Stefan Halski

Stefan Halski

kapitan administracji
Data i miejsce urodzenia	19 listopada 1893 Żywiec
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Ośrodek Zapasowy 18 Dywizji Piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Stefan Tadeusz Halski (ur. 19 listopada 1893 w Żywcu, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – kapitan administracji (piechoty) Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się w rodzinie Zygmunta i Michaliny z Bośniackich^[a]. Pochodził z Żywiecczyzny^[1]. Był bratem bliźniakiem Eugeniusza (1893–1940) oraz bratem Zdzisława Tadeusza (1897–1975), kawalera Orderu Virtuti Militari i Zygmunta. Zamieszkiwał w Nowym Sączu, gdzie ukończył Gimnazjum nr 2, po czym zdał maturę w Seminarium Nauczycielskim w Starym Sączu w 1912. W tym czasie działał w Związku Strzeleckim.

Po wybuchu I wojny światowej został wcielony do cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej. Razem z braćmi Eugeniuszem i Zdzisławem walczył w szeregach 32 pułku piechoty OK^[2]. Na stopień chorążego rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 maja 1915^[2]. Został wzięty do niewoli rosyjskiej i przebywał w niej od sierpnia 1916 do września 1918. Po odzyskaniu wolności działał w Polskiej Organizacji Wojskowej, był zaangażowany w formowanie polskich wojsk na terenie Spiszu i Orawy.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego dekretem z 3 kwietnia 1919 z zatwierdzeniem posiadanego stopnia chorążego^[3]. Otrzymał przydział z dniem 1 listopada 1918 do 20 pułku piechoty^[4]. Służył w 1 pułku strzelców podhalańskich i 2 pułku strzelców podhalańskich, później był w sztabie 1 Brygady Górskiej. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w funkcji adiutanta batalionu 2 pułku strzelców podhalańskich. Został mianowany do stopnia podporucznika w 1919.

W latach 1921–1926 pełnił służbę w Powiatowej Komendzie Uzupełnień Jasło z siedzibą w Sanoku oraz w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, pozostając oficerem nadetatowym 2 pułku strzelców podhalańskich^[5][6]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 1660. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[7]. Jako oficer instrukcyjny przy PKU pełnił równocześnie obowiązki komendanta Oddziału Związku Strzeleckiego w Sanoku, który latem 1922 roku liczył 30 czynnych członków i zakończył szkolenie rekruckie, a ochotnicy po ukończeniu szkolenia podstawowego mieli prawo zgłoszenia na kurs podoficerski^[8]. 10 listopada 1923 przydzielony został do macierzystego 2 psp w Sanoku^[9]. W 1926 został dowódcą 3 kompanii ckm w 62 pułku piechoty w Bydgoszczy. 31 marca 1930 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza^[10]. Początkowo pełnił służbę na stanowisku dowódcy kompanii granicznej KOP „Dubrowa”^[11], a później kwatermistrza batalionu KOP „Krasne” w Krasnem nad Uszą. Od 1935 służył w 42 pułku piechoty w Białymstoku^[12], najpierw objął funkcję oficera materiałowego, następnie komendanta Obwodu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego, później stanowisko oficera mobilizacyjnego^[13]. W międzyczasie został przeniesiony do korpusu oficerów administracji, grupa administracyjna^[14].

Po wybuchu II wojny światowej w toku ewakuacji został przeniesiony do Białegostoku do Ośrodka Zapasowego 18 Dywizji Piechoty. Podczas kampanii wrześniowej brał udział w obronie Twierdzy Brzeskiej w Brześciu. Po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów i przewieziony do obozu w Starobielsku^[15]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach. Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.

Był żonaty z Janiną (z domu Stryszowska). Jego brat bliźniak Eugeniusz także był jeńcem obozu w Starobielsku i również został zamordowany w Charkowie.

• Medal Niepodległości – 2 sierpnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[16][11][17]
• Srebrny Krzyż Zasługi^[14][18]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Srebrny Medal Waleczności 2 klasy^[2]

• Eugeniusz i Stefan Halscy są jednymi z upamiętnionych na tablicy odsłoniętej 16 maja 1992 w kościele św. Kazimierza w Nowym Sączu, upamiętniającej synów ziemi sądeckiej zamordowanych w ramach zbrodni katyńskiej w 1940^[19].
• 5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia majora^[20]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[21].
• 18 kwietnia 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w rodzinnym Żywcu został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Stefana Halskiego.
• 23 kwietnia 2010 w Zespole Szkół Zawodowych w Starym Sączu im. Władysława Orkana została odsłonięta tablica upamiętniająca 23 absolwentów Seminarium Nauczycielskiego, którzy byli ofiarami zbrodni katyńskiej; jednym z uhonorowanych został Stefan Halski^{[22][23][24][25][26]}.

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

• Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 158. [dostęp 2014-02-22].
• Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 40-41.
• Stefan Halski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 kwietnia 2014)].
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.