Kiryskowate

Kiryskowate

Callichthyidae[1]
Bonaparte, 1838
Okres istnienia: miocen–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 23.03/0 23.03/0
Przedstawiciel rodziny – Corydoras sterbai
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Infragromada	doskonałokostne
Rząd	sumokształtne
Rodzina	kiryskowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Kiryskowate^[2], kiryski^[3] (Callichthyidae) – rodzina małych ryb sumokształtnych (Siluriformes), przez polskich akwarystów błędnie^[a] nazwana sumikowatymi^[4]. Obejmuje prawie 200 gatunków, w tym wiele popularnych słodkowodnych ryb akwariowych. Powszechnie nazywane są kiryskami (układ łusek na ich ciele przypomina budową kirys). Często mylone z rybami z rodziny kirysowatych (Doradidae), z którymi, choć nie są blisko spokrewnione, zaliczane są do grupy sumików pancernych. Niektóre gatunki potrafią pokonywać krótkie odcinki po lądzie. Większe gatunki są lokalnie hodowane i poławiane jako ryby konsumpcyjne, niektóre są pieczone w pancerzu, a następnie obierane ze skorupy. W zapisie kopalnym kiryskowate znane są z formacji La Venta ze środkowego miocenu (Hoplosternum sp.) i z formacji Maiz Gordo, z późnego paleocenu (†Corydoras revelatus)^[5][6].

Zasięg występowania kiryskowatych obejmuje Amerykę Południową. Poza tym kontynentem tylko Hoplosternum punctatum spotykany jest w kilku rzekach Panamy. Callichthyidae zasiedlają większość środowisk słodkowodnych, w tym wody stojące lub wolno płynące, o różnym stopniu natlenienia. Sumik pancerny (Callichthys callichthys) spotykany jest w wilgotnej ściółce.

Ciało kiryskowatych osłonięte jest pancerzem utworzonym z dwóch rzędów płytek kostnych biegnących wzdłuż ciała po obydwu jego bokach. Mały otwór gębowy znajduje się w położeniu dolnym, jest wyposażony w jedną lub dwie pary dobrze rozwiniętych wąsików. W płetwie grzbietowej i w płetwach piersiowych występuje twardy promień tworzący kolec. Płetwa tłuszczowa również wspiera się na kolcu. Jelito kiryskowatych okresowo funkcjonuje jako dodatkowy narząd oddechowy^[5].

Ich wielkość jest różna, począwszy od kilku gatunków z rodzaju Corydoras dorastających do 2 cm, a skończywszy na ponad 20-centymetrowym Hoplosternum littorale.

Rodzaje zaliczane do tej rodziny grupowane są w 2 podrodzinach^[5]:

Callichthyinae: Callichthys — Dianema — Hoplosternum — Lepthoplosternum — Megalechis

Corydoradinae: Aspidoras — Brochis — Corydoras — Scleromystax

Brochis jest przez wielu autorów włączany do rodzaju Corydoras^[7][8].

Większość, bo około 150 z około 200 gatunków^[9] tej rodziny klasyfikowanych jest w rodzaju Corydoras. Jest to najliczniejszy w gatunki rodzaj ryb sumokształtnych.

Większość kiryskowatych z podrodziny Callichthyinae po osiągnięciu dojrzałości wiedzie samotniczy tryb życia. Jedynie młode osobniki przebywają w grupach. Składają jaja na roślinach w pobliżu powierzchni wody, kilka z nich buduje gniazda z pęcherzyków powietrza.

Przedstawiciele Corydoradinae preferują gromadne życie. Ikrę składają na podłożu, a w akwarium również na szybach.

• kiryśnik
• lista rodzin ryb

• Roberto E. Reis: Callichthyidae. Armored Catfishes. The Tree of Life Web Project, 1998. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
• Froese, R. & D. Pauly: Family Callichthyidae - Callichthyid armored catfishes. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, 2009. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
• Ferraris Carl J., Jr.. Checklist of catfishes, recent and fossil (Osteichthyes, Siluriformes), and catalogue of siluriform primary types (format pdf). „Zootaxa”. 1418, s. 1–628, 2007. ISSN 1175-5334. (ang.). 
• Wally Kahl, Burkard Kahl, Dieter Vogt: Atlas ryb akwariowych. Przekład: Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: Delta W-Z, 2000. ISBN 83-7175-260-1.
• Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2. Brak numerów stron w książce