Strażnica WOP Łysa Polana

Strażnica WOP
Skała/Łysa Polana

Strażnica SG na Łysej Polanie

Budynek strażnicy (1988)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	15 października 2002
Tradycje
Rodowód	187 strażnica WOP
Kontynuacja	GPK SG na Łysej Polanie
Organizacja
Dyslokacja	Palenica Białczańska 1
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	41 komenda odcinka 53 batalion OP 32 batalion WOP Karpacka Brygada WOP bg KaB WOP Nowy Targ Karpacki Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Skała/Łysa Polana – zlikwidowany podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej na Łysej Polanie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Słowacką^[b].

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 41 komendy odcinka^[1] jako 187 strażnica WOP (Skała)^[2]  o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

Na początku 1947 obsada personalna strażnicy została wymieniona z obsadą 53 strażnicy WOP Czelin^[c].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP 24 kwietnia 1948, 187 strażnica OP Łysa Polana została włączona w struktury 53 batalionu Ochrony Pogranicza^[4], a 1 stycznia 1951 32 batalionu WOP w Nowym Targu^[5] .

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[d], a strażnica WOP Łysa Polana II kategorii otrzymała nr 191 w skali kraju^[7].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Łysa Polana miała nr 5 w 3 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Nowym Sączu^[5] .

1 stycznia 1960 była jako 17 strażnica WOP Łysa Polana kategorii III w strukturach 32 batalionu WOP w Nowym Targu^[5] .

W 1963 przeniesiono strażnicę III kategorii Łysa Polana do kategorii IV^[e].

1 stycznia 1964 11 strażnica WOP Łysa Polana lądowa miała status IV kategorii w strukturach 32 batalionu WOP Nowym Targu^[5] .

1 czerwca 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, rozwiązano 32 Batalion WOP w Nowym Targu. W jego miejsce zorganizowano placówkę zwiadu i kompanię odwodową, a podległe strażnice i placówki zostały włączone bezpośrednio pod sztab 3 Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu, w tym Strażnica WOP Łysa Polana^[8].

W lipcu 1983 w strukturach Karpackiej Brygady WOP odtworzono bataliony graniczne WOP w: Nowym Targu i Sanoku^[9], w strukturach tego pierwszego funkcjonowała Strażnica WOP Łysa Polana^[10] .

W 1990 Strażnica WOP Łysa Polana była w strukturach Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu^[11].

Straż Graniczna:

16 maja 1991 strażnica na Łysej Polanie weszła w podporządkowanie Karpackiego Oddziału Straży Granicznej^[12] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej na Łysej Polanie (Strażnica SG na Łysej Polanie)^[f].

W ramach reorganizacji struktur Straży Granicznej związanej z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 15 października 2002 Strażnica SG na Łysej Polanie została zniesiona, a ochraniany przez nią odcinek granicy państwowej wraz z obsadą etatową przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej na Łysej Polanie (GPK SG na Łysej Polanie)^[10] .

Na odcinku strażnicy funkcjonowało drogowe przejście graniczne, w którym kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu, wykonywała Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana:

• Łysa Polana-Tatranská Javorina.

W 1956 na ochranianym odcinku przez 5 strażnicę WOP Łysa Polana funkcjonował punkt kontroli ruchu turystycznego, w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów wykonywała załoga strażnicy:

• PKRT Morskie Oko.

W 1960 17 strażnica WOP Łysa Polana III kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 22 400 m:

• Włącznie od znaku granicznego nr II/190, wyłącznie do znaku gran. nr II/218.

W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

1 lipca 1999 na odcinku strażnicy zostało uruchomione przejście graniczne na szlaku turystycznym, gdzie kontrolę graniczną i celną wykonywała załoga strażnicy:

• Rysy-Rysy.

• 186 strażnica WOP Jurgów ⇔ 188 strażnica WOP Kuźnice – 1946
• 186 strażnica OP Jurgów ⇔ 188 strażnica OP Kuźnica – 1949
• 191 strażnica WOP Jurgów ⇔ 192 strażnica WOP Zakopane Kuźnica – 15.03.1954
• 4 strażnica WOP Jurgów ⇔ 6 strażnica WOP Zakopane Kuźnica – 1956
• Strażnica WOP Jurgów ⇔ Strażnica WOP Zakopane – 1957^[14] [15]
• 18 strażnica WOP Jurgów kat. II ⇔ 16 strażnica WOP Zakopane kat III – 01.01.1960
• 12 strażnica WOP Jurgów lądowa kat. II ⇔ 10 placówka WOP Zakopane kat III – 01.01.1964
• Strażnica WOP Jurgów ⇔ Strażnica WOP Zakopane – 1990^[11]

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Jurgowie ⇔ Strażnica SG w Zakopanem – 16.05.1991^[13] .

• ppor./por. Zbigniew Kozyra (był w 1985–był w 1987).

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Marek Jarosiński. Rys historyczny beskidzko-karpackiego pogranicza polsko-słowackiego. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2000, 2000. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990–Karpacka Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2019-02-04]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.