Pieczarkowce

Agaricus campestris L.

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Nazwa systematyczna

Agaricales Fr. ex Underw.
Moulds, mildews and mushrooms: 97 (1899)

Typ nomenklatoryczny

pieczarka (Agaricus L.)

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Agaricales Underw. – rząd podstawczaków w klasie pieczarniaków (Agaricomycetes)^[1].

Charakterystyka

Początkowo takson ten obejmował wszystkie grzyby wielkoowocnikowe posiadające hymenofor, następnie jedynie grzyby o blaszkowym lub blaszkopodobnym hymenoforze. Były to sztuczne klasyfikacje oparte tylko na podobieństwie morfologicznym. Obecnie takson zawiera różnorodne morfologicznie gatunki, zaklasyfikowane na podstawie badań filogenetycznych, między innymi:

grzyby kapeluszowe o blaszkowym hymenoforze – np. pieczarki (Agaricus), muchomory (Amanita) i gąski (Tricholoma);
grzyby maczugowate i krzaczkowate – np. piórniczki (Pterula), goździeńce (Clavaria) i buławniczki (Macrotyphula);
grzyby nadrzewne – np. fałdówki (Plicatura), ozorki (Fistulina) i rozszczepka (Schizophyllum);
grzyby wnętrzniakowate naziemne – np. purchawki (Lycoperdon) i kubki (Cyathus);
grzyby podziemne – np. piestróweczki (Hydnangium).

Systematyka

Rząd ten został wyodrębniony przez Luciena Underwooda w pracy Moulds, mildews and mushrooms z 1899 r. Zaliczył go (obok rzędów Auriculariales, Tremellales, Dacryomycetales, Exobasidiales, Phallales, Hymenogastrales, Lycoperdales, Nidulariales i Sclerodermatales) do ówczesnej klasy wyższych podstawczaków (Basidiomycetes). Jako charakterystyczną cechę grzybów należących do niego określił występowanie na owocnikach obłoczni (hymenium), bazując na klasie Hymenomycetes, po raz pierwszy opisanej przez Eliasa Friesa w 1821. Do Agaricales zaliczył rodziny Hypochnaceae, Thelephoraceae, Clavariaceae, Hydnaceae, Polyporaceae, Boletaceae i Agaricaceae^[2].

Pierwszą istotną poprawkę w taksonomii tych grzybów wprowadził Carleton Rea w 1926 r., wyłączając z bedłkowatych rodziny Clavariaceae, Hydnaceae, Polyporaceae i Thelephoraceae do ówczesnego rzędu bezblaszkowców (Aphyllophorales). W 1931 r. Edouard-Jean Gilbert zmienił także przynależność rodziny borowikowatych (Boletaceae), tworząc dla niej odrębny rząd Boletales^[3]. Kompleksową analizę taksonomiczną pieczarkowców publikował Rolf Singer w latach 1951–1986, biorąc pod uwagę zarówno makro-, jak i mikroskopowe cechy owocników. Jej ostatnia wersja opisywała ten rząd w szerokim ujęciu i, oprócz Agaricales sensu stricto, zawierała także gołąbkowce (Russulales) i podrząd Boletineae. Do takiego, szerokiego ujęcia Singer zaliczał 230 rodzajów w 18 rodzinach. Współczesna filogenetyka molekularna potwierdza prawidłowość używania singerowskiego Agaricales sensu stricto jako właściwego dla tego taksonu, wykazując jednocześnie odrębność grzybów z obecnych rzędów Russulales i Boletales^[4].

Kodeks Index Fungorum bazujący na Dictionary of the Fungi zalicza do tego rodzaju następujące rodziny^[5]:

Agaricaceae Chevall. – pieczarkowate
Amanitaceae R. Heim ex Pouzar – muchomorowate
Biannulariaceae Jülich
Bolbitiaceae Singer – gnojankowate
Broomeiaceae Zeller
Callistosporiaceae Vizzini, Consiglio, M. Marchetti & P. Alvarado
Chromocyphellaceae Knudsen
Clavariaceae Chevall. – goździeńcowate
Cortinariaceae R. Heim ex Pouzar – zasłonakowate
Crassisporiaceae Vizzini, Consiglio & M. Marchetti
Crepidotaceae Singer 1951 – ciżmówkowate
Cyphellaceae Lotsy – kielisznikowate
Cystostereaceae Jülich – białoskórnikowate
Entolomataceae Kotl. & Pouzar – dzwonkówkowate
Hemigasteraceae Gäum. & C.W. Dodge
Hydnangiaceae Gäum. & C.W. Dodge – piestróweczkowate
Hygrophoraceae Lotsy – wodnichowate
Hymenogastraceae Vittad. – podziemniczkowate
Inocybaceae Jülich – strzępiakowate
Limnoperdaceae G.A. Escobar
Lycoperdaceae F. Berchtold & J. Presl 1820
Lyophyllaceae Jülich – kępkowcowate
Macrocystidiaceae Kühner 1979
Marasmiaceae Roze ex Kühner – twardzioszkowate
Mycenaceae Overeem – grzybówkowate
Mythicomycetaceae Vizzini, Consiglio & M. Marchetti
Niaceae Jülich
Nidulariaceae Dumort.
Omphalotaceae Bresinsky
Phyllotopsidaceae Locquin ex Olariaga, Huhtinen, Læssøe, J.H. Petersen & K. Hansen
Physalacriaceae Ulbr. – obrzękowcowate
Pleurotaceae – boczniakowate
Pluteaceae Kühner – drobnołuszczakowate
Porotheleaceae Murrill
Psathyrellaceae Vilgalys, Moncalvo & Redhead – kruchaweczkowate
Pseudoclitocybaceae Vizzini, Consiglio, P.-A. Moreau & P. Alvarado
Pterulaceae Corner – piórniczkowate
Radulomycetaceae Leal-Dutra, Dentinger & G.W. Griff.
Sarcomyxaceae Olariaga, Huhtinen, Læssøe, J.H. Petersen & K. Hansen 2020
Schizophyllaceae Quél. – rozszczepkowate
Stephanosporaceae Oberw. & E. Horak
Strophariaceae Singer & A.H. Sm.– pierścieniakowate
Tricholomataceae R. Heim ex Pouzar – gąskowate
Tubariaceae Vizzini
Typhulaceae Jülich – pałecznicowate
oraz rodzaje Incertae sedis, między innymi: Arthromyces, Baeospora, Cercopemyces, Clitocybe, Clitocybula, Collybia, Crucibulum, Cyathus, Cystoderma, Delicatula, Fayodia, Fistulina, Floccularia, Gerronema, Henningsomyces, Infundibulicybe, Lepista, Leucocybe, Lulesia, Melanoleuca, Melanomphalia, Mucronella, Myxomphalia, Nidularia, Nochascypha, Omphaliaster, Omphalina, Panaeolina, Pleurocybella, Plicatura, Pseudoclitopilus, Pseudoomphalina, Rectipilus, Rhizocybe, Rimbachia, Ripartites, Squamanita, Tricholomopsis^[5].

Polskie nazwy na podstawie pracy Władysława Wojewody z 2003 r.^[6]

Przypisy

↑ Index Fungorum [online], CABI [dostęp 2020-10-17] .
↑ L.M.L.M. Underwood L.M.L.M., Moulds, mildews, and mushrooms, a guide to the systematic study of the Fungi and Mycetozoa and their literature, New York: H. Holt & co., 1899, s. 94–145, OCLC 951601 .
↑ E.-J.E.J. Gilbert E.-J.E.J., Les Livres du Mycologue. Les Bolets, t. III, Paris: Le François, 1931, s. 254, OCLC 490436586 .
↑ P.B.P.B. Matheny P.B.P.B., Major clades of Agaricales: a multilocus phylogenetic overview, „Mycologia”, 98(6), 2006, s. 982–995, DOI: 10.3852/mycologia.98.6.982 [zarchiwizowane z adresu 2010-06-13] .
↑ ^a ^b CABI databases [online] [dostęp 2024-01-02] .
↑ WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 31–396, ISBN 83-89648-09-1 .