Jajuszek
| Oodes | |||
| Bonelli, 1810 | |||
| Okres istnienia: kreda późna–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 100.5/0 100.5/0 | |||
 Oodes helopioides | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | stawonogi | ||
| Gromada | owady | ||
| Rząd | chrząszcze | ||
| Podrząd | |||
| Rodzina | biegaczowate | ||
| Podrodzina | dzierowate | ||
| Nadplemię | Chlaeniitae | ||
| Plemię | Oodini | ||
| Rodzaj | jajuszek | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Carabus helopioides Fabricius, 1792 | |||
| |||
| |||
Jajuszek[1][2] (Oodes) – rodzaj chrząszczy z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych. Obejmuje 48 opisanych gatunków. W zapisie kopalnym znany od kredy późnej.
Morfologia
Chrząszcze o ciele szeroko-owalnym, matowo czarnym[3][4], z wierzchu nagim i gładkim[5][4]. Głowa ma tylko po jednym chetoporze (punkcie szczecinkowym) przy wewnętrznych krawędziach oczu, a same oczy są niewyłupiaste, łącznie węższe od czoła[5]. Punktów nadocznych (supraorbitalnych) są dwie pary[3]. Owłosienie na czułkach rozpoczyna się od czwartego członu. W zewnętrznych bruzdach żuwaczek brak jest chetoporów[5]. Głaszczki wargowe mają na wewnętrznej stronie przedostatniego członu co najwyżej jedną szczecinkę[3]. Przedplecze zwęża się tylko ku przodowi, w tylnej połowie pozostając szerokim[5]. Tarczka nie jest wysunięta przed podstawę pokryw[5][3]. Pokrywy mają zaokrąglony wierzchołek, ósmy międzyrząd u szczytu kilowato wyniesiony[5], a ósmy rząd u szczytu wgłębiony i osiągający szew[3][4]. Odnóża przedniej pary mają głębokie wycięcia w przedniej części wewnętrznych krawędzi goleni i dwie ostrogi przy nich, a u samców odznaczają się także stopami o trzech rozszerzonych członach[5].
Ekologia i występowanie
Owady te zasiedlają głównie tereny podmokłe lub błotniste o bogatej szacie roślinnej[5][3]. Bytują m.in. na pobrzeżach wód słodkich i słonych, mokradłach, torfowiskach i słonawiskach[5][6].
Przedstawiciele rodzaju występują w większości krain zoogeograficznych[5]. W krainie palearktycznej stwierdzono 11 gatunków[7], z czego dwa w Polsce (zobacz dzierowate Polski)[8][6].
Taksonomia
Takson ten wprowadzony został po raz pierwszy w 1810 roku przez Franca Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l’Académie des Sciences de Turin”[9]. Jego gatunkiem typowym wyznaczono Carabus helopioides[7]. Zapis kopalny rodzaju sięga kredy górnej[10].
Do rodzaju zalicza się 48 opisanych gatunków sklasyfikowane w dwóch podrodzajach[10][11]:
- podrodzaj: Oodes (Lachnocrepis) J. LeConte, 1853
- Oodes desertus Motschulsky, 1858
- Oodes japonicus (Bates, 1873)
- Oodes parallelus Say, 1830
- podrodzaj: Oodes (Oodes) Bonelli, 1810
- Oodes amaroides Dejean, 1831
- Oodes americanus Dejean, 1826
- Oodes angustus Andrewes, 1940
- Oodes austrinus Andrewes, 1940
- Oodes basrensis Ali, 1967
- Oodes bivittatus Andrewes, 1924
- Oodes bostockii Castelnau, 1867
- Oodes brevis Lindroth, 1957
- Oodes caerulans Andrewes, 1940
- Oodes calvus Andrewes, 1940
- Oodes congoensis Burgeon, 1935
- Oodes denisonensis Castelnau, 1867
- Oodes echigonus Habu & Baba, 1960
- Oodes fitzroyensis W.J. MacLeay, 1888
- Oodes fluvialis LeConte, 1863
- Oodes froggatti W.J. MacLeay, 1888
- Oodes gracilis A. Villa & G.B. Villa, 1833
- Oodes helopioides (Fabricius, 1792)
- Oodes impressus Chaudoir, 1882
- Oodes inornatus Castelnau, 1867
- Oodes integer Semenov, 1889
- Oodes irakensis Andrewes, 1927
- †Oodes kachinensis Liu, 2015
- Oodes latior Csiki, 1931
- Oodes lenis Péringuey, 1896
- Oodes melanodes Andrewes, 1938
- Oodes modestus Laporte de Castelnau, 1867
- Oodes monticola Andrewes, 1940
- Oodes nil Darlington, 1968
- Oodes oblongus Castelnau, 1867
- Oodes palpalis Klug, 1853
- Oodes par Darlington, 1968
- Oodes paroensis Castelnau, 1867
- Oodes parviceps Sloane, 1896
- Oodes rossi Darlington, 1968
- Oodes siccus Darlington, 1968
- Oodes sikkimensis Andrewes, 1940
- Oodes sulcicollis Habu, 1978
- Oodes terrestris Darlington, 1971
- Oodes tokyoensis Habu, 1956
- Oodes trisulcatus Castelnau, 1867
- Oodes walshae Louwerens, 1951
- Oodes waterhousei Castelnau, 1867
- Oodes wilsoni Darlington, 1968
- Oodes xanthochilus Andrewes, 1923
Przypisy
- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 15.
- ↑ A.M. Łomnicki: Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1889 oraz Materyjały do fizyjografii krajowej. Tom dwudziesty piąty. Fauna Lwowa i okolicy. Akademia Umiejętności w Krakowie; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890, s. 162.
- ↑ a b c d e f Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 407-408.
- ↑ a b c Г.Я. Бей-Биенко: Жесткокрылые и веерокрылые // Определитель насекомых европейской части СССР в пяти томах. Moskwa: Наука, 1965, s. 283-303.
- ↑ a b c d e f g h i j Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 373-374.
- ↑ a b BolesławB. Burakowski BolesławB., MaciejM. Mroczkowski MaciejM., JaninaJ. Stefańska JaninaJ., Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974 .
- ↑ a b Oodini, [w:] IvanI. Löbl IvanI., AlešA. Smetana AlešA. (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 444-445, ISBN 87-88757-73-0 .
- ↑ O. Aleksandrowicz: rodzaj: Oodes F.A. Bonelli, 1810. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-02-15].
- ↑ F.A. Bonelli. Observations Entomologiques, Première partie. „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”. 18, s. 21–78, 1810.
- ↑ a b genus Oodes Bonelli, 1810. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-15].
- ↑ WolfgangW. Lorenz WolfgangW., Oodes Bonelli, 1810 in: CarabCat; species list, O.O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-13] .
