Smolany Sadek

Smolany Sadek
przysiółek wsi
Ilustracja
Wjazd od drogi 685
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

hajnowski

Gmina

Hajnówka

Część miejscowości

Nowosady

Liczba ludności (2015)

24[2]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

17-200[3]

Tablice rejestracyjne

BHA

SIMC

0029877[4]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Hajnówka
Mapa konturowa gminy wiejskiej Hajnówka, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Smolany Sadek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Smolany Sadek”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Smolany Sadek”
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Smolany Sadek”
Ziemia52°48′56″N 23°36′43″E/52,815556 23,611944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Smolany Sadek (gwarowe: Worobieje[5]) – przysiółek wsi Nowosady w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Hajnówka[6][4][7].

W latach 1975–1998 przysiółek administracyjnie należał do województwa białostockiego.

Według stanu z 31 grudnia 2012 mieszkało tu 22 stałych mieszkańców[8].

Historia

Smolany Sadek to osada powstała pierwotnie jako uroczysko, założono ją w XVIII w[9]. Pierwszym znanym mieszkańcem Smolanego Sadku (1795) był strażnik Puszczy Białowieskiej Daniel Wróblewski (prawdopodobnie od jego rodziny pochodziła gwarowa nazwa wsi nazwa wsi Worobieje)[10]. Przed wsią stały prawosławne krzyże wotywne w celu ochrony wsi i mieszkańców. Na południowy wchód od wsi na delikatnym wzniesieniu znajdował się drewniany wiatrak[11].

Smolany Sadek i pobliskie niewielkie wsie były zakładane w celu opieki nad Puszczą Białowieską przez leśną straż, zwaną także strażą augustowską.[12]

Po uwłaszczeniu chłopów w 1861 r. mieszkańcy wsi nabywali grunty w pobliżu wsi[13]. Na mapach rosyjskich z 1866 roku miejscowość widnieje pod nazwą Stare Nowosady, choć najprawdopodobniej nazwa ta powstawała w wyniku błędu. W 1885 roku we wsi znajdowało się 7 domostw[11].

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Smolanym Sadku zamieszkiwało 30 osób, wszyscy mieszkańcy zadeklarowali wyznanie prawosławne, gdzie 29 osób wskazało narodowość Białoruską i 1 osoba Rosyjską[14].

200 letni dąb na skraju lasu

10 czerwca 1942 Niemcy zmusili mieszkańców do opuszczenia gospodarstw w ciągu czterech godzin. Wieś hitlerowcy doszczętnie spalili[15].

Obecnie miejscowość układa się w typowy dla okolic kształt ulicówki, a we wsi znajduje się 10 domostw (stan na rok 2024). Na północ od wsi w oddziale leśnym 73D rosną ponad 200 letnie dęby, leży kilka głazów narzutowych oraz znajduje się aleja lip mająca ponad 350 metrów długości, biegnąca prostopadle do miejscowości na skraju Puszczy Ladzkiej[16].

  • Aleja lipowa za wsią Smolany Sadek
  • Aleja Lip o długości ok. 350 metrów
    Aleja Lip o długości ok. 350 metrów
  • Głaz narzutowy

Religia

Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Dubinach[17], a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii św. Jana Chrzciciela w Narewce[18].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125235
  2. ↑ Strona gminy. Statystyka ludności na 31.12.2015 [dostęp 2021-01-09]
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 829 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
  4. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
  5. ↑ Kondratiuk 1974 ↓, s. 186.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
  8. ↑ Statystyka ludności na 31 grudnia 2012 r.. Urząd Gminy Hajnówka. [dostęp 2013-09-15].
  9. ↑ Spis uroczysk Puszczy Białowieskiej – Jan Jerzy Karpiński (1937)
  10. ↑ Kondratiuk 1974 ↓, s. 23.
  11. ↑ a b Mapy rosyjskie i polskie z 1866, 1886 i 1929 roku
  12. ↑ Gmina Narew. Udział w akcji „Szkoła pamięta”.
  13. ↑ Sosna i Troc-Sosna 2009 ↓, s. 160.
  14. ↑ Skorowidz miejscowości 1924 ↓, s. 9.
  15. ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 36.
  16. ↑ BDL – Bak Danych o Lasach
  17. ↑ Prawosławne parafie w Dubinach
  18. ↑ Opis parafii na stronie diecezji

Bibliografia

  • Województwo białostockie. W: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5. Warszawa: GUS, 1924.
  • Grzegorz Sosna, Antonina Troc-Sosna: Łosinka – Parafia na skraju Puszczy Ladzkiej. pod red. Doroteusza Fionika. Bielsk Podlaski – Ryboły: Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach, 2009, s. 160. ISBN 978-83-925074-8-2.
  • Michał Kondratiuk: Nazwy miejscowe południowo-wschodniej Białostocczyzny. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Ossolineum: 1974.

Linki zewnętrzne

  • Smolany Sadek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 894 .
  • Puszcza Białowieska i okolice – Smolany Sadek
  • p
  • d
  • e
Gmina Hajnówka
Wsie
Kolonia
Osady
Integralne
części wsi
Uroczyska