Aleja Zygmunta Krasińskiego w Krakowie
Zwierzyniec Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
nr rej. A-1570/М z 24 listopada 2020 A-1438/M z 09 czerwca 2015[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Aleja widziana z mostu Dębnickiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Państwo | Polska | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Poprzednie nazwy | Ulica Swoboda | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
50°03′26,0″N 19°55′35,0″E/50,057222 19,926389 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aleja Zygmunta Krasińskiego – aleja w Krakowie pomiędzy Półwsiem Zwierzynieckim, czyli dzielnicą VII i Nowym Światem, czyli dzielnicą I.
Biegnie z południa na północ i jest jedną z ulic tworzących II obwodnicę Krakowa. Jej przedłużeniem na północ jest al. A. Mickiewicza, na południe ul. M. Konopnickiej. Aleję tworzą dwie trójpasmowe ulice rozdzielone pasem zieleni. Razem z al. A. Mickiewicza i al. J. Słowackiego tworzą ciąg komunikacyjny nazywany popularnie Alejami Trzech Wieszczów. Do roku 1912 była to ulica Swoboda.
Historia
Przed powstaniem alei znajdował się na jej miejscu wał ziemny a po jego zachodniej stronie – Bastion I „Zwierzyniec”, obiekty austriackiej Twierdzy Kraków. Wzdłuż wału biegł nasyp, zbudowanej w latach 1887–1888, kolei obwodowej a obok niego ulica Swoboda.
W 1905 roku Miasto wykupiło od wojska teren obwałowań likwidowanej wewnętrznej linii fortów, która do 1909 roku stanowiła granicę Krakowa. W tym samym roku do miasta przyłączono kilka wsi położonych na zachód od linii fortyfikacji. W 1911 roku zlikwidowano linię kolei cyrkumwalacyjnej, postanowiono przeprowadzić szeroki bulwar obwodowy. Włączono do niego biegnącą wzdłuż niej a istniejącą już wcześniej ulicę Swoboda.
Powstała aleja, szeroki, reprezentacyjny bulwar z dwoma pasami ruchu oddzielonymi pasem zieleni będącym traktem spacerowym. W roku 1912 alei nadano obecną nazwę[2].
Zabudowa
Strona wschodnia ulicy, nieparzysta. Zabytkowa zabudowa Nowego Światu, głównie eklektyczne i modernistyczne kamienice czynszowe oraz kilka budynków użyteczności publicznej z lat 60. XX wieku:
- al. Krasińskiego 1-3 – Dom Handlowy „Jubilat”, projektowała Jadwiga Sawicka, 1966.
- al. Krasińskiego 5 (ul. K. Morawskiego 6) – modernistyczna kamienica, projektował Stanisław Osiek, 1936.
- al. Krasińskiego 9 – kamienica, projektował Leon Feniger, 1932.
- al. Krasińskiego 11a – biurowiec Polskiego Wydawnictwa Muzycznego
- al. Krasińskiego 11b – biurowiec Izby Administracji Skarbowej w Krakowie
- al. Krasińskiego 15 (ul. Smoleńsk 26) – secesyjna kamienica „Pod Szarotką”,1905.
- al. Krasińskiego 17 (ul. Smoleńsk 37) – modernistyczna kamienica, projektował Józef Pokutyński, 1908.
- al. Krasińskiego 21 – Kamienica „Pod Sową”, projektowali Roman Bandurski i Piotr Kozłowski, 1907.
- al. Krasińskiego 23 – Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński i Muzeum Witrażu, budynek projektował Ludwik Wojtyczko, 1906.
- al. Krasińskiego 25 (ul. J. Piłsudskiego 40) – Dom o dwóch frontonach, kamienicę-dom własny projektował Władysław Ekielski, 1898.
Strona zachodnia ulicy, parzysta:
Zabudowa Półwsia, głównie modernistyczne kamienice czynszowe z początków XX wieku i późniejsze. Pierzeja jako całość została w 2020 roku wpisana do rejestru zabytków:
- al. Krasińskiego 4 (ul. T. Kościuszki 1) – kamienica, projektował Zygmunt Grünberg, 1934.
- al. Krasińskiego 6 – kamienica, projektował Tomasz Bujas, 1926.
- al. Krasińskiego 8 – kamienica, projektował Stefan Piwowarczyk, 1928.
- al. Krasińskiego 10 – zabytkowa kamienica, projektowali Adolf Siódmak i Henryk Ritterman, 1925.
- al. Krasińskiego 12 (ul. K. Morawskiego 8) – kamienica, projektował Zygmunt Grünberg, 1925.
- al. Krasińskiego 14 (ul. K. Morawskiego 1) – willa, projektował Józef Chmielewski, 1914.
- al. Krasińskiego 16 – Krakowski Teatr Scena STU, dawny Dom Górniczy (budynek Związku Robotników Przemysłu Górniczego w Polsce), projektował Janusz Zarzecki, 1922.
- al. Krasińskiego 20 – kamienica, projektował Henryk Lamensdorf, 1922.
- al. Krasińskiego 22 – kamienica, projektował Henryk Lamensdorf, 1924.
- al. Krasińskiego 24a – kamienica, 1935.
- al. Krasińskiego 24b – kamienica, projektowali Stanisław Wexner i Henryk Jakubowicz, 1934.
- al. Krasińskiego 26 – kamienica, projektował Leon Lieberman, 1930.
- al. Krasińskiego 28 – kamienica, 1930.
- al. Krasińskiego 30 – kamienica, 1935.
- al. Krasińskiego 32 (ul. Z. Dunin-Wąsowicza 2) – kamienica, projektował Rudolf Hand, 1927.
- al. Krasińskiego 34 – Kino „Kijów”, projektował Witold Cęckiewicz, 1962.
- Al. Krasińskiego widok na południe.
Po lewej biurowce: administracji skarbowej i PWN. - Al. Krasińskiego 1-3.
DH Jubilat. - Al. Krasińskiego 5.
Modernistyczna kamienica. - Al. Krasińskiego 9.
Modernistyczna kamienica. - Al. Krasińskiego 15.
Kamienica Pod Szarotką. - Al. Krasińskiego 16.
Krakowski Teatr Scena STU. - Al. Krasińskiego 17.
Kamienica - Al. Krasińskiego 21.
Kamienica Pod Sową. - Al. Krasińskiego 23.
Muzeum i Pracownia Witrażu. - Al. Krasińskiego 25
Dom o dwóch frontonach - Al. Krasińskiego 28
Modernistyczna kamienica (ok. 1930) - Al. Krasińskiego 34.
Kijów Centrum.
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2021-01-10] .
- ↑ Obwieszczenie, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. Miasta Krakowa” (2), 1912, s. 13 .
Bibliografia
- Praca zbiorowa: Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2007, ISBN 978-83-922906-8-1, s.217
- Praca zbiorowa:Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2
- Elżbieta Supranowicz Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6, s.82