Kompania Saperów KOP „Czortków”

Kompania Saperów KOP „Czortków” – pododdział saperów Korpusu Ochrony Pogranicza.

W kwietniu 1928 25 batalion odwodowy sformował w Mostach Wielkich ośrodek wyszkolenia pionierskiego przy 4 Brygadzie Ochrony Pogranicza^[2][3][4]. Z dniem 1 marca 1931 ośrodek został zlikwidowany, a na jego bazie i drużyn pionierskich batalionów utworzona została kompania pionierów „Podole”. Nowo utworzona kompania została tymczasowo rozmieszczona w Czortkowie w pomieszczeniach 25 batalionu^[5]. Dowódcą kompanii został dotychczasowy komendant ośrodka wyszkolenia pionierskiego. Pod względem służbowym kompania podległa dowódcy brygady, a pod względem wyszkolenia specjalistycznego dowódcy korpusu. Jednostką formującą był 25 batalion KOP „Czortków”^[6]. Dla potrzeb formującej się kompanii 63 szeregowców oddelegował 3 pułk piechoty Legionów^[7].

W sierpniu 1934^[b]roku została sformowana kompania saperów typu III dla Brygady KOP „Podole”, jako jej organiczny pododdział^[8].

Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”^[10]. Jej wynikiem było między innymi ustalenie nazwy kompanii na „kompania saperów KOP «Czortków»”^[11]. Jednostką administracyjną dla kompanii był batalion KOP „Czortków”^[12].

Wiosną 1939 jeden pluton saperów pod dowództwem porucznika Leona Miazgi został przetransportowany w rejon operacyjny Armii „Łódź” i tam włączony w skład 1 pułku kawalerii KOP, jako pluton pionierów^[13].

30 sierpnia 1939 kompania weszła w skład pułku KOP „Czortków”. W kampanii wrześniowej kompania walczyła w obronie Lwowa.

Organizacja pokojowa kompanii saperów typu III^[8]:

• dowódca kompanii
• drużyna gospodarcza
• I pluton saperów a. trzy drużyny
• II pluton saperów a. trzy drużyny

Stan osobowy kompanii wynosił 92 żołnierzy, w tym 3 oficerów, 9 podoficerów i 80 saperów.

Dowódcy kompanii:

• kpt. sap. Edward Paweł Michałowski (11 IV 1933 – 7 VI 1934 → 3 bsap^[14])
• kpt. sap. Eugeniusz Krzemiński^[c]. (7 VI 1934 – VIII 1939 → dowódca saperów 36 DP^[15][16])

Oficerowie:

• por. sap. Leon Miazga^[17]
• ppor. sap. Stanisław Zygmunt Dobosz (29 III 1915 – 1940 Charków)^[18][19]

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny. Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 3-13, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie organizacji kompanii pionierów nr L.700/Tjn.Og.Org/31 z lutego 1931.
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.