Złożoność języków

Złożoność języków – niejasne pojęcie z dziedziny lingwistyki, pozbawione ogólnie przyjętej definicji[1][2].

W dyskusjach nt. języków przewija się opinia, że niektóre języki są bardziej złożone lub trudniejsze od innych. Postrzeganie trudności języka może mieć podstawę w różnych jego aspektach, takich jak nieregularności w zakresie morfologii, rzekome bogactwo słownictwa czy też skomplikowana wymowa[3]. Opinie te są formułowanie nie w odniesieniu do praktyki posługiwania się językiem ojczystym, lecz np. w kontekście nauki języków obcych[3][4]. Zdarza się jednak, że mianem „wyjątkowo trudnego” określany jest własny język[3] (np. polski w Polsce[5], słowacki na Słowacji[6]). Z punktu widzenia lingwistyki nie istnieje jednoznaczna skala mierzenia złożoności języków, co sprawia, że ocena tej kwestii może być wielopłaszczyznowa[4].

W kontekście nauki języków obcych poziom trudności ma charakter względny i jest zależny od stopnia pokrewieństwa między językami. Nauka języka blisko spokrewnionego z ojczystym z reguły przychodzi łatwiej niż nauka języka odległego lub niespokrewnionego[4][7][8]. Oznacza to, że np. użytkownikowi języka czeskiego łatwiej będzie się nauczyć polszczyzny niż języka norweskiego, Szwed zaś za mniej kłopotliwy uzna ten drugi język[4]. Zbieżności leksykalne między językami spokrewnionymi ułatwiają proces nauki[9], podobnie jak dostępność odpowiednich materiałów dydaktycznych[10]. Trudności mogą natomiast wynikać z obcego systemu pisma i normy ortografii, przy czym są to elementy zewnętrzne w stosunku do struktury języka[11]. Rozwój umiejętności językowych u dzieci przebiega w sposób uniwersalny, bez względu na potoczne postrzeganie trudności języka[6][12]. Dzieci poznają system gramatyczny jeszcze przed rozpoczęciem formalnej edukacji, a w późniejszym życiu poszerza się ich zasób wyrazowy[13].

Fakt, że różne języki bywają łatwiejsze lub trudniejsze do nauki, nie jest przedmiotem kontrowersji lingwistycznej. Kwestią sporną jest jednak to, czy wśród języków można wyróżnić kody z natury bardziej skomplikowane[14]. Kluczowym założeniem późniejszego XX-wiecznego językoznawstwa było twierdzenie o jednakowej złożoności języków świata[15]. Była to wypadkowa idei, że każdy język ma taki sam potencjał ekspresyjny. Teza o jednakowej złożoności języków nie opierała się na badaniach empirycznych, lecz wyrastała ze sprzeciwu lingwistów wobec preskryptywizmu oraz zjawiska stygmatyzacji innych odmian języka niż standardowa (np. odmian używanych przez niższe warstwy społeczne)[3]. Późniejsze badania zaczęły kwestionować założenie, jakoby wszystkie języki były w równym stopniu skomplikowane[3][16][14]. Utrzymano jednak tezę, że wszystkie systemy językowe są równie efektywnymi narzędziami komunikacji[3][16].

Wiedza językoznawcza pozwala na stwierdzenie, że języki mogą być mniej lub bardziej złożone pod określonymi względami. Np. język maoryski jest prostszy od mandaryńskiego w tym sensie, że dysponuje uboższym inwentarzem spółgłosek. Język fiński zaś ma szerszy repertuar form rzeczowników niż język angielski[3]. Językoznawcy często przyjmują założenie, że gdy jedna warstwa języka staje się mniej złożona, to inne płaszczyzny językowe rekompensują ten niedostatek[3][16]. Nowsze badania (przeprowadzone przez językoznawców Iana Maddiesona i Ryana K. Shosteda) wskazują jednak na istnienie odwrotnej zależności[3]. Nie ma pełnej jasności co do tego, czy kody komunikacyjne można określać jako bardziej złożone w sposób ogólny, czy też należy to pojęcie odnosić wyłącznie do konkretnych aspektów językowych[1][17]. Wątpliwości budzi również sposób klasyfikowania poszczególnych cech, struktur gramatycznych i zdaniowych, ich złożoność można bowiem rozpatrywać z różnych stanowisk[17][18][a]. Jak stwierdza szwedzki lingwista Lars-Gunnar Andersson, „nie ma jednej skali mierzenia prostoty w języku; istnieje co najmniej kilka takich skal”[18].

Niekiedy postuluje się, że języki niezbyt dużych społeczności (liczące mniej niż 100 tys. użytkowników) są zwykle bardziej złożone od szeroko rozprzestrzenionych języków międzynarodowych (jak np. angielski), przynajmniej pod względem morfosyntaktyki, gdyż powszechne uczenie się tych drugich przez osoby dorosłe sprzyja uproszczeniu ich struktury[14].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ W niektórych językach (jak np. maoryski z Nowej Zelandii) rzeczownik łączy się maksymalnie z jednym przymiotnikiem, co sprawia, że dla wyrażenia pewnych znaczeń wymagane jest użycie więcej niż jednej konstrukcji zdaniowej. Można to uznać za przejaw zarówno prostoty (ograniczone struktury dookreślania rzeczownika), jak i złożoności (wykorzystanie większej liczby słów) (Andersson 1998 ↓, s. 56).

Przypisy

  1. ↑ a b Steger i Schneider 2012 ↓, s. 156.
  2. ↑ Defining Linguistic Complexity [online], Language Complexity [dostęp 2020-01-18]  (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i The myth of the myth of language complexity [online], CamLangSci Language Sciences Blog, 28 lipca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2020-03-25]  (ang.).
  4. ↑ a b c d Andersson 1998 ↓, s. 50.
  5. ↑ NigelN. Gotteri NigelN., Language myths and the alleged threat to Polish, [w:] ElżbietaE. Jeleń i inni red., Language Dynamics and Linguistic Identity in the Context of European Integration, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002, ISBN 83-7188-599-7  (ang.).
  6. ↑ a b SlavomírS. Ondrejovič SlavomírS., Je slovenčina najťažší jazyk na svete? [online], Instytut Językoznawstwa im. Ľudovíta Štúra, 27 listopada 2007 [zarchiwizowane z adresu 2019-09-03]  (słow.).
  7. ↑ Najťažší jazyk na svete neexistuje [online], science.sk, 14 marca 2013 [dostęp 2020-01-18]  (słow.).
  8. ↑ Najťažšie jazyky sveta [online], Aktuality.sk, 28 sierpnia 2011 [dostęp 2020-01-18]  (słow.).
  9. ↑ Andersson 1998 ↓, s. 50–51.
  10. ↑ KarolK. Cyprowski KarolK., Najtrudniejszy język świata [online], woofla.pl, 17 kwietnia 2011 [dostęp 2020-01-08] .
  11. ↑ Andersson 1998 ↓, s. 52–53.
  12. ↑ Edgar A.E.A. Gregersen Edgar A.E.A., Language in Africa: An Introductory Survey, New York: Gordon and Breach, 1977, s. 10, ISBN 978-0-677-04380-7, OCLC 3256139  (ang.).
  13. ↑ Andersson 1998 ↓, s. 51.
  14. ↑ a b c MaggieM. Tallerman MaggieM., Understanding Syntax, wyd. 3, Abingdon–New York: Routledge, 2013, s. 282, DOI: 10.4324/9781315758084, ISBN 978-1-4441-4981-4, ISBN 978-1-3157-5808-4  (ang.).
  15. ↑ Joseph i Newmeyer 2012 ↓, s. 341.
  16. ↑ a b c Harrison 2007 ↓, s. 208.
  17. ↑ a b Harrison 2007 ↓, s. 211.
  18. ↑ a b Andersson 1998 ↓, s. 56.

Bibliografia

  • Lars-GunnarL.G. Andersson Lars-GunnarL.G., Some Languages Are Harder than Others, [w:] LaurieL. Bauer, PeterP. Trudgill (red.), Language Myths, London: Penguin Books, 1998, s. 50–57, ISBN 0-14-026023-4, OCLC 40539606  (ang.).
  • K. DavidK.D. Harrison K. DavidK.D., When Languages Die: The Extinction of the World’s Languages and the Erosion of Human Knowledge: The Extinction of the World’s Languages and the Erosion of Human Knowledge, Oxford: Oxford University Press, 2007, DOI: 10.1093/acprof:oso/9780195181920.001.0001, ISBN 978-0-19-804017-0, ISBN 978-0-19-518192-0, OCLC 171255828  (ang.).
  • John E.J.E. Joseph John E.J.E., Frederick J.F.J. Newmeyer Frederick J.F.J., ‘All Languages Are Equally Complex’: The rise and fall of a consensus, „Historiographia Linguistica”, 39 (2–3), 2012, s. 341–368, DOI: 10.1075/hl.39.2-3.08jos, ISSN 0302-5160  (ang.).
  • MariaM. Steger MariaM., Edgar W.E.W. Schneider Edgar W.E.W., Complexity as a function of iconicity: The case of complement clause constructions in New Englishes, [w:] BerndB. Kortmann, BenediktB. Szmrecsanyi (red.), Linguistic Complexity: Second Language Acquisition, Indigenization, Contact, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2012 (Linguae & Litterae 13), s. 156–191, DOI: 10.1515/9783110229226.156, ISBN 978-3-11-022922-6, OCLC 796384246  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Czy polski to najtrudniejszy język świata? [online], Babbel, 17 kwietnia 2019 .