Ulica Świętokrzyska w Warszawie

Ulica Świętokrzyska w Warszawie
Śródmieście Północne
Ilustracja
Ulica Świętokrzyska, widok w kierunku ul. Marszałkowskiej
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Długość

1,5 km

Przebieg
ul. M. Kopernika
światła 160 m ul. Nowy Świat
260 m ul. Kubusia Puchatka
345 m ul. Czackiego
światła 485 m ← ul. Mazowiecka,
pl. Powstańców Warszawy→
pl. Powstańców Warszawy
światła 660 m ul. Jasna
750 m ul. Szkolna
światła 840 m ul. Marszałkowska
światła 1120 m ul. Raoula Wallenberga
światła 1280 m ul. Emilii Plater
1390 m ul. Mariańska
światła 1560 m rondo ONZ
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Świętokrzyska w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Świętokrzyska w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Świętokrzyska w Warszawie”
Ziemia52°14′07,4″N 21°00′34,0″E/52,235389 21,009444
Multimedia w Wikimedia Commons
Ulica Świętokrzyska przed 1939, widok w kierunku wschodnim
Ulica w listopadzie 1939, w oddali widoczny gmach Prudentialu
Ulica po odgruzowaniu w 1939

Ulica Świętokrzyska – ulica w śródmieściu Warszawy.

Historia

Ulica powstała w miejscu drogi narolnej[1], która rozdzielała grunty książęce od włók Kałęczyna[2]. Nazwa, potwierdzona urzędowo w 1770, pochodzi pośrednio od kościoła św. Krzyża. W XVIII w. działający tam księża misjonarze założyli w pobliżu obecnej ulicy Czackiego folwark zwany Świętokrzyskim, przez który biegła obecna ulica[3].

Drewniana zabudowa ulicy została zniszczona w 1656 podczas potopu szwedzkiego[2].

W połowie XVIII wieku ulica została wybrukowana, a w czasach Królestwa Polskiego – została zabudowana dwupiętrowymi kamienicami. W 1828 w rejonie Świętokrzyskiej i ówczesnego placu Dzieciątka Jezus powstała duża fabryka metalurgiczna Karola Mintera wraz z pałacykiem właściciela. W 1868 w zabudowaniach dawnej fabryki uruchomiono pocztę[4].

Od końca XIX wieku do wybuchu II wojny światowej ulica na odcinku pomiędzy Nowym Światem a ulicą Jasną była znana w Warszawie jako miejsce handlu starymi i używanymi książkami[5][6]. Działało tutaj kilkanaście antykwariatów[7]. Właścicielami większości z nich byli warszawscy Żydzi[4]. Ulica była wąska i nie kursowały nią ani tramwaje, ani autobusy[8].

W latach 1922–1923 na rogu ulic Świętokrzyskiej i Jasnej wzniesiono gmach Pocztowej Kasy Oszczędności zaprojektowany przez Józefa Handzlewicza. Był to jeden z nielicznych budynków wzniesionych w Warszawie bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918. Gmach został rozbudowany w latach 30. w kierunku ulicy Marszałkowskiej. W latach 1938–1939 przy skrzyżowaniu z ulicą Marszałkowską wzniesiono kolejny gmach banku zaprojektowany przez B. Szmidta[9].

Duża część zabudowy ulicy została zburzona podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[10]. Kolejne zniszczenia przyniósł rok 1944. W czasie powstania warszawskiego od 4 sierpnia do 5 września w gmachu PKO mieścił się m.in. Sztab Komendy Okręgu Warszawa Armii Krajowej[11].

Podczas odbudowy Warszawy zadecydowano się poszerzyć wąską ulicę do 42 metrów poprzez wchłonięcie jej północnej pierzei wraz z wylotami ulic Mazowieckiej, Jasnej i Czackiego[12] oraz przebić ją przez Nowy Świat do ul. Kopernika, w stronę Powiśla. Ze strony zachodniej w 1955 przedłużono ulicę od ulicy Bagno – gdzie od połowy XVIII wieku kończyła się Świętokrzyska – do ówczesnej ul. Juliana Marchlewskiego (obecnie al. Jana Pawła II). To sprawiło, że Świętokrzyska stała się jedną z ważniejszych arterii komunikacyjnych w Śródmieściu[4].

W 1948 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Wareckiej i placu Powstańców Warszawy rozpoczęto, prowadzoną etapami, budowę kompleksu budynków Narodowego Banku Polskiego. W latach 50. po południowej stronie ulicy w rejonie placu Defilad urządzono park Świętokrzyski.

W latach 1961–1967 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Marchlewskiego, Twardej i Emilii Plater zbudowano osiedla mieszkaniowe „Emilia” i „Mariańska” zaprojektowane przez Alinę Kosecką, Czesława Wegnera, Lecha Robaczyńskiego, Hannę Lewicką i Wojciecha Piotrowskiego[13]. Najbardziej znanym z bloków osiedla jest znajdujący się na rogu Świętokrzyskiej i Emilii Plater jedenastopiętrowy budynek o charakterystycznym trójkątnym kształcie, nazywany „Igrekiem” lub „Wiatrakiem” (ul. Emilii Plater 55). Przeznaczony dla 920 osób, był to wtedy największy budynek mieszkalny w Warszawie[14].

W czerwcu 2011 rozpoczęto pod ulicą budowę linii M2 warszawskiego metra (odcinek ze stacjami Rondo ONZ, Świętokrzyska i Nowy Świat-Uniwersytet). Na czas budowy ulica na odcinku od Nowego Światu do ronda ONZ została zamknięta dla ruchu kołowego. Ponowne otwarcie po modernizacji nastąpiło 30 września 2014[15].

W październiku 2015 przy skrzyżowaniu z ul. Nowy Świat powstała pierwsza w Warszawie śluza rowerowa[16].

Ważniejsze obiekty

Inne informacje

Przypisy

  1. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 14 Nowowiejska-Francesco Nullo. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2008, s. 69. ISBN 978-83-88372-37-7.
  2. ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 215.
  3. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 184. ISBN 978-83-62189-08-3.
  4. ↑ a b c Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 216.
  5. ↑ Jadwiga Waydel Dmochowska: Jeszcze o dawnej Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960, s. 125.
  6. ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: O Warszawie inaczej (anegdoty, fakty, obserwacje). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, 1996, s. 174. ISBN 83-86086-28-9.
  7. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 861. ISBN 83-01-08836-2.
  8. ↑ Jerzy Kasprzycki: Warszawa sprzed lat. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 100. ISBN 83-7005-201-0.
  9. ↑ Marta Leśniewska: Architektura w Warszawie 1918-1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 19. ISBN 83-908950-4-8.
  10. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 24.
  11. ↑ Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Przewodnik po powstańczej Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012, s. 57. ISBN 978-83-273-0091-1.
  12. ↑ Grzegorz Mika. Najlepszy adres w śródmieściu. „Skarpa Warszawska”, s. 21, październik 2021. 
  13. ↑ Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 152, 153.
  14. ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 16. ISBN 83-85028-56-0.
  15. ↑ Wreszcie jeździmy nad metrem. Świętokrzyska otwarta!. gazeta.pl, 2014-09-30. [dostęp 2014-09-30].
  16. ↑ Krzysztof Śmietana: Pierwsza śluza rowerowa już jest, ale sygnalizacja nie wykrywa cyklistów. gazeta.pl, 8 października 2015. [dostęp 2015-10-27].
  17. ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 48. ISBN 978-83-60142-70-7.
  18. ↑ Grzegorz Szymanik. Nie rusz naszego Kazika. „Gazeta Stołeczna”, s. 6–7, 2013-02-22. [dostęp 2013-03-03]. 
  19. ↑ Stefan Szczepłek. Warszawski szlak pana Kazimierza. „Skarpa Warszawska”, s. 46–47, marzec 2021.