Sakire Kilisesi
41°29′16″K 42°47′59″D / 41.48778°K 42.79972°D / 41.48778; 42.79972Mezhep Gürcü Ortodoks Kilisesi Durum Yıkıntılar Mimari Mimari tür Kilise Mimari biçim Gürcü mimarisi Tamamlanma Orta Çağ Özellikler Malzemeler Yontma gri taş
Sakire Kilisesi (Gürcüce: საკირეს ეკლესია), tarihsel Samtshe bölgesinin bugün Türkiye tarafından kalmış kısmında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Sakire olan Çambeli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.[1][2]
Tarihçe
Sakire Kilisesi ile Sakire köyünün bulunduğu Samtshe, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biridir. Nitekim Gürcüce bir kelime olan Sakire (საკირე), kireç ocağı anlamına gelir.[3] Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı egemenliğinin başlarında, 1595 yılında yapılan tahrire göre Sakire köyünde 10 Hristiyan hane yaşıyor ve köyün halkı Gürcülerden oluşuyordu.[4][5][6] Osmanlı döneminde halkın Müslüman olmasıyla kilise cemaatini ve işlevini yitirmiş, zaman içinde harabeye dönüşmüştür. Nitekim Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli 1914 yılında, kilisenin taşlarının söküldüğünü ve duvarları ile kubbesinin çökmek üzere olduğunu yazmıştır.[2] Sakire Kilisesi'nden bugüne sadece apsisin duvarlarının bazı kısımları kalmıştır.[1]
Mimari
Sakire Kilisesi, dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiş, tek nefli ve yuvarlak forma sahip apsisli bir yapıdır. Kalıntıları bugünkü yerleşimin 1 kilometre doğusundaki bir çayırlıkta yer alır. Hayli zarar görmüş kilisenin ebatlarını saptamak artık mümkün değildir. Kilisenin bugüne kalmış olan apsis duvarlarının yüksekliği 5-6 metreyi, genişliği 60 santimetreyi bulur. Kilisenin duvarlarının yüzeylerinin büyük ebatlı ve özenle yontulmuş gri taşlarla kaplandığı, geriye kalan örnek taştan anlaşılmaktadır. Ne var ki bu taşlar tamamen sökülmüştür. Kilisenin çevresinde çökmüş olan çatı örtüsünün ve yıkılmış olan duvarların kalıntılar bulunmaktadır.[1][7]
Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli’nin 1894 yılında verdiği bilgiye göre ise, Ali köyünün yakınındaki Sakire köyünde güzel bir kilise olan yapı yıkılmaktan kurtulmuştu. Ancak, kesme taşlarla inşa edilmiş olan kilisenin bu taşları, cami inşa etmek amacıyla köylüler tarafından sökülmüştü. Bazı taşlarla ise, su kanalı inşa edilmişti. Taşları söküldüğü için kilisenin duvarları ve kubbesi yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştı.[2]
Kaynakça
- ^ a b c 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s. 19. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ a b c "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 184". 29 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ "საკირე" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 4 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 459". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 318". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 230, ISBN 978-9941-478-17-8.
