Mgeltsihe Kilisesi

41°15′49″K 43°07′59″D / 41.26361°K 43.13306°D / 41.26361; 43.13306İnançDoğu Ortodoks KilisesiMezhepGürcü Ortodoks KilisesiDurumKalıntılarMimariMimari türKiliseMimari biçimGürcü mimarisiTamamlanmaOrta ÇağÖzelliklerMalzemelerKesme taş

Mgeltsihe Kilisesi (Gürcüce: მგელციხეს ეკლესი), tarihsel Cavaheti bölgesinin Türkiye tarafında kalan kesiminde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Mgeltsihe olan Kurtkale köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.^[1]

Mgeltsihe köyü ve Mgeltsihe Kilisesi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Cavaheti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu yerleşimi ve aynı adı taşıyan kaleyi, zorlu bir kuşatmadan sonra, 1578 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir. Ancak bu savaş sırasında köy büyük zarar görmüştür. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde, adı Gürcüceden çevrilerek "Kurt Kalası" adıyla kaydedilmiş olan bu yerleşim, tamamen boşalmıştı.^[2] Mgeltsihe olarak bilinen kale ve köydeki diğer kiliseler gibi Mgeltsihe Kilisesi de bu dönemden kalmıştır. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin bulunduğu 1902 yılında kilise büyük ölçüde ayakta duruyordu; ancak Takaişvili bu sırada kiliseyi tanımlamamıştır.^[3] Mgektsihe Kilisesi, 2014 yılında bu bölgede alan araştırmaları yapan Gürcüler tarafından incelenmiştir.^[1]

Mgeltsihe Kilisesi, Kurtkale köyünün 400 metre güneydoğusunda, düzlenmiş bir alanda inşa edilmiştir. Tek nefli küçük bir yapı olan Mgeltsihe Kilisesi’nin (8,67×5,10 m) güney tarafında bitişik bir yapı bulunmaktadır. Kilisenin semer tipi çatı örtüsü tamamen çökmüş ve kilisenin iç kısmını doldurmuştur. Kilisenin doğu cephesinde yarım daire biçimli bir apsis bulunmaktadır ve burada bir adet pencere açıklığı vardır. Pencere kenarlarında çok düzgün kesme taşlar kullanılmıştır. Kilisenin batı tarafında da bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Bu pencerenin etrafında sıva ve duvar resimleri izleri tespit edilmiştir. Kilisenin orta kısmında pilasterler kullanılmıştır. Kilisenin batıda ve güneyde olmak üzere iki kapısı vardır. Güney kapısının üzerine büyük bir arşitrav taş konmuştur. Güneydeki bir şapel olan ek yapı önemli ölçüde zarar görmüş, çatısı yıkılmış ve geriye duvar kısımları kalmıştır. Doğu duvarı görece sağlam kalmış olup burada bu şapelin apsisi bulunmaktadır. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş bu ek yapının gri kesme taşlarının bir kısmı bugüne ulaşmıştır.^[1]