Padmavat (poemat epicki)

Padmavat (lub Padmawat) to poemat epicki napisany w 1540 roku przez sufickiego poetę Malika Muhammada Jayasiego^[1]. Poemat został stworzony w hinduskim języku Awadhi^{[2] [3]} i pierwotnie w perskim skrypcie Nastaʿlīq.

Jest to najstarszy zachowany tekst pośród ważnych dzieł w Awadhi. Ten słynny fragment literatury sufizmu z tamtego okresu opowiada alegoryczną fikcyjną opowieść o uczuciu sułtana z Delhi Alauddina Khaljiego do tytułowej Padmavati, królowej Chittor^[4]. Alauddin Khalji i mąż Padmavati, Ratan Sen, są postaciami historycznymi, podczas gdy Padmavati jest postacią fikcyjną, chociaż jest to kwestionowane^[5].

Najbliższym przyjacielem Padmavati, księżniczki królestwa Singhal, jest gadająca papuga Hiramana. Jej ojciec nie pochwala ich bliskości i nakazuje zabić papugę. Papuga odlatuje, aby uniknąć kary, ale zostaje schwytana przez łapacza ptaków i ostatecznie kończy jako zwierzak władcy Chittor, Ratan Sena^[6].

Zainspirowany opisem piękna Padmavati przez papugę, Ratan Sen postanawia odwiedzić królestwo Singhal. W towarzystwie 16 000 swoich wasali i książąt, z papugą jako przewodniczką, po przekroczeniu siedmiu mórz dociera do Singhal. Tam próbuje zdobyć Padmavati, wykonując wyrzeczenia w świątyni. Padmavati odwiedza świątynię, ale nie spotyka się z Ratan Senem. Ratan Sen decyduje się popełnić samobójstwo, bo nie spotkał kobiety. Bóstwa Shiva i Parvati interweniują, a Shiva radzi mu, aby zaatakował fortecę Singhal.

Przebrani za ascetów Ratan Sen i jego poplecznicy atakują fortecę, ale zostają schwytani przez Gandharvsena. Gdy Ratan Sen ma zostać stracony, jego bard ujawnia tożsamość władcy. Gandharvsen udziela ślubu Ratan Senowi i Padmavati, a także organizuje 16 000 kobiet padmini dla swoich towarzyszy.

Gdy Padmavati i Ratan Sen konsumują swoje małżeństwo w Singhal, pierwsza żona Ratan Sena, Nagmati, tęskni za nim w Chittor. Używa ptaka, aby wysłać wiadomość do Singhala, po czym Ratan Sen postanawia wrócić do Chittor. Ratansen jest dumny z tego, że jest żonaty z najpiękniejszą kobietą na ziemi, za co w drodze powrotnej zostaje ukarany sztormem morskim. On i Padmavati zostają uratowani przez Ocean, ale cała ich świta ginie w burzy. Lakshmi, córka Oceanu, sprawdza miłość Ratan Sena do Padmavati, pojawiając się przed nim w przebraniu Padmavati. Ratan Sen zdaje egzamin i zostaje nagrodzony prezentami od Oceanu i Lakshmi. Dzięki tym darom rekrutuje nową świtę w Puri i wraca do Chittor^[6].

W Chittor Padmavati i Nagmati rywalizują o uwagę Ratan Sena. Początkowo uspokaja je spędzanie z nim na przemian nocy. W międzyczasie władca wypędza bramińskiego dworzanina Raghava Chetana za oszustwo podczas konkursu. Padmavati wręcza Raghavowi bransoletkę, aby go udobruchać.

Raghav udaje się na dwór Alauddina Khaljiego w Delhi. Zapytany o bransoletkę, opisuje niezrównane piękno Padmavati. Alauddin następnie oblega Chittor i żąda Padmavati dla siebie. Ratan Sen odrzuca żądanie, proponując zamiast tego zapłacenie daniny. Alauddin odrzuca ofertę, a oblężenie trwa. Wreszcie, w ramach nowych warunków pokoju, Ratan Sen zaprasza Alauddina jako gościa do wnętrza fortu, wbrew radom swoich wasali Gory i Badal. Alauddin porywa Ratan Sena i wraca do Delhi.

Padmavati prosi Gorę i Badala o pomoc w uwolnieniu Ratan Sena. Gora i Badal oraz ich żołnierze wchodzą do fortecy Delhi, przebrani za Padmavati i jej towarzyszy. Uwalniają Ratan Sena, ale Gora zostaje zabity podczas ucieczki, podczas gdy Badal zabiera Ratan Sena do Chittor^[6].

Podczas nieobecności Ratan Sena władca Kumbhalner Devpal proponuje Padmavati małżeństwo. Po powrocie Ratan Sen dowiaduje się o tej zniewadze i postanawia ukarać Devpala. W pojedynku Ratan Sen i Devpal zabijają się nawzajem. W międzyczasie armia Alauddina dociera do Chittor. W obliczu pewnej klęski Nagmati i Padmavati wraz z innymi kobietami z fortu popełniają samobójstwo przez jauhar (masowe samospalenie, zob. sati), podczas gdy mężczyźni walczą na śmierć. Alauddin zdobywa pustą fortecę.

Alauddin zastanawia się nad swoim pyrrusowym zwycięstwem i naturą nienasyconego pragnienia. Podnosi prochy Ratan Sena i jego żon Padmavati i Nagmati, lamentując, że „chciał tego uniknąć”. Alauddin kontynuuje: Pożądanie jest nienasycone, trwałe / ale ten świat jest iluzoryczny i przemijający / Nienasycone pragnienie, którego człowiek nadal ma / Dopóki życie się nie skończy i nie dotrze do grobu^[1].

Najwcześniejsze zachowane rękopisy Padmavat różnią się znacznie długością i są napisane w wielu różnych skryptach, w tym Kaithi, Nagari i Nastaʿlīq^[7].

Rękopisy Nastaʿlīq stanowią najstarszą warstwę tekstu. Najwcześniejszym zachowanym rękopisem Padmavat jest rękopis Nastaliq skopiowany w 1675 roku w Amroha przez Muhammada Shakira. Został odkryty w Rampurze i zawiera międzyliniowe tłumaczenia perskie. Inne perskie rękopisy obejmują te skopiowane przez Rahimdada Khana z Shahjahanpur (1697) i Abdulla Ahmad Khan Muhammad z Gorakhpur (1695).

Rękopisy Kaithi zawierają dużą liczbę dodatkowych wersetów i często są niekompletne lub słabo przepisane.

Mataprasad Gupta opublikował krytyczną edycję tekstu, opartą na pięciu różnych rękopisach, z których najwcześniejszy pochodzi z XVII wieku.

Istnieje dwanaście adaptacji Padmavat w języku perskim i urdu. Najbardziej znane z nich to Rat-Padam^[8] i Shama-wa-parwanah^[9]. Rat-Padam (1618) Mulla Abdul Shakur lub Shaikh Shukrullah Bazmi z Gujarat ściśle podąża za fabułą Padmavat, ale pomija suficką symbolikę postaci i wydarzeń. Shama-wa-parwanah (1658) Aqil Khan Razi (gubernator Delhi pod rządami Aurangzeba) zachowuje symbolikę sufi.

Wpływ na to wywarł bengalski epos Padmavati napisany w XVI wieku przez Alaola. Zainspirował szereg powieści, dramatów i wierszy w XIX-wiecznej literaturze bengalskiej. Miał również bengalskie adaptacje autorstwa Kshirode Prasad Vidyavinode w 1906 i Abanindranath Tagore w 1909 roku.

Jedna ze słynnych literatur birmańskich, မင်း ကုသ နှင့် ပပဝတီ (Minkutha & Papawati), jest luźną adaptacją opowieści Padmavati, adaptowaną na kilka wersji sztuk teatralnych i książek.

Wczesne adaptacje kinowe obejmują tamilski film Chittoor Rani Padmini(inne języki) (1963), film hindi Maharani Padmini (1964) oraz  Padmaavat(inne języki) (2018), indyjski film Bollywood w reżyserii Sanjaya Leeli Bhansali.