Zamach na Ghasema Solejmaniego

Zamach na Ghasema Solejmaniego

Zniszczony samochód Solejmaniego
Państwo	Irak
Miejsce	Port lotniczy Bagdad
Data	3 stycznia 2020
Godzina	1:00 (UTC+03:00)
Liczba zabitych	10 osób
Liczba rannych	0 osób
Typ ataku	atak drona
Sprawca	US Air Force
Położenie na mapie Iraku miejsce zdarzenia
33°15′29″N 44°15′22″E/33,258056 44,256111
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamach na Ghasema Solejmaniego – 3 stycznia 2020 roku Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych działając na rozkaz prezydenta Donalda Trumpa dokonały ataku lotniczego na irańskiego dowódcę elitarnych Sił Ghods, generała Ghasema Solejmaniego^{[1][2][3][4][5][6]}. Amerykański dron MQ-9 Reaper dokonał selektywnej eliminacji irańskiego generała i 8 innych irańskich dygnitarzy, gdy wojskowy opuszczał lotnisko w Bagdadzie w celu spotkania się z irackim premierem Adilem Abd al-Mahdim.

Od 1998 roku Solejmani był dowódcą Sił Ghods, jednostki irańskiego Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej, odpowiedzialnej za prowadzenie specjalnych operacji wojskowych poza granicami Iranu^[3][4][7][8]. W praktyce generał uchodził za drugą najpotężniejszą osobę w Iranie, ustępując miejsca jedynie Najwyższemu Przywódcy Ali Chameneiemu^[3][8]. Podczas gdy Solejmani był ceniony w Iranie, on i dowodzona przez niego jednostka były oskarżane o interwencję w wewnętrznym konflikcie w Syrii i wspieranie reżimu Baszszara al-Asada^[7][9]. W zamachu zginął także Dżamal Dżafar Mohammed, znany jako Abu Mahdi al-Muhandis, zaufany współpracownik generała Solejmaniego, dowódca działających w Iraku sił Kata'ib Hezbollah. W 2009 roku al-Muhandis został uznany przez Departament Obrony za terrorystę^[10]. W ataku zginęli także dowódcy Sił Mobilizacji Ludowej – szyickich grup paramilitarnych w praktyce podporządkowanych Siłom Ghods^[4][9][11].

Po amerykańskiej inwazji na Irak w 2003 roku i obaleniu dyktatury Saddama Husajna dowodzone przez Solejmaniego Siły Ghods na szeroką skalę wspierały szyickie organizacje terrorystyczne atakujące Amerykanów^{[8][12][13][14]}. Pentagon oskarżył również żołnierzy jednostki o udział w przemycie bomb i broni strzeleckiej do Iraku w celu użycia ich przeciwko żołnierzom amerykańskim^[12]. Pod koniec 2006 roku wojska amerykańskie w północnym Iraku schwytały dwóch Irańczyków zidentyfikowanych później jako najwyżsi oficerowie Sił Ghods – generała brygady Mohsena Sziraziego i pułkownika Abu Amada Dawariego^[12]. Według amerykańskich generałów Siły Ghods wspierały irackie milicje szyickie i pomagały zaplanować m.in rajd na wojska amerykańskie w Karbali w styczniu 2007 roku^[12]. Do najważniejszych sojuszników Iranu w Iraku zaliczały się organizacje m.in. takie jak: Badr, Kata'ib Hezbollah, Kata'ib Sajjid asz-Szuhada, Sarajja Talia al-Churasani i Asa'ib Ahl al-Hak^[15]. Z uwagi na powyższe działania Sił Ghods, kierowane przez Solejmaniego, zarówno administracje Busha i Obamy rozważały zabójstwo generała, jednak za każdym razem odstępowano od tego pomysłu z uwagi na obawę wybuch otwartej wojny z Iranem^[16].

Po wybuchu wojny domowej w Syrii, Solejmani został wysłany do Damaszku, aby koordynować działaniami wojskowymi skierowanymi w siły opozycji^{[3][8][17][18]}. Według Sama Daghera, libańsko-amerykańskiego dziennikarza, który relacjonował wydarzenia w Syrii w latach 2012–2014, „[Solejmani] pomógł zorganizować okrutną reakcję reżimu na ataki rebeliantów wewnątrz Damaszku”^[18]. Generał przejął faktyczne dowodzenie nad siłami syryjskimi oraz sprowadzonym przez niego na pomoc oddziałami Hezbollahu i milicji szyickich^[8][17].

Siły Ghods zostały uznane za organizację terrorystyczną przez Kanadę^[19] i Stany Zjednoczone^[20][21][22], natomiast Arabia Saudyjska i Bahrajn uznały za taką organizację cały Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej, zaś niektórych wyższych oficerów Sił Ghods objęły sankcjami personalnymi. Objęły one m.in. Ghasema Solejmaniego^[23]. Został on również objęty sankcjami przez Organizację Narodów Zjednoczonych i Unię Europejską.

Relacje Iran–USA stały się ponownie napięte w 2018 roku, kiedy prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump jednostronnie wycofał się z porozumienia nuklearnego z 2015 roku i ponownie nałożył sankcje na Iran^[24][25]. Waszyngton poinformował, że „ponownie nałożone sankcje będą wymierzone w krytyczne sektory irańskiej gospodarki, takie jak sektor energetyczny, petrochemiczny i finansowy. Osoby prowadzące interesy w Iranie otrzymają okres czasu na wycofanie się z interesów z udziałem Iranu”^[24]. Trump domagał się wynegocjowania nowej umowy dotyczącej irańskiego programu nuklearnego, a także programu rakietowego^[25]. Tymczasem MSZ Iranu komentując posunięcie USA podkreślił, że same sankcje nałożone przez USA na Iran są nielegalne, a ponadto zagroził blokadą cieśniny Ormuz, co mogłoby zakłócić transport ropy z innych krajów Zatoki Perskiej^[25][26].

25 sierpnia 2019 r. izraelski minister spraw zagranicznych Israel Katz powiedział: „Izrael działa, aby uderzyć w głowę irańskiego węża i wyrwać mu zęby...Ghasem Solejmani, dowódca Sił Ghods Korpusu Strażników Rewolucji, jest właśnie tymi zębami”^[27]. W październiku tego samego roku Yossi Cohen, szef Mosadu, powiedział w udzielonym wywiadzie: „Solejmani wie, że jego zabójstwo nie jest niemożliwe”^[28][29].

W połowie października irański generał Ghasem Solejmani spotkał się ze swoimi sojusznikami z irackiej szyickiej milicji w Bagdadzie^[30]. Agencja Reuters podaje, że Solejmani poinstruował Abu Mahdiego al-Muhandisa, szefa działającego na terytorium Iraku oddziałów Kata'ib Hezbollah, i innych przywódców milicji, aby zintensyfikowali ataki na cele amerykańskie w kraju przy użyciu broni dostarczonej przez Iran^[30].

27 grudnia 2019 roku baza lotnicza K-1 w muhafazie Kirkuk w Iraku – jedna z wielu irackich baz wojskowych, w których przebywa personel koalicji kierowanej przez USA – została zaatakowana przez ponad 30 rakiet. W ataku zginą amerykański kontrahent wojskowy^[31], a kilku żołnierzy USA i Iraku poniosło rany^[32]. Stany Zjednoczone obwiniły za atak wspieraną przez Iran milicję Kata'ib Hezbollah^[33]. Dwa dni później w nalotach odwetowych na magazyny broni i punkty dowodzenia w Kata'ib Hezbollah zginęło 25 członków milicji^[34], a 55 zostało rannych^[30].

31 grudnia 2019 roku po pogrzebie bojowników Kata'ib Hezbollah, dziesiątki szyickich bojowników i ich zwolenników wkroczyło do Zielonej Strefy i otoczyło teren ambasady USA^[35]. Następnie dziesiątki demonstrantów przedarły się przez główne drzwi punktu kontrolnego, podpaliły recepcję, podniosły flagi milicji proirańskich Sił Mobilizacji Ludowej, pozostawiły antyamerykańskie plakaty i graffiti^[36][37][38]. Prezydent USA Donald Trump oskarżył Iran o zorganizowanie ataku na ambasadę i dodał, że Teheran zostanie pociągnięty do "pełnej odpowiedzialności"^[39].

W momencie zabójstwa generał Solejmani był uważany za drugą pod względem wpływów i znaczenia osobę w Iranie, ustępując jedynie Ali Chameneiemu^{[3][8][40][41]}. Generał cieszył się niemal niepodważalnym statusem bohatera, zwłaszcza wśród zwolenników twardej polityki Teheranu^[42]. Solejmani stał się architektem całej polityki zagranicznej Iranu na Bliskim Wschodzie^[41]. Według byłego dowódcy sił koalicyjnych w Iraku generała Davida Petraeusa: „[Solejmani] kontrolował politykę Iranu wobec Iraku, Libanu, Strefy Gazy i Afganistanu”^[4]. Był kawalerem orderu Zulfikara, czyli najwyższego irańskiego odznaczenia wojskowego, które otrzymał za „całokształt”, jako pierwszy po rewolucji islamskiej z 1979 roku^[43]. Solejmani i jego siły odegrały kluczową rolę w zduszeniu prodemokratycznych protestów w Iranie w 2009 roku^[4].

2 stycznia 2020 roku na lotnisku w Damaszku Soleimani wszedł na pokład samolotu Airbus A320, który kierował się do Bagdadu^[44]. Planowy czas odlotu został ustalony na 20:20, ale z nieznanych przyczyn został opóźniony na 22:28^[45]. 3 stycznia 2020 roku o godzinie 00:32 czasu lokalnego samolot z generałem Solejmanim na pokładzie wylądował na międzynarodowym lotnisku w Bagdadzie^[45]. Dron MQ-9 Reaper Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych i inne samoloty wojskowe krążyły już nad obszarem planowanego ataku^[46]. Po wylądowaniu Ghasem Solejmani i Abu Mahdi al-Muhandis wsiedli do samochodów Toyota Avalon i Hyundai H-1 w celu opuszczenia lotniska^[47]. O godzinie 00:47 dron MQ-9 Reaper wyposażony najprawdopodobniej w pociski kierowane typu AGM-114 Hellfire wystrzelił cztery ładunki, które trafiły w konwój generała na drodze wyjazdowej z portu lotniczego^{[48][49][50][51]}. Eksplozja zniszczyła dwa samochody, co skutkowało śmiercią dziesięciu osób (Solejmani, al-Muhandis i ośmiu towarzyszących im irańskich dygnitarzy)^{[1][2][3][4][5][6][41][52][53]}.

Do godziny 02:00 czasu lokalnego międzynarodowe lotnisko w Bagdadzie zostało zamknięte, a nawigacja powietrzna wokół lotniska zawieszona^[54][55].

W dniu ataku z baz we wschodnich Stanach Zjednoczonych wystartowało kilka samolotów transportowych z żołnierzami armii USA. Następnego dnia Departament Obrony ogłosił wysłanie na Bliski Wschód dodatkowych 3500 żołnierzy 82. Dywizji Powietrznodesantowej, co stanowiło jedno z największych szybkich rozmieszczeń wojskowych od dziesięcioleci^[56]. Urzędnicy obrony stwierdzili, że rozmieszczenie nie było bezpośrednio związane z atakiem lotniczym, w którym zginął Solejmani, ale było raczej „działaniem zapobiegawczym w odpowiedzi na wzrost poziomu zagrożenia dla personelu i obiektów USA”^[57]. 4 stycznia prezydent Donald Trump zamieścił kilka tweetów, w których stwierdził, że jeśli Iran podejmie działania odwetowe „Stany Zjednoczone uderzą w 52 irańskie miejsca, które są bardzo ważne dla Iranu i irańskiej kultury”^[58][59].

Lider większości Senatu Mitch McConnell wyraził poparcie dla ataku powietrznego^[60], natomiast Spikerka Izby Reprezentantów Nancy Pelosi określiła atak jako „prowokacyjny i nieproporcjonalny”, argumentując, że „naraził on [atak] amerykańskich żołnierzy, dyplomatów i innych obywateli na ryzyko”^[61]. Demokraci, w tym senator Chris Murphy z Connecticut, skrytykowali Trumpa za to, że nie skonsultował się z Kongresem przed zabiciem Solejmaniego. Politolog i profesor Noam Chomsky nazwał zamach „niezwykle niebezpiecznym aktem”, mówiąc, że było to „tak, jakby Iran postanowił zamordować Mike’a Pompeo i generała dywizji na lotnisku międzynarodowym w mieście Meksyk”^[62]. Demokratyczna członkini Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych Tulsi Gabbard nazwała nalot „aktem wojny prezydenta Trumpa” i naruszeniem Konstytucji Stanów Zjednoczonych, argumentując, że prezydent nie miał upoważnienia Kongresu do zarządzenia takiego ataku^[63]. Republikański senator Rand Paul skrytykował zamach, mówiąc, że zwiększy one napięcia między dwoma krajami^[64]. Były sekretarz obrony i dyrektor CIA Leon Panetta ostrzegł, że Stany Zjednoczone są bliżej wojny z Iranem niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich 40 lat^[65]. Burmistrz Nowego Jorku Bill de Blasio wyraził poważne obawy dotyczące potencjalnych ataków odwetowych, stawiając departament policji w stan najwyższej gotowości^[66]. Lewicowa organizacja Code Pink: Women for Peace oraz kolektyw ANSWER Coalition zorganizowały szereg antywojennych wieców w ponad 30 największych miastach USA, domagając się wycofania wojsk amerykańskich z Iraku^[67].

Wysocy rangą urzędnicy Departamentu Stanu USA porównali zamach do operacji Vengeance, kiedy to amerykańscy piloci zestrzelili samolot, na pokładzie którego znajdował się japoński admirał Isoroku Yamamoto^[68].

Najwyższy Przywódca Ali Chamenei ogłosił trzy dni żałoby narodowej^[69] i zapowiedział „surową zemstę” na Stanach Zjednoczonych^[70][71]. Prezydent Hasan Rouhani zapowiedział, że Iran „weźmie odwet”^[72]. 4 stycznia nad kopułą meczetu Jamkaran rozwinięto czerwoną flagę, która stanowi symbol zemsty^[73].

8 stycznia 2020 r. w ramach operacji wojskowej o kryptonimie Męczennik Solejmani Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej wystrzelił ponad 12 pocisków balistycznych w kierunku amerykańskich baz w Iraku^[74]. Telewizja Fox News podała, że nie przechwycono żadnych rakiet, ponieważ bazy nie posiadały systemów obrony przeciwrakietowej^[75]. Według CBS atak ten był największym „jednorazowym” atakiem rakietowym na siły amerykańskie w historii^[76]. W liście do Organizacji Narodów Zjednoczonych Iran nazwał ataki rakietowe „wyważonym i proporcjonalnym aktem samoobrony”, który „miał precyzyjne i ukierunkowane cele militarne, nie pozostawiając żadnych szkód ubocznych dla ludności cywilnej i zasobów cywilnych w tym rejonie”^[77]. Kilku europejskich i amerykańskich urzędników uznało, że Iran celowo uniknął zadania ofiar śmiertelnych podczas operacji, aby nie wywołać znaczącej reakcji militarnej USA i sojuszników^[78].

•  NATO – sojusz tymczasowo zawiesił misję szkoleniową w Iraku.

•  ONZ – sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych António Guterres wyraził zaniepokojenie eskalacją i wezwał przywódców do „zachowania maksymalnej powściągliwości”^[79].

•  Australia – premier Australii Scott Morrison powiedział, że jest zaniepokojony wydarzeniami i wzywa do zachowania spokoju i deeskalacji w regionie^[80].

•  Brazylia – prezydent Jair Bolsonaro powiedział, że popiera każdą „inicjatywę przeciwko terroryzmowi”, tym samym potwierdził swoje poparcie dla prezydenta USA Donalda Trumpa i dla jego działań^[81][82]. Bolsonaro wskazał, że życie Solejmaniego, którego głównym zadaniem było kierowanie operacjami jednostek wspieranych przez Iran, przede wszystkim w Syrii i Iraku, „było w dużej mierze poświęcone terroryzmowi, a my zrobimy wszystko, aby terroryzm zwalczać”^[82].

•  Chiny – rzecznik chińskiego MSZ Geng Shuang zaapelował o powściągliwość do wszystkich zwaśnionych stron, „zwłaszcza do Stanów Zjednoczonych”, twierdząc, że „Chiny zawsze sprzeciwiały się użyciu siły w stosunkach międzynarodowych”^[83]. Podczas spotkania w Bagdadzie 6 stycznia Zhang Tao, chiński ambasador w Iraku, powiedział premierowi al-Mahdiemu, że „Chinom zależy na zwiększeniu bezpieczeństwa i współpracy wojskowej w Iraku”^[84].

•  Izrael – premier Binjamin Netanjahu powiedział, że prezydent Trump „zasługuje na uznanie za szybkie, stanowcze i zdecydowane działanie”^[85]. Ponadto premier potwierdził sojusz Izraela ze Stanami Zjednoczonymi, mówiąc, że „Izrael stoi ze Stanami Zjednoczonymi ramię w ramię w sprawiedliwej walce o pokój, bezpieczeństwo i samoobronę” i stwierdził, że Solejmani „był odpowiedzialny za śmierć obywateli amerykańskich i wielu innych niewinnych ludzi”^[86][87][88]. Yair Lapid, przywódca ówczesnej największej partii opozycyjnej Niebiesko-Biali, pochwalił zabójstwo generała i powiedział, że Ghasem Solejmani dostał „dokładnie to, na co zasłużył”^[85]. Yoel Guzansky, ekspert ds. Iranu w Instytucie Narodowych Studiów Strategicznych w Tel Awiwie, powiedział, że w krótkim okresie czasu jest prawdopodobny irański odwet wymierzony w cele amerykańskie lub izraelskie^[85]. Guzansky podkreślił także, że zabójstwo zadało Iranowi ogromny cios i przywróciło amerykańskie odstraszanie w regionie^[85].

•  Kanada – minister spraw zagranicznych François-Philippe Champagne wezwał do powściągliwości i deeskalacji napięć, ale podkreślił również, że od dawna jest zaniepokojony działalnością Sił Ghods^[89]. Dodał: „jego [Solejmaniego] agresywne działania miały destabilizujący wpływ na region i obszar poza nim”^[89].

•  Rosja – minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow potępił zabójstwo i stwierdził, że zwiększy ono napięcie na całym Bliskim Wschodzie^[85]. Szef komisji spraw zagranicznych w wyższej izbie rosyjskiego parlamentu nazwał nalot USA „błędem”, który może „odbić się bumerangiem na jego organizatorów”^[85]. Konstantin Kosaczew w poście na Facebooku powiedział, że posunięcie to zniszczyło ostatnią nadzieję na rozwiązanie problemów związanych z porozumieniem nuklearnym z Iranem^[85]. Według rosyjskiego Ministerstwa Obrony „Rosja zaoferowała Irakowi swój system obrony powietrznej S-400 w celu ochrony ich przestrzeni powietrznej”^[90][91]. 7 stycznia 2020 roku, drugi raz od początku wybuchu wojny domowej w Syrii, Władimir Putin przyleciał do Damaszku na spotkanie z prezydentem al-Asadem^[92].

•  Niemcy – niemiecki minister spraw zagranicznych Heiko Maas powiedział, że atak powietrzny „nie ułatwił zmniejszenia napięć”, ale zauważył, że „nastąpił on po serii niebezpiecznych prowokacji ze strony Iranu”^[93]. Część niemieckiego kontyngentu wojskowego w Iraku została przeniesiona do Jordanii i Kuwejtu z powodu „obaw o bezpieczeństwo”^[94].