Jan Knothe

Jan Knothe

Grób Jana i Janiny Knothe na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Data i miejsce urodzenia	18 lutego 1912 Winnica
Data i miejsce śmierci	19 grudnia 1977 Warszawa
Alma mater	Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej
Uczelnia	Politechnika Warszawska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Knothe (ur. 18 lutego^[1] 1912 w Winnicy, zm. 19 grudnia 1977 w Warszawie) – polski architekt, grafik, pisarz, poeta i dyplomata w Syrii i Belgii.

Absolwent Gimnazjum im. Władysława IV w Warszawie. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 1817. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[2].

Brał udział w kampanii wrześniowej 1939. Jako więzień Oflagu IIC (Dobiegniew) uczestniczył w życiu kulturalnym obozu. Stworzył cykl wierszy o Warszawie, opracował wierszowane przekłady Ramajany (zaginione podczas ewakuacji obozu) i Mahabharaty wraz z ilustracjami, napisał poemat „Opowieść o dzielnym żeglarzu Janie z Kolna” oraz ze Stanisławem Michalskim zajmował się tworzeniem drzeworytów, ekslibrisów i znaczków obozowych.

Jako architekt był członkiem Biura Odbudowy Stolicy i współtworzył wiele ważnych projektów powojennej Warszawy:

• Trasę Wschód-Zachód (W-Z) (1946–1949) z Henrykiem Stamatello, Józefem Sigalinem, Stanisławem Jankowskim, Zygmuntem Stępińskim
• Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową (MDM) (1949–1952) ze Stanisławem Jankowskim, Józefem Sigalinem Zygmuntem Stępińskim
• Gmach Ministerstwa Rolnictwa (1951–1955) z Jerzym Grabowskim, Stanisławem Jankowskim.

Był laureatem prawie wszystkich konkursów z tamtych lat: współautor konkursu na Pomnik-Mauzoleum Zwycięstwa, plac Zwycięstwa, Ministerstwo Przemysłu, Centralę Społem, i PZUW, Dworzec Lotniczy Okęcie (wersja z roku 1947), rekonstrukcję kościoła św. Aleksandra, Powszechny Dom Towarowy, Ministerstwo Rolnictwa.

W środowisku architektów zasłynął przede wszystkim jako doskonały grafik, który potrafił każdy projekt przedstawić w atrakcyjny sposób. Ilustrował m.in. album Sześcioletni Plan Odbudowy Warszawy (Książka i Wiedza 1950). Był też asystentem w Katedrze Rysunku Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, kierowanej przez prof. Zygmunta Kamińskiego. Stworzył własny styl grafiki, łącząc gęste kreskowanie tuszem z rojami kropek.

Zostawił po sobie kilka tysięcy rysunków. Jako grafik zilustrował wiele książek, m.in. tom wierszy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (Oficyna Wydawnicza, 1946).

Projektował okładki do: Skąpca Bożego (wyd. Niepokalanowa), dwu tomów Najeźdźców (wyd. Oficyna Księgarska Marszałkowska 34) i Mocarza Jana Dobraczyńskiego (wyd. Niepokalanów), dwukrotnie do Sagi o Jarlu Broniszu Władysława Jana Grabskiego (wyd. Wielkopolska Księgarnia Wydawnicza Poznań i wyd. III Wydawnictwo Pallottinum Poznań) wraz z 50 ilustracjami.

Jest autorem plakatu do filmu dokumentalnego Warszawa z 1952 roku.

Dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną (do 1948) była Ewa z Karpińskich^[3] (1910–2001), architektka^[4]. Po raz drugi ożenił się z Janiną Marią z Waydelów (1914–1990)^[5].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera II C 11-4-11)^[5].

Napisał i zilustrował książki:

• A tu jest Warszawa (Iskry 1956) – o Warszawie (157 ilustracji)
• O Bazyliszku Pafnucym (Nasza Księgarnia 1959) – bajki wierszem (dla dzieci i młodzieży)
• Niedaleko Damaszku (Iskry 1961) – o Syrii
• Sztuka budowania (Nasza Księgarnia 1968, wznowiona nakładem wydawnictwa Karakter w 2015 r.^[6]) – o historii architektury (800 ilustracji)
• Z żabiej perspektywy (Nasza Księgarnia 1977, 1985) – o architekturze

Pozostawił niedokończone:

• maszynopis książki Gdybym był Voglem – 430 stron
• brulion książki Czy Kazimierz Wielki miał prawo jazdy – książka o historii dróg

W „Skarpie Warszawskiej” publikował wiersze („Plac Teatralny” - „Łazienki”) oraz przez 30 lat artykuły, felietony i ilustracje związane z Warszawą w „Stolicy”, „Problemach”, „Polsce”.

• Order Sztandaru Pracy II klasy (1952)^[7]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1949)^[8]
• Krzyż Walecznych^[9]

• Państwowa Nagroda Artystyczna I stopnia w dziale architektury (zespołowa) za prace nad Trasą W-Z i Mariensztatem (29 lipca 1950)^[10]
• Nagroda Państwowa I stopnia (zespołowa) za projekt i realizację pierwszego zespołu centrum Warszawy - M.D.M. (1952)^[11]

• Pawel Knothe, dokumenty rodzinne i rękopisy autora.
• Bohdan Garliński: Architektura Polska 1950–1951, Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1953.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.