Wanda Niegolewska

Wanda Niegolewska

Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1877 Karmin
Data i miejsce śmierci	9 lutego 1970 Poznań
Zawód, zajęcie	ziemianka i działaczka społeczna
Odznaczenia

Wanda Niegolewska z Wężyków (ur. 10 sierpnia 1877 w Karminie, zm. 9 lutego 1970 w Poznaniu) – polska ziemianka i działaczka społeczna, uczestniczka powstania wielkopolskiego i powstania warszawskiego, posłanka na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu.

Była najmłodszą córką powstańca styczniowego Adolfa Izydora Wężyka herbu Wąż i Marii z Psarskich herbu Jastrzębiec^[1][2]. W dniu 26 września 1904 wyszła za Stanisława Niegolewskiego. Gospodarowali w majątku Niegolewo, a w 1908 Wanda odziedziczyła majątek Myjomice^[2]. W 1909 miał powierzchnię 1506 ha, a w 1930 –1402 ha. W okresie międzywojennym reformą rolną zostało objętych 200 ha^[3]. W majątkach w Myjomicach i Niegolewie Wanda prowadziła ogrody warzywne, pasieki i parki^[2][4].

Wanda urodziła trzech synów: Andrzeja (1905), Zygmunta (1906) i Macieja (1907)^[2]. Ten najmłodszy administrował dobrami w Myjomicach^[3].

Podejmowała działalność społeczną i patriotyczną. Przed I wojną światową prowadziła tajne nauczanie dzieci wiejskich. Wykładała język polski, historię, uczyła pieśni patriotycznych i kościelnych^[4][5]. Organizowała amatorski teatr dzieci i młodzieży^[5]. Wygłaszała odczyty na temat nowoczesnych metod wychowania dzieci, o zachowaniu higieny, o zdrowym żywieniu, zakładaniu ogrodów przydomowych z warzywami i ziołami. W Niegolewie stworzyła i finansowała ochronkę dla dzieci chłopskich^[4]. W 1902 była opiekunką Komitetu Pań Opiekunek Stacyi Sanitarnej prowadzonej w Kobylnicy przez Towarzystwo Kolonii Wakacyjnych i Stacyi Sanitarnej „Stella”^[6]. W 1909 wraz z mężem przyjęła w majątku Niegolewo sześcioro dzieci na wakacje. Wyjazd organizowało towarzystwo^[7]. Była członkinią komitetu Towarzystwa Kuchnia dla ubogich przy ul. Wiedeńskiej w Poznaniu^[8], osobiście posługiwała w kuchni^[9].

Od 1904 była członkinią Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. Organizowała pomoc dla ubogich, chorych i potrzebujących dzieci. W okresie międzywojennym była członkinią zarządu wojewódzkiego Akcji Katolickiej i Sodalicji Mariańskiej^[2]. Patronowała działalności społecznej i kulturalno-oświatowej Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej^[4]. Ufundowała wiele stacji drogi krzyżowej w kaplicy w Niegolewie^[2]. W latach 1920–1930 była przewodniczącą oddziału Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Buku^[2].

W wyborach 16 listopada 1918 została wybrana delegatką powiatu grodziskiego na grudniowy Sejm Dzielnicowy w Poznaniu^[10]. W 1928 Niegolewska była członkinią komitetu budowy gimnazjum im. Zofii Sokolnickiej, zmarłej rok wcześniej posłance na wspomniany sejm i Sejm Ustawodawczy II RP^[11].

W czasie powstania wielkopolskiego finansowała i wyposażyła szpital w Buku zorganizowany w budynku szkolnym^[2][5]. Ukończyła kurs pierwszej pomocy^[5]. Opatrywała rannych, zajmowała się chorymi. Organizowała zbiórki funduszy, środków opatrunkowych i lekarstw dla powstańców. Wraz z mężem i wolontariuszkami Czerwonego Krzyża organizowała aprowizację dla powstańców z Buku, Opalenicy i Zbąszynia. Część żywności transportowano do Poznania^[2][4].

Wraz z bukowskim oddziałem Czerwonego Krzyża aprowizowała żołnierzy wyruszających na front wojny polsko-bolszewickiej ze stacji kolejowej w Buku. Dostarczała oddziałom na froncie żywność, z okazji świąt wysyłała paczki żywnościowe^[5].

Była przewodniczącą powiatowego oddziału Czerwonego Krzyża^[4]. Na specjalnych kursach propagowano wiedzę o higienie i zdrowiu. Kurs w 1937 zakończył się przyjęciem wydanym przez Wandę w dworze w Niegolewie^[2].

Należała do Izby Rolniczej w Poznaniu. Zasiadała w zarządzie powiatowym Towarzystwa Czytelni Ludowych^[4]. W 1911 i 1913 uczestniczyła w spotkania towarzystwa w Poznaniu^[2]. W 1918 współzałożyła Związek Kółek Włościanek Wielkopolskich w Poznaniu^[4]. Kolejne koła powstały w terenie, m.in. w Buku. W 1919 w Sali Ogrodu Zoologicznego w Poznaniu Niegolewska zorganizowała zebranie związku z udziałem 800 uczestniczek. Została wybrana na przewodniczącą. Funkcję pełniła do 1938, potem była przewodniczącą honorową. Organizowała szkolenia dla młodych rolników z nowoczesnych metod uprawy, hodowli i zarządzania majątkiem ziemskim. Edukowała kobiety^[2][12]. W 1929 była członkinią zarządu wielkopolskiego oddziału Stowarzyszenia Opieki Polskiej nad Rodakami na Obczyźnie^[13].

W 1928 majątek Niegolewskich w Niegolewie odwiedził Prezydent II RP Ignacy Mościcki^[2].

Po wybuchu II wojny światowej wyjechała z Niegolewa. Podczas okupacji niemieckiej mieszkała z mężem przy ul. Czeczota 16 na Górnym Mokotowie w Warszawie^[4]. W mieszkaniu organizowała konspiracyjne zebrania Armii Krajowej^[2]. W czasie powstania warszawskiego przygotowywała posiłki dla powstańców z Mokotowa^[4]. Po upadku powstania została wywieziona do obozu przejściowego w Pruszkowie. Potem mieszkała w Minodze, Paszkówce i Krakowie^[2].

Po 1945 razem z mężem i wychowanicą Marią Sierocką zamieszkała przy ul. Wołoskiej 20 na poznańskim Sołaczu. Była utrzymywana przez dwóch synów. Jeden mieszkał w Warszawie, a drugi w powiecie bydgoskim. Zajmowała się gospodarstwem domowym. W korespondencji do bliskich przesyłała notki o zdarzeniach rodzinnych, życzenia dla solenizantów czy jubilatów, informacje o nowo wydanych ciekawych książkach i streszczenia artykułów z tygodników społecznych i literackich^[4].

Została pochowana obok zmarłego w 1948 męża w grobowcu rodzinnym na starym cmentarzu św. Krzyża w Buku^[2][4]. W jej pogrzebie wzięły udział setki osób^[5].

Za pracę w czasie powstania wielkopolskiego zarówno ona, jak i mąż, w marcu 1925 zostali odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym^[2][3][14]. Wanda dostała Odznakę Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża stopnia II^[2].

Imię Wandy Niegolewskiej noszą: Oddział PTTK w Buku (od 1974) oraz koło PTTK Senior^[2][4]. Od 24 sierpnia 2014 na cmentarzu św. Krzyża w Buku przy grobie Niegolewskich istnieje tablica dedykowana Wandzie Niegolewskiej z okazji 150-lecia Kółek Włościanek^[2]. W 2017 w Buku powstał mural 3D upamiętniający powstanie wielkopolskie. Przedstawiono na nim Wandę i Stanisława Niegolewskich^[15].

• Wanda Niegolewska, Udział Ziemian w Powstaniu Wielkopolskim na przykładzie rodziny Niegolewskich, referat na Seminarium Historyków Powstania Wielkopolskiego 1918–1919 pod hasłem Wieś w Powstaniu Wielkopolskim 26 października 2018 w Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie
• Kobiety Powstania Wielkopolskiego, odcinek z 27 grudnia 2020 w TVP3 Poznań poświęcony Wandzie Niegolewskiej