Jan Arnsztajn

Jan Arnsztajn

„Jan Ćwiek”

Data i miejsce urodzenia	5 czerwca 1897 Lublin, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	31 stycznia 1934 Warszawa, Polska
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	lekarz
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Rodzice	Marek Arnsztajn, Franciszka Arnsztajnowa
Odznaczenia

Jan Arnsztajn, ps. Jan Ćwiek (ur. 5 czerwca 1897 w Lublinie, zm. 31 stycznia 1934 w Warszawie) – polski lekarz, działacz niepodległościowy, działacz społeczny i sportowy, poeta-satyryk^[1].

Jan Arnsztajn był synem doktora Marka Arnsztajna oraz poetki Franciszki Arnsztajnowej. W latach szkolnych działał w harcerstwie oraz w Organizacji Młodzieży Narodowej^[1]. W 1915 roku ukończył Szkołę Lubelską. W lipcu 1915 przedostał się z fałszywym paszportem wystawionym na nazwisko Jan Ćwiek (później używał tego nazwiska w czasie służby w WP) do Legionów, w których formalnie służył od 16 lipca. Od 20 sierpnia 1915 był żołnierzem 1. kompanii VI baonu 1. pp I Brygady. Uczestniczył w kampanii wołyńskiej, podczas której zachorował na czerwonkę. Po kilkutygodniowym pobycie w szpitalu 25 listopada 1915 został zwolniony z Legionów i wrócił do Lublina^[2]. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej^[3]. Od 1 sierpnia do 4 października 1916 roku był w Lublinie komendantem miasta pod pseudonimem „Jerzmanowski”, a w roku 1917 – zastępcą komendanta Okręgu VIII POW. Po odzyskaniu niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego i mianowany porucznikiem. W listopadzie 1918 r. wstąpił do WP. Do końca 1919 r. służył w referacie personalnym DOG Lublin, a później kierował Wydziałem II Oświaty Żołnierskiej Sekcji VI Propagandy Oddziału II Naczelnego Dowództwa WP. Od 26 lipca 1920 był dowódcą kompanii 201. Ochotniczej DP. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, 3 sierpnia odznaczył się męstwem w bitwie pod Ostrowią Mazowiecką, w czasie której został ranny. Od 20 września 1920 pełnił funkcję adiutanta w dywizji ochotniczej^[4].

Po zakończeniu wojny ukończył medycynę na Uniwersytecie Warszawskim. Uzyskał tytuł doktora. Następnie podróżował po Europie, wzbogacając swoje wykształcenie, a po powrocie m.in. z Francji, Austrii i Szwajcarii otworzył w Lublinie gabinet lekarski. Był dwukrotnie żonaty. Jego drugą żoną była aktorka Teatru Miejskiego Janina Pińska. Miał córkę Janinę, późniejszą żonę Walentego Titkowa. Pełnił funkcje prezesa zarządu Związku Legionistów Polskich w Lublinie oraz prezesa zarządu okręgowego Związku Peowiaków w Lublinie.

30 stycznia 1927 uczestniczył w dorocznym walnym zgromadzeniu Lubelskiego Związku Okręgowego Piłki Nożnej, w którym brali udział delegaci 12 klubów: z Lublina, Równego, Kowla, Chełma i Lubartowa, w czasie którego został wybrany na członka zarządu ZOPN^[5], obok m.in. Zygmunta Martyniaka. W 1925 uzyskał pierwsze miejsce w grze pojedynczej oraz drugie w grze podwójnej^[6] w turniej tenisowym WKS Unij, który odbył się w Lublinie przy ul. Lipowej. Ponadto przez kilka lat z rzędu dzierżąc tytuł mistrza tenisowego Lublina, m.in. w 1928^[7] i przyczynił się w wielkim stopniu do rozwoju tenisa na ziemi lubelskiej^[8].

Jan Arnsztajn chorował na gruźlicę. Leczył się w ośrodkach w Otwocku oraz Zakopanem. Zmarł 31 stycznia 1934 w Warszawie. Został pochowany w uroczystym pogrzebie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[9] (kwatera 20C-2-1)^[10].

W 1934 – pragnąc w sposób trwały uczcić jego pamięć – grono przyjaciół (m.in. Czesław Martyniak i Zygmunt Martyniak) podjęło inicjatywę ufundowania pucharu im. dr. Jana Arnsztajna, jako nagrody przechodniej dla najlepszego tenisisty lubelskiego^[8]. Zawody jego imienia odbyły się m.in. w 1935^[11], 1936^[12] oraz 1937^[13].

• Krzyż Niepodległości z Mieczami (1931)^[14]
• Krzyż Walecznych z okuciami^[15]
• Krzyż Legionowy^[15]
• Odznaka „za wierną służbę” I Brygady^[15]
• Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej (zwana też Krzyżem P.O.W.)^[15]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Wstęga za rany^[15]

• Jan Arnsztajn. Nekrolog. „Express Lubelski i Wołyński”. 34, s. 4, 1934-02-04. 
• Marek Gałęzowski, Arnsztajn Jan, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, z przedmową Richarda Pipesa, Warszawa 2010, wyd. IPN, s. 146–148.
• Marek Gałęzowski, Żydzi walczący o Polskę. Zapomniani obrońcy Rzeczypospolitej, wyd. Znak Horyzont, Kraków 2021.
• Słownik Biograficzny Miasta Lublina, pod redakcją Tadeusza Radzika, Adama A. Witusika i Jana Ziółka, Tom drugi, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1996, s. 16
• Jan Arnsztajn (1897–1934), w „Scriptores” nr 30 – Czechowicz. W poszukiwaniu ukrytego miasta, Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN, Lublin 2008. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-19)].