Koziri Kilisesi
41°24′18″K 41°41′36″D / 41.40500°K 41.69333°D / 41.40500; 41.69333İnanç Doğu Ortodoks Kilisesi Mezhep Gürcü Ortodoks Kilisesi Durum Yıkılmış Mimari Mimari tür Kilise Mimari biçim Gürcü mimarisi Tamamlanma Orta Çağ Özellikler Malzemeler Moloz taş, dolgu duvar
Koziri Kilisesi veya Kodziri Kilisesi (Gürcüce: კოძირის ეკლესია), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Aralık (eski adı Klaskuri) köyünde, eski adı Koziri olan Meşedibi mevkiinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.[1][2] Aşağı Klaskur köyünde bulunmasından dolayı Aşağı Klaskur Kilisesi olarak da anılır. Meşedibi mevkiinde günümüze kalıntıları ulaşan iki dinsel yapıdan biridir.
Tarihçe
Koziri Kilisesi'nin yer aldığı Klaskuri köyü ve Klarceti bölgesi tarihsel Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim kilisenin bulunduğu Koziri / Kodziri (კოძირი), Gürcüce bir yer adı olup Rkodziri'den (რკოძირი) değişime uğramıştır ve "meşe dibi" anlamına gelir.[3][4] Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla kilisenin cemaatini ve işlevini yitirdiği, zaman içinde yıkıldığı anlaşılmaktadır. Nitekim Rus idaresi köy halkını 1886 nüfus sayımında Müslüman Gürcü anlamında "Acaralı" şeklinde kaydetmiştir.[5] Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1890'ların başında Aralık Deresi'nin Çoruh Nehri'ne döküldüğü noktada küçük kilise olarak Koziri Kilisesi'nden söz etmiştir.[6]
Mimari
Kodziri Kilisesi, Klaskuri Deresi'nin Çoruh Nehri'ne katıldığı noktada, bu derenin sol kıyısında, Koziri Şapeli’nin hemen altındaki düzlükte, bir yamaca yaslanarak inşa edilmiştir. Ne var ki kilise büyük oranda yıkılmıştır. Buna rağmen bu yapının haç planlı bir kilise ile güneyde buna bitişik dikdörtgen planlı bir mekândan oluştuğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. İrili ufaklı kabaca yontulmuş ve moloz taşlarla inşa edilen kilisenin kuzey haç kolu kısmen ayaktadır ve yarım daire beşik tonozla örtülü olduğu anlaşılmaktadır. Kilisesinin doğu ve batı kollarının günümüze ulaşmış halinin yüksekliği 1,5 metredir. Güneydeki mekânın batı duvarına yerleştirilmiş bir çanak parçası ile güney duvarında dikdörtgen biçimli iki küçük niş tespit edilmiştir.[2][7]
Kaynakça
- ^ Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 1. 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISSN: 10177663
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 162. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "რკო" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 16 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ძირი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1259". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა დამათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, 149". 4 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023.
- ^ Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 1. 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISSN: 10177663
