Karpatka

Zobacz też: inne znaczenia.
Karpatka na spodzie z ciasta parzonego

Karpatka – wyrób cukierniczy w postaci dwóch blatów ciasta przełożonych kremem russel[1][2], kremem półtłustym śmietankowym[a][2] lub np. gęstym, bezjajecznym budyniem wzbogaconym stopionym masłem[6][b]. Według podręczników do gastronomii dolny blat przyrządza się z ciasta kruchego, a górny z ciasta parzonego[1][2]. Podobnie definiują karpatkę słowniki języka polskiego[7][8]. Jednakowoż popularne są – także wśród cukierników – karpatki na spodzie z ciasta parzonego[8].

Ciasto kruche rozsmarowuje się przed upieczeniem na grubość 4–6 mm[1][2]. Ciasto to po upieczeniu jest płaskie – wyrób przyrządzony na takim spodzie wygląda estetyczniej i jest wygodniejszy w krojeniu niż karpatka na spodzie z ciasta parzonego. Blat z ciasta parzonego zyskuje podczas pieczenia pofałdowaną, nieregularną powierzchnię kojarzącą się z górami[8] – stąd prawdopodobnie nazwa nawiązująca do Karpat.

Dolny blat (kruchy) smaruje się po upieczeniu marmoladą, potem grubą warstwą kremu i przykrywa górnym blatem[1][2]. Następnie karpatkę kroi się na kwadratowe lub prostokątne kawałki uzyskując w ten sposób ciastka, które posypuje się cukrem pudrem[1][2].

Według badań językoznawcy Katarzyny Smyk, opublikowanych w 2016 roku w dwumiesięczniku Literatura ludowa w artykule pt. „Słodkie językoznawstwo: Karpatka we współczesnej polszczyźnie potocznej”, najwcześniejsza publikowana wzmianka o słowie „karpatka” znajduje się w skrypcie dla studentów filologii polskiej z 1972 roku[8]. Zostało ono tam przywołane jako nazwa ciastek[8].

W handlu dostępne są gotowe półprodukty do wyrobu karpatki: proszek do przyrządzenia ciasta i kremu, a nawet sam krem instant w postaci proszku do ubicia mikserem na zimnym mleku. Pierwszy tego rodzaju produkt (krem w proszku wraz z ciastem) został wprowadzony na rynek w 1986 roku przez Kujawskie Zakłady Koncentratów Spożywczych we Włocławku – przekształcone w 1993 roku w Delecta SA[9][10]. W 1995 roku „Karpatka” została znakiem towarowym zarejestrowanym w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz Delecta SA, dla oznaczania kremów w proszku[9][10][8]. W 1996 roku podobny produkt pod tą samą nazwą i w podobnej szacie graficznej wprowadziła na rynek firma Dr. Oetker[9][10][8]. Wywołało to dwunastoletni spór sądowy zakończony w lutym 2011 na rzecz Delekty działającej wówczas pod nazwą Rieber Foods Polska SA[9][10].

Zobacz też

Zobacz hasło karpatka w Wikisłowniku
Zobacz multimedia związane z tematem: Karpatka
  • napoleonka (kremówka)

Uwagi

  1. ↑ Krem pótłusty otrzymuje się przez połączenie napowietrzonego masła z wcześniej przygotowanym kremem śmietankowym[3]. W tym znaczeniu krem śmietankowy wbrew swojej nazwie nie zawiera śmietanki ani aromatu śmietankowego. Jest to crème pâtissière przygotowywany z mleka, cukru, mąki pszennej, jajek (lub samych żółtek) i wanilii (lub esencji waniliowej). Mleko (lub jego połowę) zagotowuje się połową cukru i wanilią. Przygotowuje się masę z jaj, reszty cukru (i ew. reszty mleka) i mąki. Do masy jajecznej wlewa się wrzące mleko (lub na odwrót), zagotowuje i schładza. W przypadku użycia esencji waniliowej, dodaje się ją do gotowego, schłodzonego kremu.[4][5]
  2. ↑ Na potrzeby tego artykułu przyjęto, że każdy krem gotowany przygotowany z kisielu mlecznego (budyniu) wzbogaconego żółtkami lub całymi jajami kwalifikuje się jako krem śmietankowy/crème pâtissière.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e 3.8 „Ciasta parzone (ptysiowe)”. W: Małgorzata Konarzewska: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik do nauki zawodu kucharz w technikum i szkole policealnej. T. 2. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2011, s. 116. ISBN 978-83-7141-980-5.
  2. ↑ a b c d e f „Wyroby z ciasta parzonego”. W: Krystyna Flis, Aleksandra Procner: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik dla technikum. Część 2. Wyd. XVIII. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2009, s. 159 id = ISBN 978-83-02-02862-5 (część 2), ISBN 978-83-02-03170-0 (całość).
  3. ↑ Szymon Konkol: technologia ciastkarska: kremy gotowane. [w:] almanach cukierniczo - piekarski [on-line]. [dostęp 2024-08-10].
  4. ↑ „Wyroby z ciasta francuskiego. W: Krystyna Flis, Aleksandra Procner: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik dla technikum. Część 2. Wyd. XVIII. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2009, s. 181. ISBN 978-83-02-02862-5 (część 2), ISBN 978-83-02-03170-0 (całość).
  5. ↑ Joanna Gwizdała. Kremy gotowane i na zimno. „Mistrz branży”. Lipiec 2024, s. 30–35. Wydawnictwo „Grupa 69”. ISSN 2084-8439. .
  6. ↑ Karpatka, [w:] Winiary.pl, Winiary/Nestlé [dostęp 2024-08-25] .
  7. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać karpatka [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN [dostęp 2024-02-04].
  8. ↑ a b c d e f g Agnieszka Dybek: Językowo i widelczykiem. Karpatka stała się bohaterką artykułu z zakresu językoznawstwa. [w:] DziennikWschodni.pl [on-line]. Corner Media sp.z.o.o. w Lublinie, 28 marca 2016. [dostęp 2016-04-05].
  9. ↑ a b c d Tomasz Ciechoński. Delecta kontra Dr. Oetker: Wojna dwunastoletnia o karpatkę. „Gazeta Wyborcza”. Nr 37, wydanie z dnia 15/02/2011 Mój biznes, s. 26. Agora SA.  Linki do wersji online: artykuł w wyborcza.biz – pełna wersja, tzn. zawierająca komentarz Marty Czyż (jako Delecta kontra Dr. Oetker: Wojna dwunastoletnia o karpatkę, dostęp 2016-04-05), artykuł w torun.wyborcza.pl (jako Wojna dwunastoletnia o karpatkę skończona, dostęp 2016-04-05), skan artykułu na stronach Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (dostęp 2016-04-05).
  10. ↑ a b c d goz: „Karpatka” z Delecty jest nasza! Proces z Dr Oetkerem zakończony. [w:] Strefa Biznesu [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 11 lutego 2011. [dostęp 2016-04-05].