Komisariat Straży Granicznej „Międzychód”

Komisariat Straży Granicznej „Międzychód” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[3]. Komisariat Straży Celnej „Międzychód”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Międzychód”^[4].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Świechocin” z podkomisariatem „Miedzychód”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[6].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Międzychód”.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[7]. Do 1928 funkcjonował komisariat „Świechocin” z podkomisariatem „Międzychód”^[8]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Świechocin” do Inspektoratu Granicznego nr 10 „Opalenica” i określił jego strukturę organizacyjną^[6]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał miejsce postoju komisariatu (Międzychód) i jego organizację^[9]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu^[10].

Komisariat w 1936 mieścił się w Międzychodzie przy ulicy Zamkowej 2^[11]. Komisariat posiadał telefon (nr 82). Ochraniał odcinek granicy państwowej długości 31,5 km^[11] od kamienia granicznego F 185 do kamienia granicznego F 371^[12].

Przemyt na odcinku komisariatu

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Piłka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Zbąszyń” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Piłka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Silna” − styczeń 1930

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[6]:

• komenda − Świechocin
• podkomisariat Straży Granicznej „Międzychód”
• placówka Straży Granicznej I linii „Stoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Silna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Trzytonie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Muchocin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sterki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Świechocin”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lewice”
• placówka Straży Granicznej II linii „Międzychód”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[15]:

• komenda − Międzychód
• podkomisariat Straży Granicznej „Silna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Żmijowiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Muchocin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sterki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Stoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Silna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Stara Jabłonka”
• placówka Straży Granicznej II linii „Międzychód”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lewice”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[10][16]:

• 1/10 komenda − Międzychód
• placówka Straży Granicznej I linii „Sowia Góra”
• placówka Straży Granicznej I linii „Żmijowiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Muchocin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gorzycko Stare”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gorzeń”
• placówka Straży Granicznej II linii „Międzychód” ul. Zamkowa 2

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Wykaz dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego w latach 1933–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• IwonaI. Kozicka IwonaI., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykaz dyslokacji jednostek Inspektoratu Granicznego „Wolsztyn” w 1936 roku → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Charakterystyka terenu Inspektoratu Granicznego „Wolsztyn” w latach 1935 – 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.