Neoregelia

Neoregelia
Ilustracja
Neoregelia karolińska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

bromeliowate

Rodzaj

neoregelia

Nazwa systematyczna
Neoregelia L. B. Smith
Contr. Gray Herb. 104: 78. 1934[3]
Typ nomenklatoryczny

R. meyendorffii (E. Regel) C. A. M. Lindman (Billbergia meyendorffii)[3]

Synonimy
  • Regelia (Lemaire) C. A. M. Lindman
  • Nidularium sect. Regelia Lemaire[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Neoregelia zwarta
Neoregelia angustibracteolata

Neoregelia[4] (Neoregelia L.B. Sm.) – rodzaj roślin z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). Obejmuje 97[5][6]–125[7] gatunków. Wszystkie występują w Ameryce Południowej, we wschodniej i południowej części Brazylii oraz w Amazonii[6][7]. Centrum zróżnicowania jest Mata Atlântica we wschodniej Brazylii, gdzie rosną 102 gatunki[8]. Są to rośliny epifityczne rosnące w lasach, ale także naskalne[6], naziemne[9] i heliofity[6].

Do rodzaju tego należą rośliny o najbardziej różnorodnie ubarwionych liściach wśród bromeliowatych – z różnobarwnymi prążkami, paskami i plamami[9]. W efekcie jako rośliny ozdobne uprawia się wiele odmian pochodzących z różnych gatunków i mieszańców[5]. Uprawiane są w ogrodach i na drzewach w strefie klimatu ciepłego (niektóre tolerują niewielkie przymrozki)[9], poza tym w pomieszczeniach[10]. Popularne w uprawie są odmiany neoregelii karolińskiej, zwartej, marmurkowej, N. chlorosticta[10] i N. farinosa[5].

Rośliny te wymagają w uprawie półcienistych[11] lub jasnych stanowisk (jednak bez bezpośredniej ekspozycji latem na światło słoneczne), gruboziarnistego i luźnego substratu, podlewania wodą miękką (także utrzymywania wody od wiosny do jesieni wewnątrz rozety)[12][11] w sposób umiarkowany latem i rzadki zimą[11]. Rozmnaża się je przez podział bocznych odrostów wiosną i latem[11][12].

Nazwa rodzaju utworzona została z przedrostka neo oznaczającego „nowy” i nazwiska botanika i dyrektora Ogrodu Botanicznego w Petersburgu – Eduarda Augusta von Regela[13].

Morfologia

Neoregelia bahiana
Neoregelia compacta
Neoregelia farinosa
Pokrój
Bezłodygowe, zimozielone byliny[11], których liście tworzą płaską lub wzniesioną (rurowatą) rozetę[9]. Korzenie pełnią zwykle tylko funkcję przytrzymującą roślinę do podłoża[6].
Liście
Wstęgowate, skórzaste, osiągające zwykle od 30 do 70 cm długości[14], zebrane po 6–30[14] w rozetę w taki sposób, że tworzą w środkowej jej części lejkowaty zbiornik[6]. Na jego brzegu znajdują się krótsze liście[13]. Brzegi blaszki ostro, kolczasto ząbkowane[13]. Liście zwykle zielone, tylko wewnętrzne u nasady rozety często jaskrawo zabarwione (fioletowo, niebiesko, biało, czerwono) – pełnią rolę powabni[5][13]. U odmian uprawnych liście różnorodnie zabarwione[9].
Kwiaty
Obupłciowe, szypułkowe, zebrane w spłaszczone, bardzo gęste kwiatostany główkowate lub baldachowate powstające wewnątrz lejka w centrum rozety[6]. U nasady każdego kwiatu znajduje się przysadka[13]. Listki zewnętrznego okółka okwiatu są trzy, prosto wzniesione i zrośnięte w rurkę[13], nieco asymetryczne[6]. Listki wewnętrznego okółka zrośnięte są w dolnej części w rurkę lub wolne, nagie[6]. Pręciki i słupek nie wystają z okwiatu. Zalążnia dolna[6], trójkomorowa[13].
Owoce
Jagody[6] zawierające liczne, jajowate nasiona[13].

Systematyka

Neoregelia wurdackii

Rodzaj z rodziny bromeliowatych Bromeliaceae, a w jej obrębie z podrodziny Bromelioideae Burnett[15]. W obrębie podrodziny jest najbardziej zróżnicowanym gatunkowo rodzajem z grupy określanej jako 'Nidularioid Complex', obejmującej rośliny o kwiatostanach zagnieżdżonych w lejkowatym zagłębieniu rozety liściowej wypełniającym się wodą. Poza neoregelią do kompleksu tego należą rodzaje: gwiaździca Nidularium, Canistrum, Canistropsis, Edmundoa i Wittrockia[8].

W obrębie rodzaju wyróżniane są następujące podrodzaje: Longipetalopsis i Protoregelia (dawniej oba stanowiły podrodzaj Neoregelia) oraz Hylaeaicum. Dwa pierwsze rosną niemal wyłącznie we wschodniej Brazylii, a ostatni w Amazonii. Różnice w zasięgu, morfologiczne oraz molekularne analizy filogenetyczne potwierdzają, że podrodzaje Neoregelia w dotychczasowym ujęciu tworzą takson parafiletyczny[8]. Podrodzaj Hylaeacium wymaga wyodrębnienia w osobny rodzaj[5][8] – jest bliżej spokrewniony z rodzajem echmea Aechmea niż nie tylko z innymi podrodzajami, ale też innymi rodzajami z kompleksu 'Nidularioid'[8].

Wykaz gatunków[7]
  • Neoregelia abendrothae L.B.Sm.
  • Neoregelia alvimii Roeth
  • Neoregelia amandae W.Weber
  • Neoregelia ampullacea (É.Morren) L.B.Sm.
  • Neoregelia angustibracteol ata E.Pereira & Leme
  • Neoregelia angustifolia E.Pereira
  • Neoregelia atroviridifolia W.Weber & Roeth
  • Neoregelia azevedoi Leme
  • Neoregelia bahiana (Ule) L.B.Sm.
  • Neoregelia binotii (É.Morren) L.B.Sm.
  • Neoregelia bragarum (E.Pereira & L.B.Sm.) Leme
  • Neoregelia brevifolia L.B.Sm. & Reitz
  • Neoregelia brigadeirensis C.C.Paula & Leme
  • Neoregelia brownii Leme
  • Neoregelia burlemarxii Read
  • Neoregelia camorimiana E.Pereira & I.A.Penna
  • Neoregelia capixaba E.Pereira & Leme
  • Neoregelia carcharodon (Makoy ex Wittm.) L.B.Sm.
  • Neoregelia carinata Leme
  • Neoregelia carolinae (Beer) L.B.Sm. – neoregelia karolińska[4]
  • Neoregelia cathcartii C.F.Reed & Read
  • Neoregelia chlorosticta (É.Morren) L.B.Sm.
  • Neoregelia coimbrae E.Pereira & Leme
  • Neoregelia compacta (Mez) L.B.Sm.
  • Neoregelia concentrica (Vell.) L.B.Sm. – neoregelia zwarta[4]
  • Neoregelia coriacea (Antoine) L.B.Sm.
  • Neoregelia correia-araujoi E.Pereira & I.A.Penna
  • Neoregelia crispata Leme
  • Neoregelia cruenta (Graham) L.B.Sm.
  • Neoregelia cyanea (Beer) L.B.Sm.
  • Neoregelia dactyloflammans Leme & L.Kollmann
  • Neoregelia dayvidiana Leme & A.P.Fontana
  • Neoregelia desenganensis Leme
  • Neoregelia diversifolia E.Pereira
  • Neoregelia doeringiana L.B.Sm.
  • Neoregelia dungsiana E.Pereira
  • Neoregelia eleutheropetala (Ule) L.B.Sm.
  • Neoregelia eltoniana W.Weber
  • Neoregelia farinosa (Ule) L.B.Sm.
  • Neoregelia fluminensis L.B.Sm.
  • Neoregelia fosteriana L.B.Sm.
  • Neoregelia gavionensis Martinelli & Leme
  • Neoregelia gigas Leme & L.Kollmann
  • Neoregelia guttata Leme
  • Neoregelia hoehneana L.B.Sm.
  • Neoregelia ibitipocensis (Leme) Leme
  • Neoregelia ilhana Leme
  • Neoregelia indecora (Mez) L.B.Sm.
  • Neoregelia inexspectata Leme
  • Neoregelia insulana Leme
  • Neoregelia johannis (Carrière) L.B.Sm.
  • Neoregelia johnsoniae H.Luther
  • Neoregelia kautskyi E.Pereira
  • Neoregelia kerryae Leme
  • Neoregelia kuhlmannii L.B.Sm.
  • Neoregelia lactea H.Luther & Leme
  • Neoregelia laevis (Mez) L.B.Sm.
  • Neoregelia leprosa L.B.Sm.
  • Neoregelia leucophoea (Baker) L.B.Sm.
  • Neoregelia leviana L.B.Sm.
  • Neoregelia lilliputiana E.Pereira
  • Neoregelia lillyae W.Weber
  • Neoregelia longipedicellat a Leme
  • Neoregelia longisepala E.Pereira & I.A.Penna
  • Neoregelia lymaniana R.Braga & Sucre
  • Neoregelia macahensis (Ule) L.B.Sm.
  • Neoregelia macrosepala L.B.Sm.
  • Neoregelia maculata L.B.Sm.
  • Neoregelia magdalenae L.B.Sm. & Reitz
  • Neoregelia margaretae L.B.Sm.
  • Neoregelia marmorata (Baker) L.B.Sm. – neoregelia marmurkowa[4]
  • Neoregelia martinellii W.Weber
  • Neoregelia mcwilliamsii L.B.Sm.
  • Neoregelia melanodonta L.B.Sm.
  • Neoregelia menescalii Leme
  • Neoregelia mooreana L.B.Sm.
  • Neoregelia mucugensis Leme
  • Neoregelia myrmecophila (Ule) L.B.Sm.
  • Neoregelia nevaresii Leme & H.Luther
  • Neoregelia nivea Leme
  • Neoregelia odorata Leme
  • Neoregelia olens (Hook.f.) L.B.Sm.
  • Neoregelia oligantha L.B.Sm.
  • Neoregelia paratiensis Leme
  • Neoregelia pascoaliana L.B.Sm.
  • Neoregelia pauciflora L.B.Sm.
  • Neoregelia paulistana E.Pereira
  • Neoregelia pendula L.B.Sm.
  • Neoregelia pernambucana Leme & J.A.Siqueira
  • Neoregelia petropolitana Leme
  • Neoregelia pineliana (Lem.) L.B.Sm.
  • Neoregelia pontualii Leme
  • Neoregelia princeps (Baker) L.B.Sm.
  • Neoregelia punctatissima (Ruschi) Ruschi
  • Neoregelia retrorsa Leme & L.Kollmann
  • Neoregelia richteri W.Weber
  • Neoregelia roethii W.Weber
  • Neoregelia rosea L.B.Sm.
  • Neoregelia rothinessa Leme, H.Luther & W.Till
  • Neoregelia rubrifolia Ruschi
  • Neoregelia rubrovittata Leme
  • Neoregelia ruschii Leme & B.R.Silva
  • Neoregelia sanguinea Leme
  • Neoregelia sapiatibensis E.Pereira & I.A.Penna
  • Neoregelia sarmentosa (Regel) L.B.Sm.
  • Neoregelia schubertii Roeth
  • Neoregelia seideliana L.B.Sm. & Reitz
  • Neoregelia silvimontana Leme & J.A.Siqueira
  • Neoregelia simulans L.B.Sm.
  • Neoregelia smithii W.Weber
  • Neoregelia spectabilis (T.Moore) L.B.Sm.
  • Neoregelia spiralipetala (Leme) Wand. & S.E.Martins
  • Neoregelia stolonifera L.B.Sm.
  • Neoregelia tarapotoensis Rauh
  • Neoregelia tenebrosa Leme
  • Neoregelia tigrina (Ruschi) Ruschi
  • Neoregelia tristis (Beer) L.B.Sm.
  • Neoregelia uleana L.B.Sm.
  • Neoregelia viridolineata Leme
  • Neoregelia viridovinosa Leme & L.Kollmann
  • Neoregelia watersiana Leme
  • Neoregelia wilsoniana M.B.Foster
  • Neoregelia wurdackii L.B.Sm.
  • Neoregelia zaslawskyi E.Pereira & Leme
  • Neoregelia zonata L.B.Sm.

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Poales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-28]  (ang.).
  3. ↑ a b c Neoregelia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-01-28].
  4. ↑ a b c d Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 108.
  5. ↑ a b c d e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 630, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
  6. ↑ a b c d e f g h i j k K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 97. ISBN 978-3-642-08378-5.
  7. ↑ a b c Neoregelia L.B.Sm.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-28].
  8. ↑ a b c d e Santos-Silva, F., Venda, A. K. L., Hallbritter, H. M., Leme, E. M. C., Mantovani, A., & Forzza, R. C.. Nested in chaos: Insights on the relations of the “Nidularioid Complex” and the evolutionary history of Neoregelia (Bromelioideae-Bromeliaceae). „Brittonia”. 69, 2, s. 133–147, 2017. DOI: 10.1007/s12228-017-9460-x. 
  9. ↑ a b c d e Will Giles: Encyclopedia of Exotic Plants for Temperate Climates. Portland, Or.: Timber Press, 2007, s. 109. ISBN 978-0-88192-785-6.
  10. ↑ a b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 598-599, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
  11. ↑ a b c d e Christopher Brickell (red.): Encyclopedia of plants & flowers. London, New York, Munich, Melbourne, Delhi: Dorling Kindersley, American Horticultural Society, 2012, s. 641. ISBN 978-0-7566-6857-0.
  12. ↑ a b Moritz Burki, Marianne Fuchs: Leksykon roślin doniczkowych i balkonowych. Warszawa: Świat Książki, 2007, s. 189. ISBN 978-83-247-1838-2.
  13. ↑ a b c d e f g h Wilhelm Lotschert, Gerhard Beese: Collins Photo Guide Tropical Plants. London, Glasgow, Sydney i in.: Harper Collins Publishers, 1994, s. 71. ISBN 0-00-219112-1.
  14. ↑ a b Patrick Mioulane (red.): Rośliny pokojowe. Praktyczna encyklopedia. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2009, s. 396. ISBN 978-83-7575-544-2.
  15. ↑ Genus: Neoregelia L. B. Sm.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-01-28].
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 29260
  • GBIF: 2693967
  • identyfikator iNaturalist: 141291
  • IPNI: 328327-2
  • ITIS: 803797
  • NCBI: 49518
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:328327-2
  • identyfikator Tropicos: 40027121
  • USDA PLANTS: NEORE