Marian Rentgen-Güntner
 | Ten artykuł dotyczy polskiego aktora, artysty, piosenkarza i farmaceuty, zamordowanego przez NKWD w zbrodni katyńskiej. Zobacz też: inne znaczenia słowa rentgen. |
 Marian Rentgen (1925) | |||
| Imię i nazwisko | Marian Antoni Güntner | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 23 czerwca 1888 | ||
| Data i miejsce śmierci | wiosna 1940 | ||
| Zawód | piosenkarz, aktor, farmaceuta | ||
| Lata aktywności | 1912–1939 | ||
| Odznaczenia | |||
    | |||
| |||
| |||
Marian Rentgen, właśc. Marian Antoni Güntner[1] także Guntner lub błędnie Gunter, ps. „Rentgen”[1], Marian Rentgen (ur. 23 czerwca 1888 w Bochni[2][a], zm. w kwietniu[4] 1940 w Charkowie) – polski działacz niepodległościowy, piosenkarz, pieśniarz lwowski i warszawski, aktor kabaretowy i filmowy, porucznik farmaceuta Wojska Polskiego, magister farmacji.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Jerzego (1853–1932) i Józefy z Scherów (1856–1936)[1][5][6][7]. W 1908 ukończył c. k. Gimnazjum w Bochni[8][b]. W roku szkolnym 1905/1906 jako uczeń klasy V był członkiem kapeli szkolnej[11], natomiast w roku szkolnym 1906/1907 jako uczeń klasy VI należał do szkolnej orkiestry smyczkowej i orkiestry dętej[12]. W 1913 ukończył studia na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie[8]. Należał do Polskich Drużyn Strzeleckich[6]. Uczył się aktorstwa u Romana Żelazowskiego, a śpiewu u Zofii Kozłowskiej[3]. W listopadzie 1912 zadebiutował w Teatrzyku „Ul” we Lwowie pod kierownictwem Adama Zagórskiego[13][14]. Lata 1913–1914 spędził w Teatrze Rozmaitości w Krakowie[13].
W czasie I wojny światowej służył w armii austro-węgierskiej[8]. W 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Podczas wojny polsko-bolszewickiej służył w 201 pułku piechoty[15] i 205 pułku piechoty[16] na stanowisku dowódcy kompanii i oficera broni[13]. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Dowództwie miasta Warszawa, a jego oddziałem macierzystym był 5 pułk piechoty Legionów[17]. W czasie wojny nie rozstawał się z gitarą, propagując swojskie piosenki[13].
8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 92. lokatą w korpusie oficerów rezerwy sanitarnych, grupa aptekarzy[18][19]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 6 batalionu sanitarnego we Lwowie [20][21]. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III i posiadał przydział do Kadry Zapasowej 1 Szpitala Okręgowego w Warszawie[22]. Po I wojnie światowej prowadził w Warszawie aptekę przy ulicy Mazowieckiej 10[23].
Po demobilizacji dzięki pomocy Ludwika Lawińskiego znalazł się w kręgu gwiazd warszawskich teatrzyków rewiowych. Występował w warszawskich kabaretach: „Miraż” (1919), „Perskie Oko”, „Qui Pro Quo” (1925–1926), „Cyrulik Warszawski”, „Momus”, „Wielka Rewia”, „Stańczyk” (1922–1924), „Wesoły Wieczór” (1929–1931) i „Hollywood”; występował z Hanką Ordonówną. Jubileusz 25-lecia pracy artystycznej miał miejsce w Filharmonii Narodowej w Warszawie w 1937[24].
W 1939 został zaangażowany do teatrzyku „Figaro” przy ul. Marszałkowskiej 8[c], ale wybuch II wojny światowej uniemożliwił występy. Zamieszkiwał w Warszawie przy ul. Poznańskiej 3[25].
Był wspaniałym odtwórcą ballad i piosenek charakterystycznych (będąc często także ich autorem), akompaniował sobie na gitarze, był artystą wybitnie kabaretowym, hołdującym francuskim wzorom. Dokonał nagrań dla „Płyty Polskiej”, Syreny Rekord oraz Parlophonu[26].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 dostał się do sowieckiej niewoli i został osadzony w obozie w Starobielsku[6]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach[6]. Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[27].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych trzykrotnie[8][28]
- Medal Niepodległości – 27 czerwca 1938 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[29][1][30]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[6]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[6]
Upamiętnienie
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[31]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[32].
W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, Marian Rentgen-Güntner został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci w rodzinnej Bochni[33].
Wykonawca przebojów
- Aczkolwiek (muz. R. Fall, sł. Andrzej Włast)[14]
- Dulcinea[d] (muz. Zygmunt Wiehler, sł. Andrzej Włast)[14]
- Don Carlos i fokstrot Dziewczęta z Woli (obie muz. Salwin Strakacz, sł. Stanisław Biernacki)[14]
Więcej na stronie „Stare Melodie”[34].
Wybrana filmografia
- 1927 – Kochanka Szamoty, jako przechodzień[3]
- 1932 – Sto metrów miłości[3]
- 1933 – Jego ekscelencja subiekt[3]
- 1937 – Pani minister tańczy[3]
- 1939 – O czym się nie mówi[3]
Przedstawienia teatralne (wybór)
Wybrane przedstawienia teatralne:
- 5 września 1925 – Perskie Oko,
- 2 stycznia 1926 – Pod sukienką,
- 26 kwietnia 1927 – Warszawa znów się bawi,
- 20 maja 1930 – Czy pani lubi bez?,
- 22 grudnia 1931 – Rok 1932,
- 20 grudnia 1935 – Wieczna ondulacja,
- 21 marca 1936 – Ogród rozkoszy,
- 26 stycznia 1937 – Cabaretissimo, „Cyrulik Warszawski”,
- 9 września 1937 – Jaś u raju bram, „Cyrulik Warszawski”,
- 22 grudnia 1938 – Kochajmy zwierzęta[35]
Dyskografia
- 1924 – Marian Rentgen artysta teatru „Perskie Oko” śpiew z własnym akompaniamentem gitary Syrena Rekord (SR 474a–477a)[potrzebny przypis]
- 1930 – Marian Rentgen artysta Teatrów Warszawskich śpiew z udziałem Orkiestry Tanecznej Zygmunta Karasińskiego Syrena Rekord (SR 3503)
- 1930 – Orkiestra Taneczna Zygmunta Karasińskiego refren śpiewa Marian Rentgen artysta Teatrów Warszawskich Syrena Rekord (SR 6528)
- 1930 – Marian Rentgen artysta Teatrów Warszawskich Olimpia (Olimpia 544)
- 2006: The Polish Encyklopedia Of Jazz Vol.1–3 [Box], Polonia Records, POLONIA CD209-211 (składanka):
- CD 1,
- 14. Dulcinea - Marian Rentgen[36].
Zobacz też
- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- obozy NKWD dla jeńców polskich
- ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie
Uwagi
- ↑ W niektórych biografiach jako miejsce urodzenia podano „Bochnia pod Lwowem”[3]. Bochnia i Kraków znajdowały się wówczas na terenie Królestwa Galicji i Lodomerii, które miało swoją stolicę we Lwowie, będące częścią Monarchii Austro-Węgier. Zobacz też hasło: Bochnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 268 . (brak innej miejscowości o tej nazwie w okolicy Lwowa).
- ↑ W roku szkolnym 1903/1904 ukończył klasę IIIb, w roku szkolnym 1904/1905 ukończył klasę IVb[9][10]. W kolejnych sprawozdaniach za lata 1907–1909 nie jest wymieniony jako uczeń, który ukończył klasy VI–VIII, lecz wyłącznie jako członek szkolnych orkiestr w latach 1905–1907.
- ↑ obecnie mieści się tam Teatr Rozmaitości.
- ↑ oryginalna pisownia Andrzeja Własta, również znana jako Dulcynea.
Przypisy
- ↑ a b c d Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-07-12].
- ↑ lista zamordowanych żołnierzy i policjantów w zbrodni katyńskiej, pochodzących z Bochni za: Jacek Kucharski: ...bocheńskie obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. Moja Bochnia, 2010-04-09. [dostęp 2011-02-15]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Marian Rentgen w bazie filmpolski.pl
- ↑ Ośrodek KARTA: dane osobowe: Marian Antoni Rentgen-Güntner s. Jerzego Józefa (błędnie jako: Rentgen-Gunter (!)). sygnatura akt: STAR -/673 nr id. 7116 [dostęp 2011-02-16].
- ↑ Jerzy Güntner. Bocheńskie Zakłady Usług Komunalnych Sp. z o. o.. [dostęp 2024-07-12].
- ↑ a b c d e f Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 447.
- ↑ Łoza 1939 ↓, s. 255, tu urodzony 20 czerwca 1889, a nazwisko panieńskie matki „Shoer”.
- ↑ a b c d Łoza 1939 ↓, s. 255.
- ↑ Sprawozdanie 1904 ↓, s. 51.
- ↑ Sprawozdanie 1905 ↓, s. 69.
- ↑ Sprawozdanie 1906 ↓, s. 67.
- ↑ Sprawozdanie 1907 ↓, s. 65.
- ↑ a b c d Marian Rentgen Jubilatem. „Tydzień Warszawy”. 1, s. 9, 1937-12-11. Warszawa.
- ↑ a b c d Spotkania z piosenką : Gwiazdozbiór polskiej piosenki : Marian Rentgen. Wojciech Dąbrowski. [dostęp 2011-02-16].
- ↑ służba w rez. 201 p.p. zorganizowanym na bazie 1 p.p. za: Leszek Kania, dr (Koszalin): Wspomnienie o adw. Eugeniuszu Śmiarowskim (1878–1932). Palestra - pismo adwokatury polskiej, 11-12 2005. [dostęp 2009-01-15]. (pol.).
- ↑ ppor. Marian Güntner dowodził 3 kompanią 205 p.p. za: Mariusz Formanowicz: Spis biografia ppor. Mariana Formanowicza w 205 p.p. im Jana Kilińskiego w 1920 r. 2008. [dostęp 2009-01-31]. (pol.).
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 37.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1250.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1129.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1162.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1054.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 231, 735.
- ↑ według książki telefonicznej Warszawy 1938/39 przy ul. Mazowieckiej 10 znajdowała się jedyna apteka: Apteka Mazowiecka dr A. Sklepińskiego za: Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna: Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej 1938 - 1939, str 10. 1938. [dostęp 2009-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12)]. (pol.).
- ↑ za reportażem z jubileuszu 25-lecia: Tygodnik Dźwiękowy Polskiej Agencji Telegraficzne PAT 36-09 (z 1936)
- ↑ Rentgen Güntner Marian, m., Poznańska 3, tel. 8 67 68 za: Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna: Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej 1938 - 1939, str. 284. 1938. [dostęp 2009-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-09)]. (pol.).
- ↑ Rentgen, Marian. Biblioteka Polskiej Piosenk. [dostęp 2024-07-13].
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-07-12].
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-07-12].
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2024-05-05].
- ↑ Marian Rentgen-Güntner. Stowarzyszenie Parafiada im. św. Józefa Kalasancjusza. [dostęp 2024-07-12].
- ↑ Marian Rentgen. Stare Melodie. [dostęp 2024-07-13].
- ↑ Marian Rentgen, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2024-07-13] .
- ↑ The Polish Encyclopedia of Jazz Vol. 1-3. Music Brainz. [dostęp 2024-07-13].
Bibliografia
- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1904. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1904.
- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1905. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1905.
- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1906. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1906.
- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1907. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1907.
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939.
Linki zewnętrzne
- Marian Rentgen zdjęcia w zasobach NAC. [dostęp 2011-02-11]. (pol.).
- Marian Rentgen wykonuje:: Dulcinea, mp3 (fragment). [dostęp 2009-01-17]. (pol.).
- Marian Rentgen wykonuje:: Biały Boston, Z. Wiehler, A. Włast. [dostęp 2009-01-17]. (pol.).
- Marian Rentgen-Güntner w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”
- Jubileusz 25-lecia pracy artystycznej Mariana Rentgena w kronice PAT w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
