Skrytokwiat

Cryptanthus warren-loosei

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

bromeliowate

Rodzaj

skrytokwiat

Nazwa systematyczna

Cryptanthus Otto et A.Dietr.
Allg. Gartenzeitung 4: 297 1836

Typ nomenklatoryczny

Cryptanthus bromelioides (Otto & A.Dietr.)^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Skrytokwiat (Cryptanthus Otto & A.Dietr.) – rodzaj roślin należący do rodziny bromeliowatych. Należy do niego około 55^[4] gatunków endemicznych wschodniej Brazylii. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od greckich słów kryptos (ukryty) i anthos (kwiat).

Morfologia

Pokrój: Rośliny rozetowe, z różyczkami liści zwykle płasko rozpostartymi przy ziemi. Rozety osiągają od kilku centymetrów (Cryptanthus microglaziouii) do prawie metra średnicy. U podstawy starszych liści rośliny tworzą obficie łatwo odrywające się odrosty. Kilka gatunków tworzy rozłogi.
Liście: W rozetach znajduje się wiele wąskich, zwężających się liści z ostrym końcem. Krawędzie liści są zazwyczaj pofalowane i kolczaste. Od spodu pokryte włoskami. Zabarwienie zielone, czerwone, brązowe do prawie czarnych. Kilka gatunków tworzy liście ogonkowe (np. Cryptanthus beuckeri). Gatunek C. maritimus tworzy liście o pokroju trawiastym. Niektóre gatunki (C. glaziouii, C. microglaziouii i C. warasii) są sukulentami.
Kwiaty: Skupione w kwiatostany wyrastające ze środka rozety. Zwykle są one niskie, u kilku gatunków (C. scaposus, C. pseudoscaposus) wyrastają na ok. 15 cm ponad rozetę. Okwiat trójpłatkowy z listkami białymi, ostrymi i wąskimi. Kwiaty nie pachną.
Owoce: Jagody.

Ekologia

Skrytokwiaty są, w odróżnieniu od większości bromeliowatych, roślinami naziemnymi, endemicznymi dla suchych, nadmorskich lasów wschodniej Brazylii. Najczęściej rosną w miejscach zacienionych i wilgotnych. Niektóre gatunki rosną w pełnym słońcu na terenach skalistych.

Systematyka

Synonimy

Pholidophyllum (Vis.). Madvigia (Liebm.)

Pozycja taksonomiczna według APweb (aktualizowany systemie APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae) stanowiącej grupę siostrzaną dla rodziny pałkowatych Typhaceae, wraz z którymi tworzy klad bazalny rzędu wiechlinowców (Poales)^[2].

Pozycja taksonomiczna według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd bromeliowate (Bromelianae R. Dahlgren ex Reveal), rząd bromeliowce (Bromeliales Dumort.), podrząd Bromeliineae Engl., rodzina bromeliowate (Bromeliaceae Juss.)^[5].

Pozycja taksonomiczna według 2010 Annual Checklist Taxonomic Classification

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa jednoliścienne (Liliopsida), rząd wiechlinowce (Poales), rodzina bromeliowate (Bromeliaceae)^[6].

Wykaz gatunków^[4]

Cryptanthus acaulis (Lindl.) Beer – skrytokwiat bezłodygowy^[7]
Cryptanthus alagoanus Leme & J.A.Siqueira
Cryptanthus bahianus L.B.Sm.
Cryptanthus beuckeri É.Morren
Cryptanthus bibarrensis Leme
Cryptanthus bivittatus (Hook.) Regel
Cryptanthus boanovensis Leme
Cryptanthus brevifolius Leme
Cryptanthus bromelioides Otto & A.Dietr. – skrytokwiat bromeliowaty^[7]
Cryptanthus capitatus Leme
Cryptanthus capitellatus Leme & L.Kollmann
Cryptanthus cinereus D.M.C.Ferreira & Louzada
Cryptanthus colnagoi Rauh & Leme
Cryptanthus coriaceus Leme
Cryptanthus correia-araujoi Leme
Cryptanthus crassifolius Leme
Cryptanthus cruzalmensis Leme & E.H.Souza
Cryptanthus delicatus Leme
Cryptanthus diamantinensis Leme
Cryptanthus dianae Leme
Cryptanthus dorothyae Leme
Cryptanthus felixii J.A.Siqueira & Leme
Cryptanthus giganteus Leme & A.P.Fontana
Cryptanthus grazielae H.Luther
Cryptanthus guanduensis Leme & L.Kollmann
Cryptanthus heimenii P.J.Braun & Gonç.Brito
Cryptanthus ilhanus Leme
Cryptanthus incrassatus L.B.Sm.
Cryptanthus lacerdae Van Geert
Cryptanthus lutherianus I.Ramírez
Cryptanthus lyman-smithii Leme
Cryptanthus marginatus L.B.Sm.
Cryptanthus maritimus L.B.Sm.
Cryptanthus minarum L.B.Sm.
Cryptanthus osiris W.Weber
Cryptanthus pickelii L.B.Sm.
Cryptanthus praetextus É.Morren ex Baker
Cryptanthus pseudopetiolatus Philcox
Cryptanthus reisii Leme
Cryptanthus reptans Leme & J.A.Siqueira
Cryptanthus rigidifolius Leme
Cryptanthus robsonianus Leme
Cryptanthus santateresinhensis Leme
Cryptanthus seidelianus W.Weber
Cryptanthus sergipensis I.Ramírez
Cryptanthus tabuleiricola Leme & L.Kollmann
Cryptanthus teretifolius Leme
Cryptanthus ubairensis I.Ramírez
Cryptanthus univittatus Leme
Cryptanthus venecianus Leme & L.Kollmann
Cryptanthus viridipetalus Leme & L.Kollmann
Cryptanthus viridovinosus Leme
Cryptanthus walkerianus Leme & L.Kollmann
Cryptanthus warren-loosei Leme
Cryptanthus zonatus (Vis.) Vis. – skrytokwiat pasiasty^[7]

Zastosowanie

Rośliny ozdobne. Niektóre gatunki z rodzaju są uprawiane jako rośliny doniczkowe.

Uprawa

Pielęgnacja. Wymaga podłoża lekko kwaśnego np. mieszanki dla storczyków. Zaleca się domieszać do podłoża trochę wysuszonego krowieńca. Większość gatunków ma małe wymagania cieplne i wytrzymuje temperaturę 18 °C. Gatunki C. fosterianus, C. lacerdae i C. zonatus wymagają temperatury 23 °C. Większość gatunków wymaga umiarkowanego zacienienia, jednak gatunki C. acaulis i C. bromelioides wymagają silnego nasłonecznienia. W okresie wegetacji rośliny podlewa się dość obficie.
Rozmnażanie. Z odrostów pojawiających się obficie u podstawy starszych roślin.
Szkodniki i choroby: Cryptanthus jest podatny na wełnowce i czerwce^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-25] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Cryptanthus Otto & A.Dietr.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-13].
↑ Crescent Bloom: Cryptanthus. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
↑ Bisby FA, Roskov YR, Orrell TM, Nicolson D, Paglinawan LE, Bailly N, Kirk PM, Bourgoin T, Baillargeon G., eds: Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2010 Annual Checklist Taxonomic Classification. Species 2000: Reading, UK, 2010. [dostęp 2010-05-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .