Pępowniczka żółtawa

Pępowniczka żółtawa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	grzybówkowate
Rodzaj	pępowniczka
Gatunek	pępowniczka żółtawa
Nazwa systematyczna
Xeromphalina cauticinalis (Fr.) Kühner & Maire Bull. Soc. mycol. Fr.' 50: 18 (1934)
Multimedia w Wikimedia Commons

Pępowniczka żółtawa, pępowniczka gorzkawa (Xeromphalina cauticinalis (Fr.) Kühner & Maire) – gatunek grzybów z rodziny grzybówkowatych (Mycenaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xeromphalina, Mycenaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Marasmius cauticinalis. W 1934 r. Robert Kühner i René Charles Maire przenieśli go do rodzaju Xeromphalina^[1]. Ma kilkanaście synonimów. Niektóre z nich^[2]:

• Xeromphalina fellea var. fageticola Bon 1999
• Xeromphalina fulvobulbillosa (R.E. Fr.) Maire 1937
• Xeromphalina parvibulbosa (Kauffman & A.H. Sm.) Redhead 1988

W 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował polską nazwę pępowniczka żółtawa dla naukowej nazwy Xeromphalia cauticinalis (błędna nazwa rodzaju). Wymienił też gatunek Xeromphalia fellea, któremu nadał nazwę pępowniczka gorzkawa^[3]. Według Indeksu Fungorum jest on jednak synonimem Xeromphalina cauticinalis^[2].

Kapelusz

Średnica 7–17 mm, początkowo wypukły do szeroko wypukłego, potem płaski, często z płytkim zagłębieniem na środku, głęboko promieniście prążkowany, w stanie wilgotnym lepki. Powierzchnia pomarańczowobrązowa do czerwonawobrązowej lub żółtobrązowej, często z ciemniejszym środkiem^[4].

Blaszki

Nieco lub daleko zbiegające na trzon, gęste lub rzadkie, z wieloma blaszeczkami, bladożółte^[4].

Trzon

Wysokość 10–30 mm, grubość 1–2 mm, mniej więcej cylindryczny z poszerzoną podstawą. Powierzchnia w górnej części żółtawa, w dolnej czerwonawobrązowa do ciemnobrązowej, drobno owłosiona lub prawie naga w górnej części. Podstawa pokryta włoskami o barwie od pomarańczowej do rdzawej^[4].

Miąższ

Cienki, bez wyraźnego zapachu i smaku^[4].

Wysyp zarodników

Biały^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 5–8 × 3–4 µm, elipsoidalne, gładkie, słabo do umiarkowannie amyloidalne, zwłaszcza młode, gdy wciąż jeszcze przyczepione do sterygm. Pleurocystydy i cheilocystydy wrzecionowate do wąsko maczugowatych. Kaulocystydy nieregularne i zagięte, cienkościenne lub grubościenne. Obecne sprzążki^[4].

Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji i Australii^[5]. W Polsce W. Wojewoda przytoczył wiele stanowisk^[3], w późniejszych latach podano następne^[6], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[7].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny występujący w lasach iglastych i mieszanych na igliwiu, szyszkach i resztkach drzew iglastych, często wśród mchów^[3]. Owocniki pojedynczo lub gromadnie od lata do jesieni^[4].