Teofil Dziama

Teofil Bogumił Dziama
Ilustracja
podpułkownik pilot podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia

5 stycznia 1895
Zalesie

Data i miejsce śmierci

11 października 1943
KL Auschwitz-Birkenau

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Błękitna Armia
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Formacja

Legiony Polskie
Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

2 pułk piechoty Legionów
4 pułk piechoty Legionów
40 pułk piechoty
39 eskadra breguetów
17 eskadra wywiadowcza
16 eskadra wywiadowcza
1 pułk lotniczy
III dywizjon myśliwski

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
• kampania wrześniowa

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Waleczności (Austro-Węgry)
Multimedia w Wikimedia Commons
Teofil Dziama więzień KL Auschwitz
Teofil Dziama ppor. pilot; 16 Eskadra Wywiadowcza
Zniszczone mosty na Niemnie - zdjęcie wykonała 30 IX 1920 załoga kpt. pilot Teofil Dziama i ppor. obs. Michał Blaicher

Teofil Bogumił Dziama (ur. 5 stycznia 1895 w Zalesiu, zm. 11 października 1943 w Auschwitz-Birkenau[1]) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Syn Emila i Aliny z domu Michałek. Po zdaniu matury rozpoczął studia na politechnice lwowskiej, był członkiem Drużyn Sokolich. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich, został wcielony do 16 kompanii 2 pułku piechoty Legionów. Do wiosny 1915 roku służył na froncie w Karpatach, następnie został przeniesiony do 4 pułku piechoty Legionów. W latach 1915–1916 brał udział w walkach na Lubelszczyźnie, Polesiu i Wołyniu. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do 40 pułku piechoty armii Austro-Węgier i skierowany na front włoski. W 1918 roku dostał się do niewoli alianckiej i został skierowany do armii Hallera. Wstąpił do formujących się oddziałów lotnictwa, przeszedł szkolenie w zakresie pilotażu w Longvie i Pau oraz szkolenie pilotów myśliwskich w Biscarrosse. Został przydzielony do służby w 39 eskadrze breguetów[2]. Po powrocie do Polski służył od 10 czerwca 1920 roku w 17 eskadrze wywiadowczej w Warszawie, a od 27 sierpnia w 16 eskadrze wywiadowczej, operującej z lotniska mokotowskiego[3]. Na początku września eskadra przebazowana została na lotnisko Markowszczyzna koło Białegostoku i podporządkowana dowódcy 2 Armii. Stąd wykonywała loty na dalekie rozpoznanie, a później walczyła w bitwie nad Niemnem. 19 września, w załodze z Michałem Blaicherem rozpoznał rejon dworca kolejowego w Lidzie[4]. 22 września, również w załodze z Michałem Blaicherem, wyróżnił się podczas ataków szturmowych na oddziały Armii Czerwonej[5].

26 września wyróżnił się wykonując zadanie spędzenia sowieckich saperów z mostów na Niemnie w rejonie Skidla. 1 października 1920 lecąc samolotem Bristol F.2 Fighter z obserwatorem, ppor. Antonim Romanowskim, zaatakował oddział sowiecki we wsi Horeliszki, a następnie sam został zaatakowany przez trzy sowieckie myśliwce. W stoczonej walce powietrznej trafił i zmusił do lądowania jeden samolot nieprzyjaciela, a sam na uszkodzonym płatowcu powrócił na lotnisko. W październiku jego jednostka przebazowana została na lotnisko Porubanek, przemianowana na eskadrę lotniczą Litwy Środkowej i podporządkowana dowódcy Wojska Litwy Środkowej. 4 i 5 października, w załodze z Michałem Blaicherem, wyróżnił się podczas lotu wywiadowczego na rozpoznanie mostów i przepraw na linii kolejowej Lida – Mołodeczno[6]. 5 listopada 1920 lecąc z obserwatorem, ppor. Lucjanem Moszczeńskim, zbombardował litewskie lotnisko na Poniemoniu[7].

Z dniem 1 września 1922 przeniesiony został z 2 do 1 pułku lotniczego w Warszawie[8], w którym objął dowództwo 7 eskadry myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki[9]. W lipcu 1924 został przydzielony z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wojskowych do Wyższej Szkoły Pilotażu na stanowisko szefa pilotażu[10]. W 1925 przeniesiony został do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk.[11]. W 1928 dowodził III dywizjonem myśliwskim 1 pułku lotniczego w Warszawie. W 1932 został komendantem bazy 1 pułku lotniczego[12]. Z dniem 30 kwietnia 1935 przeniesiony został w stan spoczynku. W kampanii wrześniowej 1939 pozostawał w dyspozycji dowódcy Lotnictwa MSWojsk.

W czasie okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną. 24 października 1940 razem z żoną Aliną[13], córką Danutą i synem Mirosławem[14] został zatrzymany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. 4 kwietnia 1941 wywieziony został do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (nr obozowy: 13578). W obozie został członkiem Związku Organizacji Wojskowej, którego założycielem był rtm. Witold Pilecki. W związku działał razem z ppłk. pil. Juliuszem Gilewiczem i ppłk. dypl. kaw. Kazimierzem Stamirowskim. We wrześniu 1943 został zatrzymany w grupie 78 osób wraz z 28 innymi członkami związku i osadzony w bloku nr 11. 11 października tego roku rozstrzelany razem z 54 innymi osobami. Symboliczny grób znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 54, grób 13)[15].

Awanse

  • chorąży – 1 lipca 1916
  • podporucznik
  • porucznik
  • kapitan
  • major – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 6 lokatą w korpusie oficerów aeronautyki
  • podpułkownik – 5 marca 1934 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 i 1 lokatą w korpusie oficerów aeronautyki

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 44.
  2. ↑ Skrzydlata Polska i 22'1970 ↓, s. 7.
  3. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 247.
  4. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 258.
  5. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 260.
  6. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 268.
  7. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 279.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 28 z 19 sierpnia 1922 r.
  9. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 59.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 71 z 26 lipca 1924 roku, s. 408.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 92 z 13 września 1925 r.
  12. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 51.
  13. ↑ We wrześniu 1941 r. trafiła do KL Ravensbrück (obóz przeżyła).
  14. ↑ Dzieci zdołała wykupić z rąk gestapo ich babka – Helena Salinger.
  15. ↑ śp. Teofil Dziama
  16. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  17. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych G.M.I.L. 1254 z 1926 r. (Dziennik Personalny z 1926 r. Nr 12, s. 70)
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436„za loty bojowe nad nieprzyjacielem czasie wojny 1918–1920”.
  19. ↑ Odznaczeni w Legionach. „Goniec Polowy Legionów”. Nr 10, s. 2, 31 października 1915. Lwów. [dostęp 2021-10-06]. 
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 367.

Bibliografia

  • Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 30
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 848, 862, 1388
  • Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 529, 547
  • Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 228, 737
  • Marian Romeyko: Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
  • J. Kędz.. Teofil Bogumił Dziama (1895–1943). „Skrzydlata Polska”. 22/1970, 31 maja 1970. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5. OCLC 21519956.
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
  • Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
  • Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.
  • Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.