-2, OCLC 605554571, JSTOR: j.ctv893h2b  (ang.).
  12. ↑ Mosel 1984 ↓, s. 12.
  13. ↑ Mühlhäusler 1990 ↓, s. 197.

Bibliografia

  • Ann Chowning: The Austronesian languages of New Britain. W: A. Capell, Ann Chowning, S.A. Wurm: Papers in Linguistics of Melanesia No. 2. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1969, s. 17–45, seria: Pacific Linguistics A-21. DOI: 10.15144/PL-A21. ISBN 0-85883-002-7. OCLC 871658881. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
  • Ulrike Mosel: Tolai Syntax and Its Historical Development. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1984, seria: Pacific Linguistics B-92. DOI: 10.15144/PL-B92. ISBN 0-85883-309-3. OCLC 12221555. [dostęp 2024-08-04]. (ang.).
  • Ulrike Mosel: Tolai. W: Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995, s. 727–730, seria: Trends in Linguistics. Documentation 10. DOI: 10.1515/9783110884012.2.727. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. (ang.).
  • Peter Mühlhäusler: ‘Reducing’ Pacific languages to writings. W: John E. Joseph, Talbot J. Taylor (red.): Routledge Library Editions: Linguistics. T. 4: Ideologies of Language. Abingdon–New York: Routledge, 1990, s. 189–205. DOI: 10.4324/9781315880341. ISBN 978-0-415-71578-2. ISBN 978-1-315-88034-1. OCLC 1268179820. (ang.).
  • J9U: 987007548339905171