Spathiopterygidae
| Spathiopterygidae | |||
| Engel et Ortega-Blanco, 2013 | |||
| Okres istnienia: barrem–santon PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 125.77/83.6 125.77/83.6 | |||
 Spathiopteryx soosi | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | stawonogi | ||
| Gromada | owady | ||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | owadziarki | ||
| (bez rangi) | Proctotrupomorpha | ||
| Nadrodzina | Diaprioidea | ||
| Rodzina | Spathiopterygidae | ||
| |||
Spathiopterygidae – wymarła rodzina błonkówek z infrarzędu owadziarek i nadrodziny Diaprioidea. Obejmuje siedem opisanych gatunków, zgrupowanych w pięciu rodzajach. Żyły w kredzie na ternie obecnej Europy, Azji i Ameryki Północnej.
Morfologia
Błonkówki drobne, o ciele długości poniżej 2 mm[1][2].
Hipognatyczna głowa zaopatrzona była w przyoczka, okrągłe oczy złożone, dobrze wgłębiony szew epistomalny, szerszy niż dłuższy nadustek, krótką i zaokrągloną na szczycie wargę górną, szerokie pola malarne, endodontyczne i zachodzące na siebie żuwaczki z dwoma zębami, dwuczłonowe głaszczki szczękowe i trójczłonowe głaszczki wargowe. Pozbawione wcisków czy bruzd czoło tworzyło w połowie wysokości twarzy słaby występ na którym osadzone były długie i smukłe czułki[1], u obu płci zbudowane z 14 członów. Zakrzywione sensilla trychoidalne obecne były tylko na biczyku samców; sensilla plakoidalne nie występowały[1][3]. Brak było żeberka potylicznego[1].
Wyższa niż szersza mezosoma miała przedplecze o kątach tylno-bocznych niemal sięgających tegul, tylnej krawędzi głęboko wklęśniętej, a bocznych powierzchniach wyraźnie zlanych z mezopleurami. Nieco wyniesiona tarcza śródplecza cechowała się lekko zbiegającymi się ku tyłowi brzegami bocznymi, wykształconymi notauli i brakiem linii parapsydialnych. Zaplecze miało postać wąskiego, poprzecznego paska. Na krótkim pozatułowiu brak było żeberek. Skrzydło przednie było szpatułkowate (szypułkowato u nasady zwężone), większe od ciała i sięgające daleko poza szczyt odwłoka. Użyłkowanie było zredukowane, pozbawione żyłki kostalnej. Nie występowała pterostygma[1]. Skrzydła tylne bywały zredukowane lub całkiem zanikłe[1][2]. Duże odnóża miały wykształcone przedudzia, zaopatrzone w jedną ostrogę golenie oraz pięcioczłonowe stopy z członem pierwszym najdłuższym, a ostatnim opatrzonym niezmodyfikowanymi pazurkami i dużymi aroliami[1].
Metasoma była osadzona nisko na pozatułowiu, u samców o zredukowanym styliku[1], u samic znacznie dłuższa niż głowa i mezosoma razem wzięte[3]. Genitalia samców cechowały się tępym edeagusem i wyodrębnionymi paramerami[1]. U samic ósmy tergit był rurkowato wyciągnięty i zaopatrzony w wierzchołkowo umieszczone przysadki odwłokowe, a hypopygium leżało blisko szczytu odwłoka[3].
Taksonomia i zapis kopalny
Kladogram Diapriodea wg Engela i innych (2013)[1]
|
Takson ten wprowadzony został w 2013 roku przez Michaela S. Engela i Jaimego Ortegę-Blanco na łamach „American Museum Novitates” w publikacji współautorstwa Carmen Soriano, Davida A. Grimaldiego i Xaviera Delclòsa[1]. Zalicza się do niego siedem opisanych gatunków, zgrupowanych w pięciu rodzajach[2][4]:
- †Myamaropsis Engel et Ortega-Blanco, 2013
- †Spathiopteryx Engel et Ortega-Blanco, 2013
- †Spathopria Engel, Ortega-Blanco et Grimaldi, 2013
- †Diaspathion Engel et Huang, 2015
- †Diameneura Santer et Álvarez-Parra, 2022
Przedstawiciele rodziny znani są wyłącznie z inkluzji w bursztynie znajdowanych na terenie Hiszpanii, Węgier, Libanu, Mjanmy i Stanów Zjednoczonych; datowane są one na barrem, alb, cenoman, turon i santon[1][5][3][4][2].
Spathiopterygidae umieszczane są w nadrodzinie Diaprioidea, cechującej się czułkami położonymi na występie i niezmodyfikowanymi pazurkami. Jako grupę siostrzaną Spathiopterygidae wskazuje się Maamingidae – obie rodziny łączy zanik żeberka potylicznego i redukcja stylika. Tworzony przez dwie rodziny klad zajmować ma pozycję siostrzaną dla Diapriidae, tworząc z nimi większy klad charaktryzujący się przesunięciem czułków wysoko ponad nadustek i zanikiem pterostygmy[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m M.S. Engel, J. Ortega-Blanco, C. Soriano, D.A. Grimaldi, X. Delclòs. A new lineage of enigmatic diaprioid wasps in Cretaceous amber (Hymenoptera, Diaprioidea). „American Museum Novitates”. 3771, s. 1–23, 2013. DOI: 10.1206/3771.2.
- ↑ a b c d Maxime Santer, Sergio Álvarez-Parra, André Nel, Enrique Peñalver, Xavier Delclòs. New insights into the enigmatic Cretaceous family Spathiopterygidae (Hymenoptera: Diaprioidea). „Cretaceous Research”. 133, s. 105-128, 2022. DOI: 10.1016/j.cretres.2021.105128.
- ↑ a b c d Lars Krogmann, Dany Azar, Hossein Rajaei, André Nel. Mymaropsis baabdaensis sp. n. from Lower Cretaceous Lebanese amber – the earliest spathiopterygid wasp and the first female known for the family / Mymaropsis baabdaensis sp. n. de l’ambre Crétacé inférieur du Liban – la plus ancienne guêpe spathiopterygide et première femelle connue pour cette famille. „Comptes Rendus Palevol”. 15 (5), s. 483-487, 2016. DOI: 10.1016/j.crpv.2015.11.002.
- ↑ a b Szabó, Márton; Brazidec, Manuel; Perrichot, Vincent; Szenti, Imre; Kukovecz, Ákos; Ősi, Attila. A unique record of the Late Cretaceous of East-Central Europe: The first fossil wasps (Hymenoptera: Bethylidae, Spathiopterygidae) from the ajkaite amber (Bakony Mts., western Hungary). „Cretaceous Research”. 139, 2022. DOI: 10.1016/j.cretres.2022.105314.
- ↑ Engel, Michael S.; Huang, Diying; Azar, Dany; Nel, André; Davis, Steven R.; Alvarado, Mabel; Breitkreuz, Laura C.V.. The wasp family Spathiopterygidae in mid-Cretaceous amber from Myanmar (Hymenoptera: Diaprioidea). „Comptes Rendus Palevol”. 14 (2), s. 95–100, 2015. DOI: 10.1016/j.crpv.2014.11.002.
