Gezegen tanımı

Gezegen teriminin tanımı, kelimenin Antik Yunanlılar tarafından ortaya atılmasından bu yana birkaç kez değişmiştir. Yunan astronomlar gökyüzünde hareket eden yıldız benzeri cisimler için ἀστέρες πλανῆται (asteres planetai), "gezgin yıldızlar" terimini kullanmışlardır. Binlerce yıl boyunca bu terim Güneş, Ay, uydular ve asteroitlere kadar birçok farklı gök cismini kapsar hâle gelmiştir.

Modern astronomide iki temel gezegen anlayışı vardır. Bir gezegen, bölgesine dinamik olarak hakim olan (yani etrafındaki diğer küçük cisimlerin akıbetini belirleyen) ya da hidrostatik dengede (yerçekimsel olarak yuvarlaklaşmış ve sıkışmış) olan bir astronomik cisim olarak tanımlanabilir. Bunlar dinamik baskınlık tanımı ve jeofiziksel tanım olarak ifade edilebilir.

Gezegen için net bir tanım oluşturulması sorunu Ocak 2005'te, o zamanlar kabul edilen en küçük gezegen olan Plüton'dan daha büyük bir kütleye sahip olan Neptün ötesi cisim Eris'in keşfiyle gündeme geldi.^[1] Gök bilimciler tarafından adlandırma sorunlarını çözmekten sorumlu uluslararası yönetim organı olarak kabul edilen Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), Ağustos 2006'da Prag'da yapılan bir toplantı sırasında konuyla ilgili kararını açıkladı. Yalnızca Güneş Sistemi için geçerli olan bu tanıma göre (2003 yılında ötegezegenler de ele alınmış olsa da) bir gezegen Güneş'in yörüngesinde dönen, kendi kütleçekiminin kendisini yuvarlak hale getirmesine yetecek kadar büyük olan ve yörüngesine yaklaşan daha küçük cisimleri “etrafından temizlemiş” olan bir cisimdir. Plüton bu kriterlerden ilk ikisini yerine getirmekte ancak üçüncüsünü yerine getirmemektedir ve bu nedenle bu resmi tanıma göre bir gezegen olarak nitelendirilmemektedir. IAU'nun kararı tüm tartışmaları çözmüş değildir. Birçok gök bilimci bu tanımı kabul ederken, bazı gezegen bilimciler bunun yerine jeofiziksel ya da benzer bir tanım önererek bu tanımı tamamen reddetmişlerdir.

• 2006 yeni gezegen tanımı
• Gezegen kütleli cisim
• Gezegenimsi
• Güneş Sistemi gezegenlerinin ve uydularının keşfinin zaman çizelgesi
• Güneş Sistemi'ndeki kütleçekimiyle yuvarlak hâle gelmiş gök cisimleri listesi
• Jeofiziksel açıdan gezegen tanımı
• Kahverengi altcüce
• Yetim gezegen

• Working definition of "planet" from IAU WGESP — the lower bound remained a matter of consensus in February 2003* Steven Soter's article "What is a Planet" in Scientific American, January 2007, pp 34–41.
• Stern & Levinson's article "Regarding the criteria for planethood and proposed planetary classification schemes." 24 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gravity Rules: The Nature and Meaning of Planethood4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; S. Alan Stern; 22 Mart 2004
• BBC: "Planets plan boost tally 12" 2006-08-16 2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BBC: "Pluto loses status as a planet" 2006-08-2430 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BBC: "Pluto vote 'hijacked' in revolt" 2006-08-25 23 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.