Pisary (województwo świętokrzyskie)

Ten artykuł dotyczy miejscowości w woj. świętokrzyskim. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Ten artykuł od 2013-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Pisary

wieś
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	opatowski
Gmina	Ożarów
Liczba ludności (2011)	225[2][3]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	27-530[4]
Tablice rejestracyjne	TOP
SIMC	0802662[5]
Położenie na mapie gminy Ożarów Pisary
Położenie na mapie Polski Pisary
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Pisary
Położenie na mapie powiatu opatowskiego Pisary
50°48′06″N 21°42′22″E/50,801667 21,706111[1]

Pisary – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim, w gminie Ożarów^[5][6].

Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.

Pisary mają średniowieczny rodowód. Od dawna związane były z parafią w Sobótce. W 1508 r. wraz z Czyżowem Szlacheckim, Chrapanowem, Zwoła, Podszynem, Dąbiem należały do możnowładcy Hieronima Zakliki. Kolejny zapis z 1578 r. informuje nas, że Pyszary (tak wówczas pisano nazwę tej wsi) podlegały pod kasztelanię połaniecką. Miały wtedy sześciu poddanych, którzy gospodarowali na 4,5 łanach. w staropolskich czasach wieś często zmieniała właścicieli bądź dzierżawców. Dziś trudno ustalić kolejność włodarzy tych urodzajnych gruntów.

Zapiski wspominają m.in. Podstolego Wiślickiego, który w 1790 r. wybudował przy dworze drewnianą kaplicę. Wtedy to wieś była osadą średniej wielkości. W 1827 r. mieszkało w 19 domostwach 110 mieszkańców. Natomiast w 1878 r. Pisary, składające się z folwarku i wsi, miały 16 domów i 142 mieszkańców. Pod koniec XIX w. statystyka odnotowała 160 mieszkańców wsi. Należała doń również osada Kolęcin. Folwark był wówczas własnością Mieczysława Łabęckiego. Zajmował 419 morgów, z tego grunty orne i ogrody to 384 morgi, łąki 15 i nieużytki 20. Właściciel tego majątku prowadził wtedy dużą szkółkę drzew owocowych. w latach 80. spalił się drewniany dwór. Na jego miejscu dziedzic wsi wzniósł murowany pałacyk, a właściwie to willę „w stylu włoskim”. Łabęcki sprzedał wkrótce Pisary Leonowi Baczyńskiemu, który tutaj będzie gospodarował kilkadziesiąt lat.

Dwie formy własności ziemi – folwarczna i chłopska – przetrwały do II wojny światowej. Władze okupacyjne przejęły majątek ziemski Baczyńskiego i urządziły we dworze liegenschaft, a także osadziły tu posterunek żandarmerii. Niemcy zostali w Pisarach do wielkiej ofensywy zimowej. W styczniu 1945 r. linia frontu przebiegała na linii kolejowej Skarżysko-Sandomierz. Pisary stały się hitlerowską twierdzą. Ludzi wysiedlono, zabudowania zamieniono w bunkry. We dworze mieściło się lokalne dowództwo tego odcinka frontu, a także szpital. W dworskim parku wojsko urządziło polowy cmentarz.

Wieś – podobnie jak cała okolica, w wyniku działań wojennych została dość znacznie zniszczona. Powoli ją odbudowano. Po zakończeniu wojny zaszły zmiany w strukturze wsi. Chłopi – jako warstwa społeczna – nadal pozostali. Po kilkuset latach przestał jednak istnieć dwór jako struktura gospodarcza. W wyniku reformy rolnej i parcelacji majątku ziemskiego Baczyńskiego gospodarze dostali po 2-3 ha ziemi. 60-hektarowa resztówka dała początek Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu, które wkrótce rozszerzyło stan posiadania o ziemię porzuconą przez fornali, którzy wyjechali na ziemie zachodnie, aby tam szukać lepszych warunków do życia. Pałac początkowo zaludnili bezdomni, a później stał się on siedzibą szkoły i tak jest do dzisiaj. PGR przetrwał do 1952 r., kiedy to przekształcono go w Spółdzielnię Produkcyjną. 15 rolników dołączyło ze swoją ziemią do gruntów państwowych i tak powstał większy majątek ziemski, który ze zmiennym szczęściem przetrwał do 2000 r., kiedy to kiepska sytuacja finansowa zmusiła gospodarstwo do przekształcenia w spółkę. Podobnie, jak w innych wsiach od kilku lat zmniejsza się systematycznie liczba mieszkańców Pisar.

Zespół dworski z II połowy XIX w. (dwór, lodownia, obora, park), wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.553/1-4 z 11.12.1957 i z 27.05.1986)^[8].