Wrzęśla
Purshia tridentata | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | wrzęśla | ||
Nazwa systematyczna | |||
Purshia de Candolle ex Poiret J. Lamarck et al., Encycl., Suppl. 4: 623. 1816 | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
P. tridentata (Pursh) A. P. de Candolle[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Zasięg | |||
|
Wrzęśla[5] (Purshia DC.) – rodzaj roślin z rodziny różowatych. Należy do niego 6[6][4]–7[7] gatunków krzewów występujących w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych oraz w północnym Meksyku[4]. W obrębie swego zasięgu należą do dominujących w krajobrazie roślin, tworzących na suchych obszarach rozległe zarośla lub podszyty w lasach z sosną żółtą i sosną Jeffreya[8]. Rośliny te odgrywają istotną rolę jako pokarm dla ssaków kopytnych, zarówno dziko żyjących, jak i hodowanych. Od XIX wieku należą do podstawowych roślin pastewnych w zachodniej części USA[8]. Na ich korzeniach stwierdzono żyjące w symbiozie bakterie brodawkowe z rodzaju Frankia. Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia Fredericka Traugotta Pursha (1774–1820), niemieckiego botanika, badacza flory Ameryki Północnej[4].
Morfologia
- Pokrój
- Krzewy osiągające 0,2–7,5 m wysokości. Pędy liczne i rozgałęzione. Kora cynamonowobrązowa, szarzejąca na starszych pędach, łuszcząca się papierzasto. Obecne krótkopędy[4].
- Liście
- Trwałe lub opadające w okresie suszy, na krótkopędach wyrastają skupione w pęczkach. Wsparte są trwałymi, trójkątnymi i całobrzegimi przylistkami. Ogonek liściowy u większości gatunków nie występuje. Blaszka liściowa równowąska do jajowatej o długości do 1,5 cm, rzadko nieco dłuższa, skórzasta, rzadziej cienka. Całobrzega lub ząbkowana do klapowanej, na brzegach podwinięta. Od spodu blaszka liścia zwykle jest gęsto owłosiona, z wierzchu naga lub słabo owłosiona[4].
- Kwiaty
- Rozwijają się pojedynczo na szczytach krótkopędów. Wsparte są podsadkami przypominającymi młode liście. Kwiaty osiągają średnicę 10–15 mm (rzadko do 25 mm). Hypancjum jest stożkowate do półkulistego (zwłaszcza podczas owocowania) o długości 2,5 do 6,5 mm. Od zewnątrz owłosione, wewnątrz nagie, z miodnikami. Działek kielicha jest 5 rozpostartych do podwiniętych, kształtu jajowatego. Działki od zewnątrz są zwykle gęsto owłosione. Płatków korony jest 5 o barwie białej, kremowożółtej do żółtej, rzadko czerwonej. Płatki mają kształt jajowaty do łopatkowatego, czasem z paznokciem u nasady. Pręciki krótsze od płatków, są liczne, zwykle w przedziale od 20 do 80. Owocolistków jest kilka-kilkanaście, zwykle do 15, rzadko do 31[4].
- Owoce
- Niełupki jajowate do podługowatych, o długości od 4 do 12 mm, skórzaste. Ukryte są w trwałym hypancjum i trwałych działkach kielicha. U gatunków dawniej wyodrębnianych jako rodzaj Cowania niełupek powstaje od 3 do 31 i są przystosowane do wiatrosiewności – zwieńczone są długą i pierzastą ością. U gatunków z dawnego rodzaju Purshia w wąskim ujęciu (sensu stricto) niełupki są większe i w liczbie od jednej do trzech. Rozprzestrzeniane są przez gryzonie, które przenoszą je i gromadzą w formie zapasów[4].
Systematyka
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj należący do podrodziny Dryadoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[9][2].
- Purshia ericifolia (Torr. ex A.Gray) Henrard
- Purshia glandulosa Curran
- Purshia mexicana (D.Don) S.L.Welsh
- Purshia plicata (D.Don) Henrard
- Purshia stansburiana (Torr.) Henrard
- Purshia subintegra (Kearney) Henrard
- Purshia tridentata (Pursh) DC.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-08] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2016-01-07].
- ↑ a b c d e f g h James Henrickson: Purshia de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-08].
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900.
- ↑ a b Purshia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2016-01-07].
- ↑ a b Purshia DC. ex Poir.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-19].
- ↑ a b James Albert Young, Charlie D. Clements: Purshia: The Wild and Bitter Roses. University of Nevada Press, 2002, s. 2,211.
- ↑ D.D. Potter D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .
- J9U: 987007551089405171