Lijst van Romeins steenwerk

Dit is een lijst van Romeins steenwerk. De meeste technieken beginnen met het woord opus; Latijn voor "werk". De Romeinen gebruikten voor zowel muren, stucwerk, vloeren als mozaïek meerdere bouwmaterialen en technieken. Sommige technieken werden door henzelf ontwikkeld, andere namen ze over van oudere beschavingen zoals de Grieken, Feniciërs en Carthagers. Sommig steenwerk werd op meerdere manieren gebruikt: zo werd cocciopesto ook op muren gebruikt en opus marmoratum ook op vloeren.

Muurwerk

  • Craticii, zie opus craticium.
  • Opus africanum, een soort vakwerk, maar dan geheel in steen uitgevoerd.[1]
  • Opus antiquum, zie opus incertum.[2]
  • Opus caementicium, betonwerk.[3]
  • Opus compositum, zie opus mixtum.[4]
  • Opus concretum, zie opus caementicium.[5]
  • Opus craticium, Romeins vakwerk.[6]
  • Opus craticum, zie opus craticium.
  • Opus emplecton, zie opus incertum.[7]
  • Opus incertum, onregelmatige stukken steen in betonwerk.[7]
  • Opus isodomum, rijen stenen met allemaal dezelfde dezelfde hoogte.[7]
  • Opus latericium, betonwerk met diagonaal gebroken bakstenen.[8]
  • Opus lateritium, zie opus latericium.[9]
  • Opus lateritum, zie opus latericium.[9]
  • Opus listatum, zie opus vittatum.[9]
  • Opus mixtum, combinatie van twee technieken.[10]
  • Opus mixtum vittatum, zie opus vittatum mixtum.[5]
  • Opus poligonalis, zie opus siliceum.[5]
  • Opus pseudoisodomum, rijen stenen van dezelfde hoogte, maar de rijen hebben niet dezelfde hoogte.[7]
  • Opus quadratum, gestapelde rechthoekige steenblokken.[11]
  • Opus quadratum isodoma, zie opus isodomum.[12]
  • Opus quasi-reticulatum, betonwerk met laag ruwe vierkante stenen in ongelijke lagen.[5]
  • Opus reticulatum, betonwerk met diagonaal gelegde tufstenen.[7]
  • Opus reticulatum mixtum, opus reticulatum met opus latericium.[5]
  • Opus siliceum, in elkaar passende ongelijke stenen zonder mortel.[5]
  • Opus structile, zie opus caementicium.[5]
  • Opus testaceum, combinatie van opus latericium met lagen bipedales.[13]
  • Opus vagecum, zie opus mixtum.[4]
  • Opus vittatum, betonwerk met lagen tufstenen.[14]
  • Opus vittatum mixtum, opus vittatum met lagen opus latericium.[5]

Stucwerk

Vloerwerk

  • Cocciopesto, kalkmortelvloer met vergruisd aardewerk, vergruisd marmer (opus marmoratum) of kleine steentjes, vaak als waterdichte laag gebruikt.[18][19]
  • Opus figlinum, keramische fragmenten van dezelfde maat, op hun zij in rijtjes horizontale en verticale rechthoeken gelegd, waardoor een vlechtpatroon ontstaat.[19]
  • Opus figulinum, zie opus figlinum.[20]
  • Opus sectile, marmer in standaardvormen gezaagd en in een geometrisch of figuratief motief gelegd.[19]
  • Opus signinum, cocciopesto ingelegd met vierhoekige tesserae of kleine steenfragmenten.[21][19]
  • Opus spicatum, keramische baksteentjes van dezelfde maat, in visgraatverband gelegd.[2][19]

Mozaïek

  • Lithostroton, zie opus scutulatum.[22]
  • Opus alexandrinum, zie opus sectile.[5]
  • Opus barbaricum, ook wel kiezelmozaïek, natuurlijke steentjes op hun kant zij aan zij gelegd.[19]
  • Opus barbarikum, zie opus barbaricum.[23]
  • Opus lithostratum, zie opus scutulatum[5]
  • Opus lithostrotum, zie opus scutulatum.[9]
  • Opus musivum, mozaiek met glas en emaille.[5]
  • Opus segmentatum, steenfragmenten, vaak marmer, in verschillende vormen, afmetingen en kleuren, gelegd zonder enig motief.[19]
  • Opus scutulatum, opus tessellatum met steenfragmenten in verschillende afmetingen en vormen, meestal in rijen gelegd.[22][19]
  • Opus tessellatum, in rechte lijnen gelegde, meestal rechthoekige, tesserae van 4 tot 20 mm.[19]
  • Opus vermiculatum, in golvende lijnen gelegde tesserae van minder dan 4 mm.[19]
  • Pseudo-figlinum, opus tessellatum met rechthoekige tesserae van dezelfde maat in verschillende kleuren, waardoor net als bij opus figlinum een vlechtpatroon ontstaat.[19]
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 142, ISBN 0203984366
  2. ↑ a b Alfons Van Houcke, Jozef Sleypen, Vak- en kunstwaarden Nr. 4. Ambacht van de metselaar. (1897), pp. 264-265.
  3. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 102, ISBN 0203984366
  4. ↑ a b (en) Annalisa Marzano, Guy P.R. Métraux (red.), The Roman Villa in the Mediterranean Basin: Late Republic to Late Antiquity (2018), p. 495, ISBN 9781316730614
  5. ↑ a b c d e f g h i j k (en) Nikolas Davies, Erkki Jokiniemi, Dictionary of Architecture and Building Construction (2008), p. 258, ISBN 9780750685023
  6. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 236, ISBN 0203984366
  7. ↑ a b c d e Vitruvius, Handboek bouwkunde (1997, Nederlandse vertaling door Ton Peters van De architectura), 8.8, pp. 69-70, ISBN 9789025309299
  8. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 293, ISBN 0203984366
  9. ↑ a b c d e (en) Cyril M. Harris (red.), Illustrated Dictionary of Historic Architecture (2013), p. 387, ISBN 9780486132112
  10. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 252, ISBN 0203984366
  11. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 198, ISBN 0203984366
  12. ↑ Stilus.nl, Lijst met bouwkundige termen - Glossarium: O, Opus quadratum isodoma.. Gearchiveerd op 15 maart 2024.
  13. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 289, ISBN 0203984366
  14. ↑ (en) Jean-Pierre Adam, Roman Building: Materials and Techniques (1999), p. 268, ISBN 0203984366
  15. ↑ (en) Sofia Salema, José Aguiar, Sgraffito in Portugal: a contribution to its study and preservation, p. 4. pdf. Gearchiveerd op 29 maart 2024.
  16. ↑ (en) Cyril M. Harris (red.), Illustrated Dictionary of Historic Architecture (2013), p. 346, ISBN 9780486132112
  17. ↑ (en) Encyclopædia Britannica Eleventh Edition, Rome, Building materials (1911), p. 585. Gearchiveerd op 29 maart 2024.
  18. ↑ (en) Lynne C. Lancaster, Innovative Vaulting in the Architecture of the Roman Empire: 1st to 4th Centuries CE (2015), p. 29, ISBN 9781316453582
  19. ↑ a b c d e f g h i j k (en) The Getty Conservation Institute, Illustrated Glossary: Technician Training for the Maintenance of In Situ Mosaics pp. 3-18. pdf. Gearchiveerd op 18 augustus 2023.
  20. ↑ (es) José Juan del Col, Diccionario auxiliar: Espagñol-Latino para el uso moderno del Latin (2007), p. 208, ISBN 9789509771345
  21. ↑ Plinius, Naturalis historia 35.165, Nederlandse vertaling door Joost van Gelder, Mark Nieuwenhuis en Ton Peters (2004), p. 674, ISBN 9025341845
  22. ↑ a b (fr) Véronique Vassal, Les pavements d'opus signinum. Technique, décor, fonction architecturale. (2006), p. 33, ISBN 9781841719085
  23. ↑ (ru) V. Seleznev, Izraztsy i mozaika: (Monument. emalevaya zhivopis'): Ocherk tekhniki i znacheniya ikh v dekorativ (1896), p. 48.