Paterek
wieś | |||
Paterek, Osiedle Sobieskiego | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | nakielski | ||
Gmina | Nakło nad Notecią | ||
Liczba ludności (31.12.2012) | 2680[2] | ||
Strefa numeracyjna | 52 | ||
Kod pocztowy | 89-100[3] | ||
Tablice rejestracyjne | CNA | ||
SIMC | 0092479 | ||
Położenie na mapie gminy Nakło nad Notecią | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego | |||
Położenie na mapie powiatu nakielskiego | |||
53°07′04″N 17°36′03″E/53,117778 17,600833[1] | |||
|
Paterek – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Nakło nad Notecią.
W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą gromady Paterek, po jej likwidacji w gromadzie Nakło nad Notecią. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego. Paterek liczy 2680 mieszkańców (stan na 31 grudnia 2012)[2].
Historia
Pierwsza wzmianka o Paterku pochodzi z datowanego na 1720 dokumentu, w którym August II Mocny potwierdził przywileje Nakła. Ignacy Geppert w Dziejach ziemi nakielskiej wymienia istniejące na terenie dzisiejszego Paterka 3 miejscowości: Paterek Miejski, Paterek Wiejski i Paterek Dworski. Paterek Miejski został ok. 1870 na prośbę mieszkańców wyłączony z Nakła. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wspomina 2 miejscowości:
- Paterek (niem. Paterke, Steinburg), w której mieszkało 197 osób (167 protestantów oraz 30 katolików)
- Paterek Miejski (niem. Paterke, Brückenkopf) – 856 mieszkańców (447 protestantów, 304 katolików i 5 judaistów)[4].
Podczas powstania wielkopolskiego na terenie Paterka stoczono kilka potyczek. Największa z nich rozegrała się 7 lutego 1919. Z tego okresu pochodzi grób powstańca znajdujący się na miejscowym cmentarzu.
W 1945 oddziały niemieckiej żandarmerii rozstrzelały w Paterku 250 Polaków i Żydów, przywiezionych z następujących miejscowości: Nakło, Glesno, Józefina, Kościerzyn Wielki, Kruszki, Mrocza, Pobórka Wielka, Podgórze, Ruda, Wiktorówko, Wyrzysk i Wysoka Krajeńska[5]. Wśród ofiar znalazło się 3 dzieci i 15 kobiet[5].
Na terenie wsi zlokalizowane są dwa nieczynne cmentarze ewangelickie[6][7].
Historia parafii
W 1927 roku na cmentarzu w Paterku Józef Draheim wybudował kaplicę. 1 lipca 1965 kardynał Stefan Wyszyński utworzył ośrodek duszpasterski w Paterku obejmujący także Polichno i Rozwarzyn. 1 października 1979 została utworzona parafia Matki Boskiej Bolesnej w Paterku. W 1984 rozpoczęto budowę kościoła, który 30 października 1991 r. poświęcił biskup Bogdan Wojtuś[8].
Zbrodnia w Paterku
- Osobny artykuł: Zbrodnia w Paterku.
W październiku i listopadzie 1939 roku w Paterku Selbstschutz dokonywał rozstrzeliwań Polaków. Zatrzymywana ludność polska była początkowo torturowana przez Niemców, a następnie mordowana w żwirowni[9]. Zamordowanych pochowano w czternastu grobach. Podczas ekshumacji wydobyto 205 czaszek, z czego 61 zostało mocno lub całkowicie rozbitych. Prawdopodobnie jedna czwarta ofiar zbrodni w Paterku nie zginęła w wyniku rozstrzelania, a w wyniku uderzenia tępymi narzędziami (kolbami karabinów lub łopatami)[10].
Osiedla Paterka
- osiedle Jana III Sobieskiego – położone przy drodze wojewódzkiej do Kcyni liczące 1300 osób,
- stary Paterek – dynamicznie rozwijająca się dzielnica domków jednorodzinnych nieopodal drogi wojewódzkiej w kierunku Szubina,
- Przemysłowa – dzielnica, w której mieści się Gminna Strefa Ekonomiczna jedna z największych w regionie,
- nowy Paterek – główne ulice to Wyzwolenia i Leśna, gęsto zabudowana struktura budynków.
Gospodarka
W Paterku znajduje się jedna z większych firm w Polsce wykonująca usługi i produkcję dla potrzeb transportu kolejowego. Podstawową działalnością Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego „Paterek” Spółka Akcyjna jest naprawa i modernizacja wagonów towarowych oraz produkcja konstrukcji stalowych. Obok firmy znajduje się też kilka mniejszych zakładów zajmujących się m.in. recyklingiem, przeróbką drewna i krawiectwem.
Kultura
Budowa hali widowiskowo-sportowej w Paterku, której początki sięgają 1998 pochłonęła 8 mln złotych. Od dnia otwarcia w marcu 2003 hala stanowi główny ośrodek kultury. Prócz hali funkcjonuje w Paterku również Wiejski Dom Kultury i biblioteka wyposażona w 3 komputery z dostępem do internetu.
Muzeum Komunikacji
Powstało w marcu 2011 roku na bazie kolekcji zabytkowych autobusów.
Znajdziemy w nim 30 autobusów kursujących w latach 70.–90. XX w. w Polsce m.in. z Bydgoszczy, stare fotografie, historie bydgoskiej, nakielskiej komunikacji, stroje kierowców, stare bilety. Muzeum jest obecnie w fazie organizacji. Zwiedzanie jest możliwe po uprzednim kontakcje telefonicznym[11].
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98343
- ↑ a b Gmina w liczbach. 2013-01-17. [dostęp 2013-04-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 920 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. VII. Warszawa: 1886, s. 896.
- ↑ a b Kazimierz Leszczyński "Eksterminacja ludności na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy" (wykaz miejscowości z terenów polskich przyłączonych do Rzeszy, w których okupant niemiecki dokonywał eksterminacji ludności, sporządzony na podstawie materiałów Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce). W: Eksterminacja ludności w Polsce w czasie okupacji niemieckiej 1939-1945. Poznań, Warszawa: Wydawnictwo Zachodnie, 1962, s. 69.
- ↑ Zapomnieni - zdjęcia pierwszego cmentarza. [dostęp 2012-04-05].
- ↑ Zapomnieni - zdjęcia drugiego cmentarza. [dostęp 2012-04-05].
- ↑ Historia parafii Paterek. paterek.info.pl. [dostęp 2017-05-03].
- ↑ Stankowski 2022 ↓, s. 273.
- ↑ Ceran 2018 ↓, s. 18.
- ↑ Strona muzeum
Bibliografia
- Tomasz Ceran: Zbrodnia pomorska 1939. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-466-0.
- Witold Stankowski. Zbrodnie Niemców na Polakach w pierwszych miesiącach II wojny światowej 1939/1940. „Prace Historyczne”. 149 (2), 2022.
Linki zewnętrzne
- Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego "PATEREK" SA
- Z życia Rady Sołeckiej Wsi Paterek
- Strona Muzeum Komunikacji
- Nieoficjalna strona internetowa Paterka
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Nakło nad Notecią
Miejscowości gminy |
| ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Jednostki pomocnicze gminy |
|