Konrad Żelazny

Konrad Żelazny
Ilustracja
major piechoty major piechoty
Pełne imię i nazwisko

Konrad Piotr Żelazny

Data i miejsce urodzenia

19 października 1890
Chełmża

Data i miejsce śmierci

8 października 1939
Szczebrzeszyn

Przebieg służby
Lata służby

1911–1912, 1914–1938, 1939

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

PKU Suwałki
PKU Katowice

Stanowiska

komendant PKU

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi (II RP)
Multimedia w Wikimedia Commons

Konrad Piotr Żelazny (ur. 19 października 1890 w Chełmży, zm. 8 października 1939 w Szczebrzeszynie) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 19 października 1890 w Chełmży, w ówczesnym powiecie toruńskim rejencji kwidzyńskiej, w rodzinie Pawła i Józefy z Kowalewskich[1]. W lutym 1910 ukończył Seminarium Nauczycielskie w Grudziądzu, a 1 czerwca tego roku został zatrudniony w Szkole w Połczynie, w charakterze nauczyciela[2]. Od 1 października 1911 do 1 października 1912 obył obowiązkową służbę wojskową w armii niemieckiej, w charakterze jednorocznego ochotnika[3]. Po zakończeniu służby pracował jako nauczyciel w Jamnie[3].

W czasie I wojny światowej (od 1 sierpnia 1914 do 27 grudnia 1918) walczył w szeregach armii niemieckiej[3]. 27 czerwca 1916 został mianowany podporucznikiem[3]. 7 stycznia 1919 wrócił do pracy nauczyciela w Jamnie[3]. 5 października tego roku wstąpił do tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza[3]. 1 lutego 1920 w Kościerzynie zorganizował batalion wartowniczy i objął jego dowództwo[3].

10 lutego 1920, po likwidacji batalionu wartowniczego, wstąpił do Wojska Polskiego[4]. Służył w 66 pułku piechoty. W czasie wojny z bolszewikami dowodził kolejno kompanią techniczną (31 maja–27 lipca i 3–15 sierpnia), 11 kompanią oraz III batalionem (26 sierpnia 1920)[5]. Wyróżnił się 15 i 16 września 1920 w walkach pod Horodcem, w trakcie których został ciężko ranny[6]. Z pola walki wyniósł go kapral Jan Kiedrowski[7].

17 września 1920 dowódca III batalionu 66 pp porucznik Lucjan Józef Kępiński we wniosku na odznaczenie Orderem Virtuti Militari napisał:

Ppor. Żelazny dowódca 11. kompanii i 3. kompanii ckm 66 pp dnia 15 września 1920, kiedy I batalion 66 pp będąc okrążony przez atakującą bolszewicką kawalerię cofał się za kanał Dniepr-Bug, ppor. Żelazny porwawszy sobą swą kompanię rzucił się do kontraataku na szarżującego nieprzyjaciela zadając mu ciężkie straty, zabierając przy tym konnych i pieszych jeńców oraz km. Kontratak ppor. Żelaznego przyczynił się do odbicia 2 dział z jaszczami i amunicją, pozostawionych przez pułk w ciężkiej chwili w ręku bolszewików[8].
W dniu 16 września 1920 kiedy nieprzyjaciel całą swą dywizją zaatakował nasze lewe skrzydło, odcinając pułk od tyłów naszych, ppor. Żelazny będąc wysuniętym najdalej ku nieprzyjacielowi został przez niego zupełnnie odcięty i dzięki tylko zimnej krwi i bohaterskiej odwadze podporucznika Żelaznego, który ze swą kompanią rzucił się z braku amunicji, na białą broń, na bolszewików, torując drogę kompanii, którą całą wycofał padając sam ciężko ranny od kul i bagnetów bolszewickich. Będąc ciężko rannym, wołał jeszcze ku 10. kompanii: „Chłopcy naprzód”. Podporucznik Żelazny, który przez kontrakcję 10. kompanii został odbity bolszewikom, zasługuje pod każdym względem na krzyż „Virtuti Militari”[8].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w służbie zawodowej, w 66 pp[9]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 469. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. 10 lipca tego roku został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki dowódcy batalionu sztabowego[11][12]. W 1924 został przesunięty na stanowisko dowódcy III batalionu[13][14]. 1 grudnia 1924 został mianowany majorem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 139. lokatą w korpusie oficerów piechoty[15]. W październiku 1926 został przeniesiony do 4 pułku piechoty Legionów w Kielcach na stanowisko kwatermistrza[16][17]. We wrześniu 1930 został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Suwałki na stanowisko komendanta[18][19]. Z dniem 14 listopada 1932 został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Katowice na stanowisko komendanta[20][21]. Z dniem 31 grudnia 1938 został przeniesiony w stan spoczynku[22]. Od 1 stycznia 1939 mieszkał w Piekarach (obecnie dzielnica Gniezna)[23].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 dowodził batalionem w grupie podpułkownika Władysława Adamusa, która stanowiła część grupy „Kowel” pułkownika Leona Koca. 30 września pod Dzwolą został ciężko ranny w obie nogi. 1 października został przewieziony do szpitala w Szczebrzeszynie, gdzie amputowano mu nogę. 8 października zmarł w następstwie odniesionych ran. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Szczebrzeszynie[24][25][26].

Wdowiec, miał córkę Annę (ur. 16 stycznia 1930)[27][26].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
  2. ↑ Kolekcja ↓, s. 2, 4.
  3. ↑ a b c d e f g Kolekcja ↓, s. 4.
  4. ↑ Kolekcja ↓, s. 4, 5.
  5. ↑ Błaszkowski, Jarnuszkiewicz i Lam 1929 ↓, s. 88.
  6. ↑ Jankiewicz 1929 ↓, s. 26–30.
  7. ↑ Jankiewicz 1929 ↓, s. 28.
  8. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 6.
  9. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 192, 970.
  10. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 45.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 551.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 314, 408.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 280, 351.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925, s. 275.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924, s. 734.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926, s. 335.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 20, 175.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931, s. 12.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 524.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 430.
  21. ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 17.
  22. ↑ Kolekcja ↓, s. 11.
  23. ↑ Kolekcja ↓, s. 9, 11.
  24. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 228, 422.
  25. ↑ Faszcza 2011 ↓, s. 178.
  26. ↑ a b Skłodowski 2021 ↓, s. 674.
  27. ↑ Kolekcja ↓, s. 2.
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 30 kwietnia 1922, s. 321.
  29. ↑ Jankiewicz 1929 ↓, s. 35.
  30. ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 27.
  31. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-09-08].
  32. ↑ Kolekcja ↓, s. 3.
  33. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-09-08].
  34. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938, s. 21.
  35. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-09-08].

Bibliografia

  • Żelazny Konrad Piotr. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.5-437 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-09-07].
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
  • Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
  • Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwca 1935. Warszawa: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
  • Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwca 1935. Warszawa: Dep. Piech. MSWojsk., 1935.
  • Paweł Błaszkowski, Czesław Jarnuszkiewicz, Longin Lam: 16. Dywizja, jej powstanie, organizacja i udział w walkach w 10-letnią rocznicę istnienia 1919–1929. Grudziądz: Zakłady Graficzne Wiktora Kurelskiego, 1929.
  • Dariusz Faszcza. Działania Grupy „Kowel” we wrześniu 1939 roku w relacji ppłk. dypl. Franciszka Pokornego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (236), s. 167–182, 2011. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 1640-6281. 
  • Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
  • Wacław Jankiewicz: Zarys historji wojennej 66-go Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka J. Piłsudskiego. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Krzysztof Skłodowski: Garnizon Suwałki w latach 1921–1939. Warszawa: IPN, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2021. ISBN 978-83-8229-322-7.