Tskarostavi Manastırı (Gürcüce: წყაროსთავის მონასტერი; okunuşu: "ts'q'arostavis monast'eri"), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Alabalık köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.[1]
Tarihçe
Gürcüce bir yer adı olan Tzkarostavi (წყაროსთავი), pınar anlamındaki "tzkaro" (წყარო) ile baş anlamındaki "tavi" (თავი) kelimelerinde oluşur ve "pınar başı" anlamına gelir.[2][3] Tzkarostavi mevkinde yer alan Tskarostavi Manastırı, Klarceti’deki en önemli ve en eski manastırlardan biridir. İlarion tarafından 830-840’larda kurulmuştur. İlarion daha sonra Mtsheta katolikosu olarak görev yapmıştır. Yazılı kaynaklara göre Tskarostavi Manastırı bölgenin en önemli ruhani merkezlerinden biriydi. 11. yüzyılda burada önemli Gürcü din adamları görev yapmıştır. Manastır önemli el yazmalarının korunduğu ya da elyazmaların kopyalandığı yer olarak da bilinir. Bular arasında, Tskarostavi İncili, Tsalka İncili olarak da bilinen Ança İncili (1193-1207) sayılabilir.
Tskarostavi Manastırı'nda yazıya geçirilmiş olan Gürcüce Tskarostavi İncili'nde Matta, Markos, Luka ve Yuhanna'nın minyatürleri.
Tskarostavi Manastırı araştırmacılar için Niko Mari sayesinde bilinir hale gelmiştir. Niko Mari, Grigol Hantsteli’nin Yaşamı adlı elyazmasını yayımlamasının ardından, 1904 yılında Klarceti ve Şavşeti bölgelerini gezmiş, günlüklerinde bu manastır hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir. Niko Mari Tskarostavi’ye giderek manastırın ana yapılarını tespit etmiştir. Manastırın ana kilisesi ve yemekhanesi bu tarihten sonra tahrip edilmiştir.[4]
Mimari
Tskarostavi Manastırı, ana kilise, üç küçük kilise, yemekhane ve başka yapılar oluşur. İoane Okropiri’nin Matta İncili’ni çevirisi elyazmasına (1083-1089) düşülen nota göre Tskarostavi Manastırı Hz. İsa ya da Diriliş Günü'ne adanmıştır. Günümüze ulaşan kalıntılar manastırın hayli büyük olduğunu göstermektedir. Tskarostavi Manastırı’nın aşağısında, Karçhal vadisinde bulunan Nuka-Sakdari'nin bu manastırın bir parçası olduğuna dair görüşler vardır.
Manastırın ana kilisesi kubbeli bir yapıdır ve 9-10. yüzyılda inşa edilmiştir. Günümüze yıkıntıları kalmış olan kilise Karçhali vadisinin sol kıyısındaki yamaçta bulunmaktadır. Manastırın küçük kiliselerinden olan bir numaralı şapel, tek nefli bir yapıdır. 9. yüzyılda inşa edilmiş olan yapı, ana kilisenin batı tarafında, kayalık küçük bir tepede yer alır. Bu yapıdan geriye sadece yıkıntıları kalmıştır. İki numaralı şapel de 9. yüzyıla ait tek nefli bir kilisedir. Yıkıntıları kalmış olan bu kilise de ana kilisenin batı tarafında, kayalık küçük bir tepede yer alır. Manastırın üç numaralı şapeli de diğer şapellere yakın bir yerdedir. Aynı yüzyıla ait tek nefli bu yapı bugün büyük ölçüde ayaktadır.[5]
Kaynakça
^2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 22. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
^"წყარო" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
^"თავი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 8 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
^Niko Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 283-292, ISBN 9789941434112.
^Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 20, 45, ISBN 9789941478178.
